satranç 2

KISIM 6

AÇILIŞ VE OYUN ORTASI HAKKINDA TAMAMLAYICI BİLGİ

31- PİYONLAR HAKKINDA BAZI ÖNEMLİ NOKTALAR

Açılış ve oyun ortası durumlarına tekrar dönmeden önce piyon

durumları hakkında bazı noktaları gözden geçirmek faydalı olur.

Çünkü bunlar bazı hamlelerin ve başlangıç devam yollarının

anlaşılmasına yaradığı gibi, oyun ortası manevralarına da neden

oluşturur.

Örnek 63. -Diyagramdaki durumda siyah piyon yapısı

çok fenadır. c7 piyonu geri kalmıştır ve beyazlar açık sütunu

kullanarak kuvvetlerini bu zayıf noktaya yöneltebilir. c5 karesi

beyazın kontrolü altında olup buraya yerleştirilebilecek

beyaz bir alet buradan kovulamaz. Bundan dolayı siyah, o aleti

değişmek zorundadır ki bu da her zaman mümkün değildir

ve mümkün olduğu zamanlarda bile faydalı değildir. Aynı şey

siyahın e6, f7 ve g6 piyonlarının meydana getirdiği f6 zayıf

karesi için de doğrudur. Bu gibi piyon durumları her zaman

felakete neden olur ve bundan dolayı önüne geçilmelidir.

Örnek 64. - Bu durumda beyaz merkez piyonları hücum ve siyah

merkez piyonları savunma durumundadır. Bu gibi bir piyon durumu

Fransız savunmasında meydana gelir.

Böyle durumlarda beyazlar çoğunlukla f4 ve f5 hamleleri ile

kısa rok yapmış olan siyah şaha karşı şiddetli bir taarruza

girişir. Buna engel olmak ve girişimi ele alıp maddi üstünlük

kazanmak için siyahlar c5 oynar ve sonra da eğer beyazlar

c3 ile merkez piyonunu savunmaya kalkarsa cxd4 şeklinde devam

ederek siyah aletlerini d4 piyonuna karşı hücuma geçirir. Bu

taarruz, beyazın siyah şaha yaptığı taarruzu kırmak için beyazın

merkezine yapılmalıdır.

Yine hatırlatalım ki kitabın başında da söylendiği gibi Şaha

karşı başarılı bir taarruz yapabilmek için merkezin kontrolü

şarttır. İki veya daha fazla piyon aynı yatık sırada ve yanyana

bulundukları zaman en kuvvetlidir. Buna göre merkez piyonları

e4 ve d4 karelerinde yanyana bulundukları zaman kuvvetleri en

fazladır. İşte bundan dolayı bu piyonlardan herhangi birini

beşinci yatık sütuna sürmek meselesinde çok dikkatli

olmak gerekir. Bu iki piyondan birinin sürülmesi çoğunlukla

oyunun bundan sonra takip edeceği yolu çizer.

İncelemeye değer diğer bir mesele de yanyana veya yalnız

olarak ayrılmış bulunan geçer piyonlardır. Bir geçer piyon

çok kuvvetli veya çok zayıftır. Bu zayıflık veya kuvvetli

oluş, piyon ilerledikçe artar ve aynı zamanda tahtada mevcut

bulunan aletlerin sayısına doğrudan doğruya bağlıdır. Bu son

durum için genel olarak şöyle denebilir: Tahtadaki aletlerin

sayısı azaldıkça geçer piyonun kuvveti artar.

Bütün bunları zihnimize yerleştirdikten sonra tekrar

açılışlara ve oyun ortasına döneceğiz. Oyunları başlangıçtan

sonuna kadar genel ilkelere uygun olarak dikkatle inceleyeceğiz.

Bu amaç için mümkün olduğu kadar kendi oyunlarımı kullanacağım.

Bunun sebebi kendi oyunlarımın bu ilkelerin uygulanmasını daha

iyi gösterdiği kanaatinde olduğumdan ileri gelmeyip kendi

oyunlarımı başkalarınınkinden daha iyi bildiğimden daha açık

anlatmanın mümkün olacağını düşündüğüm içindir.

32- İSPANYOL AÇILIŞININ ÇEŞİTLİ GELİŞMELERİ

Bazı oyun başlangıç devam yollarının ve oyun ortası

manevralarının çoğunlukla şimdiye kadar gösterilmemiş olan

basit ilkelere dayandığı, aşağıdaki örnekte kolayca görülebilir.

Örnek 65. -

1. e4 e5 2. Af3 Ac6 3. Fb5 a6 4. Fa4 Af6 5. 0-0 Axe4

6. d4 b5 7. Fb3 d5 8. dxe5 Fe6 9. c3 Fe7 10. Ke1 Ac5 11. Fc2

Fg4 12. Abd2 0-0 13. Ab3 Ae6.

Buraya kadar oynanan hamleler İspanyol açılışının tanınmış

bir devam yoludur ve Janowski-Lasker, Paris 1912 oyununun ilk

hamleleridir.

14. Vd3 g6.

Şimdi oyunun devam ettiğini ve beyazın atlardan birini

zamanında d4 karesine getirerek her iki atı da değişmeğe zorladığını

ve sonra da her iki fil de değişilerek aşağıdaki durumun elde

edildiğini varsayalım. (Başta Salwe olmak üzere birkaç oyuncuya

karşı oynarken ben de Polonya'nın Lodz şehrinde buna benzer bir

durum elde etmiş ve oyunu kazanmıştım.)

Şimdi burada siyahın c7 piyonu geriye kalmıştır ve c5 karesine

de sürülemez. Bu gibi durumlarda oyun teorik bakımdan kaybedilmiştir,

denilebilir ve pratikte birinci sınıf bir usta bu oyunu siyahlara

karşı kazanabilir.

Birkaç hamle sonra oyun kolaylıkla diyagramdaki durumu alabilir:

Bu durumda siyah aletler bağlanmıştır denir. Eğer beyaz Vc3

oynarsa siyah bir piyon kaybetmemek için Vd7 oynamak zorundadır

ve eğer beyaz tekrar Va3 oynarsa, siyah yerine bir piyon

kaybetmemek için Vb7 oynamağa mecburdur. Bu suretle siyahın

oyunu beyaza bağlı olmuş oluyor ki bu sırada beyaz piyonlar

rahatça f4 ve g4 karelerine sürülebilir. Siyahlar f5 hamlesine

engel olmak için f5 oynamak zorundadır. Sonunda aşağıdaki durumu

elde ederiz:

Örnek 66. -Bu durumdan itibaren oyun şöyle devam edebilir:

1. gxf5 gxf5 2. Vf3 Vd7.

Beyazlar Vxd5 oynayarak bir piyon kazanmak tehdidi

yapmıştır: Siyah 2. ...Kf8 oynayamaz, çünkü beyaz 3. Kxc6

oynayarak en azından bir piyon kazanır.

3. K5c2 kg6 4. Kg2 Şh8 5. Kcg1 Kcg8 6. Vh5 Kxg2 7.

Kxg2 Kxg2 8. Şxg2 Vg7+ 9. Şh2 Vg6 10. Vxg6 hxg6 11. b4

ve beyaz kazanır.

Şimdi tekrar varsayalım ki geçen diyagramdaki durumda hamle

siyahta olsun ve Kf8 oynasın. Buna karşı beyaz Örneğin Vf3

oynayarak f4 piyonunu korur ve Kxc6 tehdidini yapar ve sonra

da şahını g3 karesine getirerek zamanı gelince geçen örnekte

olduğu gibi yarma hareketi yapabilir. Beyaz, diyagramdaki

durumu da elde edebilir.

Bu suretle siyah Kc8 oynamağa zorlanır ve beyaz Vc2 ve

Şf3 hamleleri ile siyah fxg4 oynamağa zorlayarak daha büyük bir

üstünlük kazanır.

Bu örneklerdeki durumlar dikkatle incelenirse görülür

ki beyazın daha serbest manevra yapmak üstünlüğü olduktan

başka e5 piyonunun etkisi daha çok büyüktür.

Bu da piyonun hakim durumdan ileri gelmektedir. e5 piyonu

serbest bir piyon olup bütün aletler değişildikten sonra

beyazın bütün manevralarının esasını bu piyonun ilerlemesi

oluşturur.

Okuyucunun zihninde canlandırabilmesi için hamleleri

göstermeksizin durumları veriyorum. Böylece plan yapmasını

öğrenerek ustalar sınıfına yükselebilir ve bu türlü pratiklerden

büyük yararlar sağlayabilirler.

33- ZAYIF KARELERİN ETKİLERİ

Zayıf kareler ismini verdiğimiz karelerin etkileri Blanco'ya

karşı olan oyunumda (Örnek 52) gösterilmişti. Orada e5 karesine

yerleştirilen aletlerin yaptığı etkiyi görmüştük.

Örnek 67. -Bu noktayı daha fazla açıklamak için şimdi 1913

Havana uluslararası ustalar turnuvasında oynanan bir

oyunu vereceğim (Kabul edilmeyen vezir gambiti) Beyaz: D.

Janowski. Siyah: A. Kupchik.

1. d4 d5 2. c4 e6 3. Ac3 Af6 4. Fg5 Fe7 5. e3 Abd7 6.

Fd3 dxc4 7. Fxc4 Ab6.

d5 karesine bir at yerleştirilmek fikri ile oynanmıştır.

Fakat buraya diğer at yerleştirileceğinden bu manevra mantıki

görünmüyor. b6 karesindeki at c8 filinin gelişmesine engel

olmaktan başka bir işe yaramamaktadır. Önce 0-0, sonra da c5

oynamak daha iyi idi. Bu devam yolunda beyazlarla nasıl

oynamak gerektiğine dair güzel bir örnek görmek için 1914 St

Petersburg Turnuvası'nda oynanan Janowski -Rubinstein oyununa

bakınız.

8. Fd3.

Belki burada Fb 3 oynamak daha iyi idi, çünkü 8. ...Afd5

9. Fxe7 Vxe7 hamlelerinden sonra hemen e4 oynamak mümkün olurdu.

8. ...Afd5 9. Fxe7 Vxe7 10. Af3.

Eğer şimdi beyaz fil daha önce söylendiği gibi b3 karesinde

bulunsa idi hemen e4 oynamak mümkün olurdu. Bu hamle şimdi

yapılamaz, çünkü siyah Af4 oynayarak hem g2 piyonunu ve hem de

beyaz fili tehdit eder. Bu açılışta çok önemli bir sebep olmadan

beyaz şah filinin değiştirilmemesi gerektiğinden e4 hamlesi yapılmaz.

10. ...0-0 11. 0-0 Fd7 12. Kc1.

Beyazın gelişmesi mükemmel olup şimdi Axd5 AxD5; e4

ve Kxc7 hamleleri ile piyon kazanmak tehdidini yapıyor

12. ...c6.

Siyahın piyonu korumak için bu hamleyi yapmaya mecbur olması

açılışının fenalığını göstermek için yeterlidir. Önce Fd7

oynamış ve sonra da kendi filinin hareket sahasını tıkamıştır.

Bu filin etkisi şimdilik bir piyondan fazla değildir ve nasıl

olup da taarruza geçebileceğini görmek güçtür. Bundan başka

kolayca görülüyor ki beyaz biraz sonra atlarını e5

ve c5 karelerine yerleştirecektir.

Siyah, bu atları kovmayı başarsa bile oyununu tehlikeli

surette zayıflatmadan bunu yapamaz. Bütün bu sebeplerden

dolayı siyah savunma durumuna geçmezden önce Axc3 oynayarak

hiç olmazsa bu atların birisinden kurtulmalı idi. Tahta

üzerindeki aletlerin sayısı azaldıkça bu gibi kötü durumlardan

kurtulmak ihtimali artar.

13. Ae4 f5.

Bu hamleyi yapmak intihar etmek gibi bir şeydir. Çünkü

zayıflayan e5 karesine yerleşen bir atı ortadan kovmak imkansız

bir hal alacaktır. Eğer siyah böyle bir hamle yapmak

istiyorsa beyaz atın c5 karesine gitmesine engel olmak için bunu

hiç olmazsa daha önce yapmalı idi.

14. Ac5 Fe8 15. Ae5.

Beyaz atların, bilhassa e5 atının durumu idealdir ve ilk

bakışta duruma hakim oldukları görülüyor. Şimdi beyaz için

yapılacak şey bu durumdan azami derecede faydalanmaktır

ki bunu da birazdan göreceğiz.

15. ...Kb8.

Bunu Ad7 hamlesi takip etmedikçe bu hamlenin bir anlamı

yoktur. Bu da yapılmadığına göre siyah sonradan yaptığı

gibi Kc8 oynamalı idi.

16. Ke1 Kf6 17. Vf3 Kh6 18. Vg3 Kc8.

Beyazlar Af7 veya Ag4 ile kalite kazanmak tehdidini yapmışlardı.

19. f3 Kc7 20. a3 Şh8 21. h3.

Belki de bu kadar ihtiyata lüzum yoktur. Fakat beyaz taarruzunu

hazırlamak için yeter derecede zamanı olduğunu düşünerek

başlamadan önce her tarafı emniyete almak istiyor.

21. ...g5 22. e4 f4 23. Vf2 Ae3.

Bunun yerine Af6 oynayarak sonra da Ad7 ile beyaz atlardan

kurtulmak daha iyi idi.

24. Kxe3.

Kaleyi at ve piyona feda eden beyaz çok kuvvetli bir durum

elde ediyor.

24. ...fxe3 25. Vxe3 Ac8.

Ad7 oynayarak beyaz atlardan birisini değişmek daha iyi

idi. Fakat buna karşı da beyazın iyi devam yolları mevcuttur

ki bunlardan biri de şudur: Acxd7 Fxd7; Vxg5 Vxg5; Af7+

Şg7; Axg5 ve kaliteye karşılık iki piyon ve üstün bir durumla

beyaz kolayca kazanır.

26. Ag4 Kg6 27. e5 Kg7 28. Fc4 Ff7.

Bütün bu hamleler zorunludur. Kolayca görüleceği gibi

siyahın durumu büsbütün sıkışmaktadır. Beyazın 24'üncü

hamleden sonraki manevraları dikkate değer.

29. Af6 Ab6.

Bu at oyunda hiç bir şey yapmamıştır.

30. Ace4 h6 31. h4 Ad5 32. Vd2 Kg6 33. hxg5 Vf8.

Eğer hxg5 Şf2 ve siyahın durumu ümitsizdir.

34. f4 Ae7 35. g4 hxg5 36. fxg5 terk.

Yapılacak bir şey kalmamıştır. Eğer Fg8, Vh2+ Şg7; Fxe6.

Okuyucu şuna dikkat etmelidir ki diğer üstünlükler arasında

beyazlar siyah kareleri ve bilhassa e5 ve c5 karelerini

bütün oyun devamınca kontrol etmişlerdir.

Bundan sonra kazanılmış ve kaybedilmiş oyunlarımdan

oluşan bir kolleksiyon vereceğim. Bunlar geçen sayfalarda

anlatılmış olan genel ilkelerin uygulamasını gösterecektir.

:::::::::::::

BÖLÜM 2-

AÇIKLAMALI OYUNLAR

OYUN 1- KABUL EDİLMEYEN VEZİR GAMBİTİ

1909 Maçı

F J. Marshall-J. R. Capablanca

1. d4 d5 2. c4 e6 3. Ac3 Af6 4. Fg5 Fe7 5. e3 Ae4.

Bu devam yolunu maç sırasında önce iki defa daha oynamış ve

iyi sonuçlar elde etmiştim. Bu oyunu kaybetmeme rağmen bunu,

taktiklerimi değiştirdiğim son oyuna kadar oynadım. Bunun sebebi

bu açılıştaki çeşitli devam yollarını bilme ihtiyacım ve 1907

yılında Dr. E. Lasker'in aynı açılışla Marshall'a karşı başarılı

sonuçlar almış olması idi. Dr. Lasker bu kadar sık oynadığı için

bu savunmanın iyi olması gerektiğini düşündüm.

Burada güdülen fikir birkaç alet değişerek oyun sonunda başarı

vadeden bir durum elde etmektir. Genel ilkeler bakımından ise bu

hamle yanlıştır, çünkü aynı at iki alet değişilmesine rağmen oyunun

başında üç defa oynanmaktadır. Vezir gambitini birçok devam

yollarında olduğu gibi bunda da esas zorluk siyah vezir filinin

yavaş gelişmesidir. Bu devam yolunda emniyetle oynayıp oynamayacağı

henüz cevap verilmemiş bir sorun olup bu kitabın konusu dışındadır.

Şunu da eklemeliyim ki bugün başka bir gelişme yolunu tercih

etmekteyim, fakat ileride belki tekrar bu devam yoluna dönebilirim.

6. Fxe7 Vxe7 7. Fd3.

Birazdan göreceğimiz nedenden dolayı cxd5 hamlesi daha iyi idi.

7. ...Axc3 8. bxc3 Ad7.

Şimdi dxc4 daha iyi idi. Çünkü 8. ...dxc4 9. Fxc4 b6 ve

sonra Fb7 hamleleri ile siyahlar kuvvetli bir durum elde

ederdi.

(Bu devam yolu için maçın 11. oyununa bakınız.)

9. Af3 0-0

Artık 9. ...dxc4 10. Fxc4 b6 hamleleri iyi değildir Fb5

hamlesi, Ae5 yüzünden Fb7 hamlesine engel olur.

10. cxd5 exd5 11. Vb3 Af6 12. a4 c5.

Vezir kanadında piyon üstünlüğü sağlamak amacı ile oynanmıştır.

Fakat siyahın yezir kanadındaki piyon durumunu bozduğundan bu

hamlenin iyi olduğu şüphelidir. Daha emin bir oyun c6 oynamak idi.

13. Va3 b6.

Bu hamle karşılığında hiç bir şey temin etmeksizin siyahları

a5 hamlesi ile başlayan daha şiddetli bir hücum karşısında

bırakıyor. Eğer aynı oyunu bugün oynasa idim, Ke8 oynardım.

Bunu 14. Vxc5 Vxc5 hamlesi takip edecekti ve zamanına göre

siyahlar piyonu geri alabilirdi. Eğer bunun yerine

beyaz, 14. dxc5 oynarsa Fg4 hamlesi siyaha, çok iyi bir oyun

temin eder.

14. a5 Fb7 15. 0-0 Vc7 16. Kfb1 Ad7.

Siyahın durumu kötü olup belki de nasıl olsa oyunu kaybedecekti.

Fakat bu hamle durumu büsbütün kötüleştirmiştir. Beyazın Ff5

hamlesini gerçekten görmedim. Bu tehdidin mevcut olduğu hiç

aklıma gelmedi. Siyahın en iyi hamlesi 16. ...Kfb8 idi. Eğer

bu hamle de kaybederse diğer herhangi bir hamle nasıl olsa kaybederdi.

17. Ff5 Kfc8.

Çok fena. Af6 hamlesi biricik ümit idi.

18. Fxd7 Vxd7 19. a6 Fc6 20. dxc5 bxc5 21. Vxc5 Kab8.

Oyun kaybedilmiştir. Bundan dolayı her hamlenin değeri

aynıdır.

22. Kxb8 Kxb8 23. Ae5 Vf5 24. f4 Kb6 25. Vxb6! terk.

25. Axc6 Kb1+ hamlesi oyunu berabere yapardı. Beyazın

yaptığı hamle güzel olup, oyunu derhal bitiriyor. Marshall'ın

güzel bir oyunu.

:::::::::::::

OYUN 2- KABUL EDİLMEYEN VEZİR GAMBİTİ

San Sebastian 1911

A. K. Rubinstein-J. R. Capablanca

1. d4 d5 2. Af3 c5 3. c4 e6 4. cxd5 exd5 5. Ac3 Ac6 6.

g3 Fe6.

Bu devam yolunda normal hamle Af6 dır. Beyazın oynadığı

devam yolu ilk defa Schlechter tarafından oyuna sokulmuş ve

sonra da Rubinstein bunun üzerinde çalışmıştır. Burada güdülen

fikir, izole olan siyah d5 piyonuna karşı beyaz aletleri yavaş

yavaş yöneltmektir. Buradaki hamleyi yapmakla iyi bilinen bir

oyun tarzından uzaklaşmak istedim. Bu bir gelişme hamlesi olup

fillerden önce atların çıkması meselesi hariç, genel iikelere

aykırı değildir.

7. Fg2 Fe7 8. 0-0 Kc8.

Bu devam yolunun norınal gidişini değiştirmek için oynadığım

bu hamle iyi sonuç vermedi. Siyahın şah atı henüz oyuna

girmediğinden, teorik olarak da bu hamlenin yanlış olması gerekir.

Ag5 hamlesinden sonra e6 filinin değişilmesi ile başlayan taarruzu

henüz öğrenmemiştim. Bundan dolayı Fg5 veya Ag5 hamlelerine engel

olmak için Ah6 veya h6 oynamak gerekir.

9. dxc5 Fxc5 10. Ag5 Af6 11. Axe6 fxe6 12. Fh3 Ve7 13.

Fg5 0-0.

Bu bir hatadır. Kaleyi filin bulunduğu diyagonalden çekmek ve

d5 piyonunu desteklemek için Kd8 oynamak gerekti. Beyaz şimdiye

kadar siyahın yaptığı zayıf gelişme hamlelerinden faydalanmamıştır.

Fakat şimdi yapılan hamleye beyazlar çok ince bir kombinezonla

karşılık veriyor. Ben bu kombinezonu görmüş fakat karşı

koyabileceğimi zannetmiştim.

14. Fxf6 Vxf6.

Bana normal bir oyun sağlayabilecek gibi görünen gxf6

hamlesi aklımdan geçti, fakat beyazın kombinezonunu yanlış

zannettiğimden bu hamleyi yaptım.

15. Axd5! Vh6.

16. Şg2!

İşte bu hamle aklıma gelmemişti. Rubinstein'in Fg2 oynayacağını

zannetmiş ve buna karşı da aşağıdaki güzel kombinezonla oyunu

kazanmayı tasarlamıştım: 16. Fg2 Ae5! 17.

Af4 (Eğer Kçc1 Vxc1!!; Vxc1 Fxf2 ve kazanır.) Ag4 18. h3 Axf2

19. Kxf2+ 20. Şxf2 g5 ve siyahların kazanması gerekir.

Kritiklerin bu kombinezonu görmemiş olmaları tuhaftır. Onlar

sadece benim, beyazın 17. Vc1 hamlesini görmediğimi zannetmişlerdi.

16. ...Kcd8.

Beyazın son hamlesinden sonra, benim için sonuca katlanmaktan

başka çare kalmamıştır.

17. Vc1! exd5 18. Vxc5 Vd2 19. Vb5 Ad4 20. Vd3 Vxd3

21. exd3 Kfe8 22. Kac1.

Bu hamle siyaha şans vermektedir. Beyazın Kfe1 oynaması

gerekirdi. Bundan sonra 22. ...Ac2 23. Kxe8+ Kxe8 24.

Kc1 Ke2 25. Şf1 Ad4 (eğer 25. ...Kd2 26. Fe6+ Şf8 27. Fxd5

ve kazanır) 26. Kc8+ Şf7 27. Kc7 + Ke7 28. Kc5 ve kazanır.

22. ...Kd6 23. Kfe1 Kxe1 24. Kb6 25. Ke5 Kxb2 26. Kxd5

Ac6 27. Fe6+ Şf8 28. Kf5+ Şe8 29. Ft7+ Şd7 30. Fc4.

30. ...a6.

Fena bir hamle olup siyahın ufak beraberlik şansını da

ortadan kaldırıyor, çünkü görüleceği üzere bu hamle bir tempo

kaybı demektir. Doğru hamle Şd6 idi. Eğer Kb5 Kxb5; Fxb5

Ad4 ve b5 hamlelerinden sonra beyazın beraberliği sağlaması

güçleşir. Çünkü siyah atın durumu hakimdir. Ve vezir kanadında

bir fazla piyonu da vardır. Beyaz şah ise tahtanın kenarındadır.

31. Kf7+ Şd6 32. Kxg7 b5 33. Fg8 a5 34. Kxh7 a4 35.

h4 b4 36. Kh6+ Şc5 37. Kh5+ Şb6 38. Fd5.

Son üç hamlesi ile beyaz, siyahlara tekrar beraberlik şansı

veriyor. Son hamleden önce Fc4 hamlesi ile kolaylıkla kazanırdı.

Yapılan hamle bir hatadır, fakat beyazın talihine siyah

bundan istifade edemiyor.

38. ...b3.

Kxa2 hamlesi, beyaz için kazancı hemen hemen imkansız

kılardı. O zaman beyazın en iyi devam yolu şu idi:

39. Fc4 Kc2 40. Kb5+ Şc7 41. Fd5 a3 42. h5 a2 43. Fxa2

Kxa2 ve bundan sonra bir kazanç yolu varsa, bunu bulmak

çok zordur, çünkü 44. h6 ka6 hamlesi her halde beraberliği

sağlar.

39. axb3 a3 40. Fxc6 Kxb3.

Eğer 40. ...a2 41. Kb5+ Şa6 42. Kb8.

41. Fd5 a2 42. Kh6 + terk.

Oyun sonunu iki usta da iyi oynamışlardır. Oyunun en

güzel noktası Rubinstein'in 14. Fxf6 hamlesi ile başlayan zarif

kombinezonudur.

:::::::::::::

OYUN 3- DÜZENSİZ SAVUNMA

Havana 1913

D. Janowski-Capablanca

1. d4 Af6 2. Af3 d6 3. Fg5 Ad7 4. e3 e5 5. Ac3 c6 6. Fd3.

Fe7 7. Ve2 Va5 8. 0-0 Af8 9. Kfd1 Fg4.

Sonuç olarak siyah tam bir gelişme elde etmek üzeredir.

Bu düzensiz açılıştan amaç beyazların kitap bilgisinden

yararlanmasına engel olmaktır. Bu oyun oynandığı zaman bu

savunma sistemi vezir piyonu oyununun diğer devam yolları

kadar iyi bilinmiyordu. Savunmanın sağlam o1up olmadığı

konusu isbata muhtaçtır. Bunun iyi noktaları, esaslı bir zayıflık

göstermeksizin merkezi olduğu gibi bırakması ve gizli manevralar

için yeter derecede fırsat vermesidir. Fena tarafları ise,

siyahın gelişmesinin uzun sürmesidir. Bundan dolayı beyazların

bu zamanı gizli bir taarruza hazırlamak için kullanacağını

veya gelişme üstünlüğü ile siyahın tam gelişmesine engel

olmaya çalışacağını eğer bunu yapamazsa maddi üstünlük sağlamaya

uğraşacağını varsayabiliriz.

10. h3 Fh5 11. dxe5 dxe5 12. Ae4.

12. ...Axe4.

Çok tehlikeli bir hata. Doğru hamle olan rok aklımdan

geçmişti; 13. Fxf6 gxf6 14. Ag3 Fg6 15. Af5 hamlelerinden

sonra beyazın oyun sonu için kazanca götüren bir durum elde

edeceğini düşünerek bundan vazgeçtim. Bu, doğru olsun

veya olmasın oyunun bütün kısımlarının birbirine nasıl bağlı

olduğunu ve birbirine olan etkisini gösterir.

13. Fxe7 Şxe7 14. Fxe4 Fg6.

İyi değil. Doğru ve tabii olan hamle bütün siyah aletleri

oyuna sokmak için Ae6 idi. Hemen Fxf3 oynamak da iyi idi.

Çünkü bununla siyah e5 piyonuna karşı olan baskı azalacak

ve oyunda sabitleşecekti.

Burada herhangi bir duruma yön veren basit mantıki sebeplere

aykırı olarak oynamanın bir oyuncuyu ne dertlere sokabileceğini

görüyoruz. Beyazın, tehlikeli bir hamle olan Ff5

hamlesini oynamasından korkmam bu fena hamleleri oynamama

sebep olmuştur.

15. Vc4 Ae6 16. b4 Vc7 17. Fxg6 bxg6 18. Ve4 Şf6.

19. Kd3.

h4 ve sonra da g4 ile taarruza devam etmek belki de daha

kuvvetli idi. Siyahın zayıf noktası e5 piyonu olup bu piyonu

şah ile savunma zorundadır. Yapılan hamle, kaleleri çiftlemek

ve sonra da bunlardan birini d6 karesine yerleştirerek

c5 e sürülecek bir piyonla desteklemek fikrine dayanmaktadır.

Siyah buna ancak c5 oynamakla engel olabilir ki bu da

d5 karesini zayıflatır. Siyah b6 hamlesi ile buna engel olabilirse

de o zaman siyah vezir hem e5 ve hem de c6 piyonlarını

korumak zorunda kalır. Fakat siyahlar, kaleleri değişmek teklifi

yaparak beyazların planına engel olabilir. Bu sebepten dolayı

h4 hamlesi taarruza devam etmek için iyi yol olarak görünüyor.

19. ...Kad8 20. Kad1 g5.

Bu hamle g6 hamlesini hazırlayarak siyahın durumunu

emniyete almak içindir. Fakat siyah, maalesef bu plana bağlı

kalmamıştır.

21. c4 Kxd3.

g6 hamlesi oynansa idi siyahın durumu emniyete girerdi.

22. Kxd3 Kd8.

Bir piyon kaybına neden olan çok tehlikeli bir hatadır.

Doğru hamle g6 hamlesi olup siyaha çok iyi bir oyun sağlardı.

Eğer bu hamle yapılsa idi oyun sonu için de siyah şahın

durumu daha üstün olurdu.

23. Kxd8 Axd8.

24. h4.

Birazdan görüleceği üzere bu hamle bir piyon kazanır.

Siyahlar 24. ...Ae6 oynayamaz. 25. hxg5 axg5 26. Vh4 ve

beyazlar bir at kazanır.

24. ...gxh4 25. Vxh4+ Şe6 26. Vg4+ Şf6 27. Vg5+ Şe6

28. Vxg7 Vd6 29. c5 Vd5 30. e4 Vd1+ 31. Şh2 f6 32. Vg4+!

Şe7 33. Axe5 Vxg4 34. Axg4 Ae6 35. e5 fxe5 36. Axe5 Ad4.

Oyun birkaç hamle daha devam etti ve siyah, beyazların

iki serbest piyonunu durdurmanın çaresi olmadığından oyunu

terketti.

:::::::::::::

OYUN 4- FRANSIZ SAVUNMASI

St. Petersburg 1913

J. R. Capablanca-E. A. Snosko-Borowski

1. d4 e6 2. e4 d5 3. Ac3 Af6 4. Fg5 Fb4.

Mc Cutcheon devam yolu. Bundan amaç siyahların savunacak

yerde girişimi ellerine almaya çalışarak vezir kanadında

harekete geçmesidir. Bu devam yolunda oyun ilginç bir

şekil alır.

5. exd5

Bu oyun oynandığı sıralarda 5. e5 hamlesi moda idi. Fakat

şimdi de o zaman yaptığım gibi exd5 hamlesini daha kuvvetli

sayıyorum.

5. .. Vxd5

Bu hamle exd5 hamlesine tercih olunur. Daha önce de

söylediğim gibi bundan amaç girişimi beyazdan alarak vezir

kanadını bozmaktır. Fakat buna karşı beyazlar da siyahın şah

kanadını bozarak daha iyi bir durum elde eder. Kural olarak

şunu söyleyebiliriz:

Şah kanadında yapılan bir yarma hareketi, vezir kanadındaki

bir yarma hareketinden daha önemlidir.

6. Fxf6 Fxc3+ 7. bxc3 gxf6 8. Af3 b6.

Bu devam yolunda siyahın planı fili uzun diyagonale

yerleştirerek kalelerin yardımı ile açık bulunan g sütunundan

beyaz şaha karşı şiddetli bir taarruza geçmektir. Bu plan

düşünülürken vezir kanadının bozulmuş olmasından dolayı beyazların

küçük rok yapacağı varsayılmıştır.

9. Vd2 Fb7 10. Fe2 Ad7 11. c4 Vf5 12. 0-0-0.

Bu orijinal hamleyi ilk defa Philadelphia'da Mr. Walter'e

karşı oynamıştım. Siyah fil olmadığından ve siyahın aletleri

beyaz şaha taarruz etmeye hazırlanmış bulunduğundan siyahlar

için beyaz şahın açık durumundan hemen faydalanmak

olanaksızdır. İki imkan incelenebilir.

Önce, eğer siyahlar bu oyunda olduğu gibi büyük rok yaparsa

taarruz tehlikesi yoktur. Eğer küçük rok yaparlarsa siyah

vezirin durumundan dolayı beyazlar daha önce hücuma

geçer. Yapılan hamlenin doğurdugu taarruz olanaklarından

başka, beyazlar bir hamle ile şahı emniyete çekip kalelerden

birini oyuna sokuyor. Bu suretle ilerdeki planlarına devam

etmek üzere birkaç tempo kazanıyor.

12. ...0-0-0 13. Ve3 Khg8 14. g3 Va5.

Şüphesiz ki bir hatadır, beyazın ince karşılığını görmüyor.

Fakat ufak bir inceleme siyahın durumunun fena olduğunu gösterir.

15. Kd3! Şb8 16. Khd1 Vf5

17. Ah4.

Bu hamle atı bir zaman için oyun dışı ettiğinden tenkit

edilmiştir. Fakat Vg5 hamlesini zorlayarak f4 ile mühim bir

tempo kazanılıyor. Bu hamle sadece beyazın durumunu

sağlamlaştırmakla kalmayıp siyah veziri de uzaklaştırır bir

zaman için oyun dışında tutuyor. Şüphesiz ki vezir, attan çok

daha değerlidir. Kazanılan zaman ve beyazın daha önemli

aletlerinin elde ettiği hareket serbestliği de önemlidir.

17. ...Vg5 18. f4 Vg7 19. Ff3.

Bu gibi durumlarda a6 ve c6 karelerini kontrol eden ve

savunma kuvveti fazla olan siyah filden kurtulmak üstünlük

verir.

19. ...Kge8 20. Fxb7 Şxb7 21. c5! c6.

Beyaz c6+ tehdidini yapmıştır.

22. Af3 Vf8.

Atın d2 üzerinden e4 veya c4 yolu ile d6 karesine yerleşmesine

engel olmak için. Beyazın büyük bir durum üstünlüğü olduğu

kolayca görülür.

23. Ad2?

Burada doğru hamle olan Kb3 hamlesini düşündüm. Fakat

bu yol bana yavaş göründüğünden dolayı vazgeçtim.

23. ...bxc5 24. Ac4.

Ae4 veya Ab3 hamleleri, beyaz için üstünlük veren bir

oyun sonu sağlayabilirdi.

24. ...Ab6 25. Aa5+ Şa8 26. dxc5 Ad5 27. Vd4 Kc8

Eğer Kb8, 28. Ac6 Kbc8 29. Axa7 ve kazanır.

28. c4.

Doğru hamle Ac4 idi. Fakat ben hala parlak bir kombinezon

aramakla meşguldüm ve ileride d6 karesine yerleştireceğim

bir piyonun oyunu kazanacağını düşünüyordum. Siyahlar

bu çok güç savunmayı başarıyla sürdürdüğünden dolayı

takdire değer.

Siyahlar birçok defalar yanılabilirdi, fakat yirmi ikinci

hamleden itibaren daima en iyi hamleyi oynamıştır.

28. e5! 29. Vg1 e4 30. cxd5 exd3 31. d6 Ke2 32. d7 Kc2+

33. Şb1 Kb8+ 34. Ab3 Ve7.

35. Kxd3.

Durum çok ilgi çekicidir ve kanımca burada da oyunu

kazanmak için son fırsatı kaçırdım. Eğer bu doğru ise 28 inci

hamlede c4 oynarken güttüğüm fikrin yanlış olmadığı meydana

çıkar. Beyazın 35. Vd4! hamlesinden doğan ihtimalleri

okuyucu inceleyebilir. Ben aşağıdaki devam yollarını inceledim:

35. Vd4 Kxh2 (Kxc5; d8 ve kazanır) 36. Vxd3! Kd8 37.

Va6 Şb8 -en iyisi- (Ve4+; Şa1 Şb8; Kb1 ve kazanır) 38. Vxc6.

ve beyazlar oyunu hiç olmazsa berabere yapar.

35. ...Ke2 36. Vd4 Kd8 37. Va4 Ve4 38. Va6 Şb8.

Bu basit hamleye karşı yapacak bir şey yoktur. Çünkü

beyaz Ad4 oynarsa siyahlar Vh1+ ile mat eder.

39. Şc1 Kxd7 40. Ad4 Ke1+ 41. terk.

Çok ilginç bir çarpışma.

:::::::::::::::

OYUN 5- İSPANYOL AÇILIŞI

St. Petersburg 1914

Dr. Em. Lasker-J R. Capablanca

1. e4 e5 2. Af3 Ac6 3. Fb5 a6 4. Fxc6.

Bu hamlenin amacı vezirsiz bir oyun ortası sağlamaktır.

Burada beyazın şah kanadında üçe karşı dört piyonu mevcuttur.

Siyahın diğer kanattaki piyon üstünlüğü, piyonlarının duble

olması yüzünden biraz tesirini kaybeder. Buna karşılık siyah,

iki fil üstünlüğüne sahiptir. Beyazın ise yalnız bir fili

kalmıştır.

4. ...dxc6 5. d4 exd4 6. Vxd4 Vxd4 7. Axd4 Fd6.

Siyahın amacı kısa rok yapmaktır. Bunun sebebi, siyah

şahın zayıf tarafta kalıp ilerde beyaz piyonların bu kanatta

ilerlemesine engel olmaktır. Teorik olarak bu doğru görülüyor

ise de pratikte bunun en iyi sistem olup olmadığını ispat

etmek güçtür. Okuyucu şuna dikkat etmelidir ki eğer bütün

aletler değişilmiş olsa idi beyazlar pratik bakımından bir

piyon üstünlüğüne sahip olup bundan dolayı kazanılmış bir oyun

sonu elde ederlerdi.

8. Ac3 Ae7.

Bu çok sağlam bir gelişme tarzıdır. Diğer şekillerde siyah

at bu kadar çabuk ve iyi olarak oyuna sokulamazdı, e7

karesi bu devam yolunda siyah at için en iyi gelişme karesidir,

çünkü piyonların hareketine engel olmadığı gibi gerektiğinde

g6 karesine de gidebilir.

Bundan başka c5 hamlesinden sonra c6 yolu ile bu at d4

karesine de gidebilir.

9. 0-0 0-0.

O zaman bu hamleyi zayıf bulmuştum ve şimdi de böyle

düşünüyorum. Bu hamle e4 piyonunu zayıflatıyor ve siyaha

Fc5 oynayarak atı açmaza almak imkanını veriyor.

10. f4 Ke8.

En iyi hamledir. Fc5, Fe3, Ad5 tehdidini yapıyor ve Ad5

veya f5 tehdidi yüzünden beyazın Fe3 oynamasına engel oluyor.

11. Ab3 f6.

b6, c5 ve Fb7 hamlelerinden sonra atı g6 karesine getirerek

beyaz merkez piyonlarına hücuma hazırlıktır ki bu taarruz

beyazı güç duruma sokabilir.

12. f5.

Yanlış olarak oyunu bu hamlenin kazandığı iddia edilmiştir.

Fakat bu durumdan itibaren aynı oyunu oynamayı çok

arzu ederdim. Sonunda kaybedilmiş bir durum elde etmeme

benim ileride yaptığım çeşitli hatalar sebep olmuştur.

12. ...b6 13. Ff4.

13. ...Fb7.

Doğru değil. Doğru hamle Fxf4 idi. Buna karşı Dr. Lasker

aşağıdaki devam yolunu veriyor: 13. ...Fxf4 14. Kxf4 c5

15. Kd1 Fb7 16, Kf2 Kad8 17. Kxd8 Kxd8 18. Kd2 Kxd2 19.

Axd2 ve onun iddiasına göre beyazın durumu daha iyidir.

Fakat Niemzovitch'in hemen oyundan sonra gösterdiği gibi Dr.

Lasker'in devam yolunda verilen 16. ...Kad8 hamlesi en iyi

devam yolu değildir. Eğer 16. Kac8! oynanırsa beyazın beraberliği

sağlaması güçleşir. Çünkü siyahın Ac6, Ae5 ve sonra

da Ac4 oynamasına kolayca engel olunamaz. Eğer beyaz bu

manevraya engel olmak için atı b3 karesine getirirse o zaman

da siyah at d4 karesine gider ve beyaz e4 piyonu hücum karşısında

kalır. Dr. Lasker'in devam yolunu ele alırsak mevcut

olan üstünlük siyahın 19. ...Ac6 oynayıp Ab4 ve Ad4 tehditlerini

yapması ile kaybolur. Çünkü bu tehditlerden hiç birine

engel olunamaz. Eğer beyaz 20. Ad5 oynarsa siyah da Ad4

hamlesi ile hiç olmazsa beraberliği temin edebilir. Gerçekten

19. ...Ac6 hamlesi ile siyah çeşitli tehditler yaptığından beyazın

bir veya daha fazla piyon kaybına nasıl engel olacağını

görmek güçtür.

14. Fxd6 cxd6 15. Ad4.

Tuhaftır ki 13. ...Fb7 hamlesini oynarken bu hamleyi görmemiştim.

Eğer görmüş olsa idim doğru hamle olan 13. ...Fxf4 hamlesini

oynardım.

15. ...Kad8.

Atın istilasına rağmen oyun henüz kaybedilmiş değildir.

Siyahlar ilerde c5 ve sonra da d5 oynayabilir.

16. Ae6 Kd7 17. Kad1.

Bu durumda önce c5 ve sonra da d5 oynayarak beraberliği

sağlamayı düşünmüştüm. Fakat birdenbire 17. ...Ac8 oynayarak

ilerde kaleyi, ata ve bir piyona feda edip beyazın e4

piyonunu daha fazla zayıflatmaya karar verdim. Bu planı durumun

gereğine göre g5 hamlesinden önce ya da sonra uygulamayı

düşünmüştüm. Şimdi analiz edelim:

17. ...c5 eğer 18. Ad5 Fxd5 19. exd5 b5 ve dikkatli bir analiz

gösteriyor ki siyahlar için korkacak bir şey yoktur. Bu durumda

siyahın planı, atı c8, b6, c4 ya da d7 yolu ile e5 karesisine

yerleştirmek olacaktı. Yine 17. ...c4 18. Kf2 d5 19. exd5

Fxd5 20. Axd5 (en iyisi, çünkü Kfd2, Fxe6 ile siyah üstünlük

kazanır) Kxd5 21. Kxd5 Axd5 ve siyahın oyun kaybetmesine

neden yoktur.

17. ...Ac8 18. Kf2 b5 19. Kfd2 Kde7 20. b4 Şf7 21. a3

Fa8.

Bu sefer hiç bir sebep olmaksızın planımı tekrar değiştirdim.

Eğer bunun yerine Ac8 oynadığım zaman düşündüğüm gibi Kxe6

fxe6+; Kxe6 oynasa idim, zannımca beyazın bu oyunu kazanacağı

çok şüpheli idi. Bu kazanç mümkün olsa bile her halde çok zor

olacaktır.

22. Şf2 Ka7 23. g4 h6 24. Kd3 a5 25. h4 axb4 26. axb4

Kae7.

Tabii bunun şimdi anlamı yoktur. Durumu fena olan siyah, hamle

aramaktadır. Bunun yerine Ka3 oynayarak açık hattı kontrol etmek

ve aynı zamanda Ab6-c4 tehdidini yapmak daha iyi idi.

27. Şf3 Kg8 28. Şf4 g6.

Yine fena... Beyaz şahın orada işi olmadığından, beyazın son

iki hamlesi zayıftı. Beyaz 27'inci hamlede Kg3 oynamalı idi. Şimdi

siyah için yapacak şey ise, g5+ oynamaktı. Bu son fırsatı da

kaçırdıktan sonra her şey beyazın istediği gibi olup oyunu dikkatle

bitiriyor. Siyah her hamle ile daha güç duruma giriyor. Artık benim

bütün oyun devamında kararsız oynadığımı söylemekten başka açıklama

yapmaya gerek yoktur. Bir plan yapıldığı zaman mümkünse uygulanması

gerekir. Beyazın oyununa gelince kanaatimce onuncu ve onikinci

hamleleri çok zayıftır. Bundan sonra yirmi yedinci hamleye kadar

iyi oynadı. 27 ve 28 inci hamleleri de zayıftır. Beyazın oyununun

devamı ise iyi olup belki de kusursuzdur.

29. Kg3 g5+ 30. Şf3 Ab6 31. hxg5 hxg5 32. Kh3 Kd7

33. Şg3! Şe8 34. Kdh1 Fb7 35. e5 dxe5 36. Ae4. Ad5 37. A6c5

Fc8 38. Axd7 Fxd7 39. Kh7 Kf8 40. Ka1 Şd8 41. Ka8+ Fc8

42. Ac5 terk.

:::::::::::::::

OYUN 6- FRANSIZ SAVUNMASI

Rice Memorial Turnuvası 1916

O. Chajes-J. R. Capablanca

1. e4 e6 2. d4 d5 3. Ac3 Af6 4. Fg5 Fb4.

Fransız savunmasının bütün devam yolları arasında en

çok sevdiğim budur, çünkü bu, siyahlara girişimi elde etmek

için daha fazla şans vermektedir.

5. e5

exd5 hamlesi kanaatimce en iyi hamle olmakla beraber

yapılan hamlenin de çok iyi tarafları vardır. Fakat beyazın

devam yolu hakkında da aynı şey söylenemez.

5. ...h6 6. Fd2 Fxc3 7. bxc3 Ae4 8. Vg4 Şf8.

Bunun yerine yapılması mümkün olan g6 hamlesi, siyahın

şah kanadını çok zayıflatır. Beyaz h4 oynayarak siyahı h5

oynamaya zorlar ve sonra da beyaz fil d3 karesine giderek

zayıflamış olan g6 piyonunu tehdit eder. Yapılan hamle ile

siyah rok yapmaktan vaz geçiyor, fakat beyazın merkezine ve

vezir kanadına hücum için zaman kazanıyor.

9. Fc1 c5.

Va5 tehdidini yaparak beyazın Fa3 tehdidine mani oluyor.

Bu da gösteriyor ki, beyazın son hamlesi tamamen bir

zaman kaybı olup durumunu zayıflatmıştır.

10. Fd3 Va5 11. Ae2 cxd4 12. 0-0 Dxc3 13. Fxe4 dxe4 14.

Vxe4 Ac6.

Siyahlar, açılışta bir piyon kazanmıştır. Fakat gelişmesi

biraz geridir ve aksi renkli fillerden dolayı şimdiden siyahın

kazanılmış bir durum elde ettiği söylenemez. Fakat siyahın

durumu daha iyidir, çünkü bir fazla piyonu olduktan başka

beyazın e5 piyonunu da tehdit etmektedir ki bu da savunulmak

zorundadır. Bundan dolayı siyah, atını e7 üzerinden d5

karesine getirmek için gereken zamanı kazanacaktır.

At, d5 karesine yerleştirildikten sonra, fil de fırsat çıkar

çıkmaz d7 yolu ile c6 karesine getirilecek ve siyahlar girişimi

elde ederek oyuna devam yolunu tayin edecektir.

15. Kd1.

Siyahlar, Ae7 oynarsa buna Axc3 ya da daha iyisi Fa3

hamlesi ile cevap vermek için. Fakat stratejik bakımından bu

hamle zayıftır. Çünkü aletlerini vezir kanadına getirmekle

beyazlar, siyahın şah kanadında tedbir almasından önce kesin

bir taarruza geçmek şansını kaybediyor.

15. ...g6 16. f4 Şg7 17. Fe3.

Fa3 oynamak için a4 hamlesi daha iyi idi, çünkü beyaz

fil, e3 karesinde savunmada kalacak yerde, açık diyagonalde

daha iyi iş görürdü.

17. ...Ae7 18. Ff2 Ad5.

Bu at, hakim durumundan dolayı taarruza engel olmaktadır ve

ondan kurtulmak imkanı da yoktur. Siyahlar onun arkasında

gelişmelerini rahatça tamamlayabilirler. Şimdi oyun

siyah tarafından stratejik olarak kazanılmıştır.

19. Kd3 Fd7 20. Ad4 Kac8 21. Kg3 Şh7 22. h4 Khg8 23.

h5 Vb4.

Atı açmaza alıp icabında e7 ya da f8 karelerine gidebil-

mek için. Gerçekte bütün bu tedbirlere lüzum yoktur. Çünkü

beyazın taarruzu bir sonuç vermez. Belki de siyah, bütün bu

tedbirleri bir tarafa bırakıp Va4 ve sonra da f5 oynamalı idi.

Sonradan bunu yapmışsa da durum şimdiki kadar elverişli ol-

mamıştır.

24. Kh3.

24. ...f5.

Beyazın birazdan ispat edeceği gibi en iyi hamle bu değildir.

Vf8 hamlesi her şeye mani olabilirdi. Fakat siyah derhal

insiyatifi elde etmek istediğinden karışık durumlara girmiştir.

Buna rağmen birazdan görüleceği gibi bu hamle, oyunu kaybeden

hamle değildir.

25. exf6 (geçerken) Axf6 26. hxg6+ Kxg6.

27. Kxh6+

Beyazlar bu hamle ile veziri kazanır.

27. ...Şxh6 28. Af5+ exf5 29. Vxb4.

Durum çok ilgi çekicidir. Beyaz şaha karşı şiddetli bir taarruza

geçerek beyazların savunmasını kısa bir zamanda kıracağımı düşündüm.

Bunu ancak önce Fc6 oynayarak onu g3 oynamaya zorlamak ve sonra da

Şh5 oynamak suretiyle yapabilirdim. Buna benzer bir plan uyguladımsa

da önce Kcg8 oynayarak önemli bir hamle kaybettim ki bu da beyaza Kd1

oynamak fırsatını verdi. Şuna kanıyım ki hemen Fc6 oynamak

kesinlikle gerekliydi. Buna karşı beyaz g3 oynamak zorunda

idi ve siyah da buna önce de söylendiği gibi Şh5 ile karşılık

verecekti ve bu da en iyi devam yolu idi. (Bunun amacı Kh8

ve sonra da Şg4 oynayarak mat tehdidi yapmak ve durumun

gereğine göre başka bir hamle oynamaktır. Bazı hallerde önce

Şg4 oynamak daha iyi olabilirdi.) Bundan sonra Ae4 hamlesi ile siyah

hiç olmazsa beraberliği sağlayabilirdi. Bu durumda

pek çok imkanlar mevcut olduğundan bunların hepsini vermek

imkansızdır. Yukarıda verilen devam yollarını analiz etmek,

okuyucu için faydalı olur.

29. ...Kcg8.

Yukarıda söylendiği gibi en iyi hamle Fc6 idi.

30. g3 Fc6 31. Kd1 Şh5.

Planım yukarıda da anlattığım gibi şahı g4 karesine getirerek h8 den

mat tehdidi yapmaktı. Fakat artık bu manevra geç kalmıştır.

Çünkü beyaz kale buna mani olmak için tam zamanında yetişmiştir.

Bundan dolayı yapılan hamle yerine, siyah hiç olmazsa Ae4 oynayarak

beraberliği sağlamalıydı. Yaptığı hamleden sonra ise roller değişmiş

ve girişim beyaza geçmiştir ve şimdi siyah beraberliği sağlamaya

uğraşmak zorundadır.

32. Kd6 Fe4.

Ae4 hamlesi yine en doğru hamle idi ve belki de beyazın

en iyi oyununa karşı beraberliği sağlamak için bu son fırsattı.

33. Vxc3 Ad5 34. Kxg6 Şxg6.

Axc3 Kxg8 Axa2 hamlesi iyi değildi.

35. Ve5 Şf7 36. c4 Ke8 37. Vb2 Af6 38. Fd4 Kh8 39. Vb5

Kh1+ 40. Şf2 a6 41. Vb6 Kh2+ 42. Şe1 Ad7 43. Vd6 Fc6 44.

g4 fxg4 45. f5 Kh1+ 46. Şd2 Şe8 47. f6 Kh7 48. Ve6+ Şf8

49. Fe3 Kf7 50. Fh6+ Şg8.

Bu oyunu seyredenler gibi, okuyucuların çoğu da şimdiye kadar

neden oyunu terketmediğimi düşünmüşlerdir. Bunun sebebi, oyunu

kaybettiğimi bilmeme rağmen beyazın hemen hemen oynamak üzere

olduğu aşağıdaki devam yolunu oynamasını ümit ettiğim içindir:

51. Vxg4+ Şh7 52. Vh5 Kxf6 53. Fe5+ Şg7 54. Fxf6+ Şxf6 beyaz,

oyunu nazari olarak kazanmış olmasına rağmen bu kazancı pratikte

sağlamak kolay değildir. Eğer okuyucu buna inanmazsa bir ustaya

karşı beyazlarla oynayarak ne olacağını görebilir. Rakibim işi

sağlama bağlamak istediğinden, 51. Fg7 oynayarak aşağıda

görüldüğü gibi oyunu kazanmıştır.

51. Fg7 g3 52. Şe2 g2 53. Şf2 Af8 54. Vg4 Ad7 55. Şg1

a5 56. a4 Fxa4 57. Vh3 Kxf6 58. Fxf6 Axf6 59. Vxg2 Şf8+

60. Vxb7.

Ve birkaç hamle sonra siyahlar terketmiştir. Oyun 25 inci

hamleden sonra Chajes tarafından çok iyi oynanmıştır. Daha

iyi durumda olan siyahın birçok fırsatlar kaçırmasına rağmen,

beyaz hiç bir fırsatı kaçırmamıştır.

:::::::::::::

OYUN 7- İSPANYOL AÇILIŞI

San Sebastian 1911

J. R. Capablanca-A. Burn

1. e4 e5 2. Af3 Ac6 3. Fb5 a6 4. Fa4 Af6 5. d3.

Bu çok sağlam bir çıkıştır, o zaman bu açılışın çeşitli devam

yollarını iyi bilmediğimden bunu sık sık oynardım.

5. ...d6 6. c3 Fe7.

Bu devam yolunda g6 hamlesinden sonra bu fil g7 karesine

çıkarılabilir.

7. Abd2 0-0 8. Af1 b5 9. Fc2 d5 10. Ve2 dxe4 11. dxe4

Fc5.

Her halde e7 karesini, vezire ayırmak için oynanmıştır.

Fakat bu hamle henüz tavsiye edilemez. Doğru ve etkili hamle

Fe6 idi. Bununla hem bir alet oyuna sokulmuş ve hem de

Fc4 tehdidi yapılmış olurdu ki, beyaz bunu durdurmak zorunda idi.

12. Fg5 Fe6.

Şimdi artık bu hamle o kadar etkili değildir. Çünkü beyazın

c1 fili oyuna çıkmıştır ve c4 karesini savunmak için

e3 karesine gidecek olan at, bu filin yolunu tıkamaz.

13. Ae3 Ke8 14. 0-0 Ve7.

Bu hamle fenadır. Siyahın oyunu zaten iyi değildi. Siyah

hiç olmazsa bunu oynamazdan önce fil ile atı almalı idi.

15. Ad5 Fxd5 16. exd5 Ab8.

Bu atı d7 karesine getirerek öbür atı savunmak ve e5 piyonunu

korumak için. Fakat beyaz buna zaman bırakmadan üstün durumdan

faydalanarak bir piyon kazanıyor.

17. a4 b4.

Piyon kaybını nasıl olsa önleyemeyeceğinden siyah, bu

piyonu olduğu yerde feda edip durumunu sağlamlaştırmak

için Ad7 oynamalı idi.

Yapılan hamle sadece bir piyon kaybetmekle kalmayıp

aynı zamanda siyahın durumunu çok zayıflatmaktadır.

18. cxb4 Fxb4 19. Fxf6 Vxf6 20. Ve4 Fd6 21. Vxh7+ Şf8.

Bir piyonu fazla olan bütün aletleri harekete geçmiş bulunan

beyaz, siyahlar gelişmeyi bitirip açık olan h- hattından

yararlanarak beyaz şaha karşı bir hücum girişimine geçmezden

önce bu durumdan istifade etmek zorundadır. Şimdi yaptığı

hamle ile beyaz bütün bu gibi taktikleri önlemektedir.

22. Ah4 Vh6.

Bu hamle aşağı yukarı zorunludur. Siyahlar Fxg6 tehlikesi

yüzünden g6 oynayamazdı. Beyaz ise Vh8+ ve sonra da

Af5+, ve Vxg7 tehdidini yapmakta idi.

23. Vxh6 gxh6 24. Af5 h5 25. Fd1 Ad7 26. Fxh5 Af6 27.

Fe2 Axd5 28. Kfd1 Af4 29. Fc4 Ked8 30. h4 a5.

Bir piyonu korumak için siyah zaman kaybetmek zorundadır.

31. g3 ae6 32. Fxe6 fxe6 33. Ae3 Kdb8 34. Ac4 Şe7.

Siyah ümitsizce çarpışmaktadır. Pratik bakımdan iki piyonu

eksik olduğu gibi diğer piyonları da tek kalmış olup bunları

aletlerle korumak zorundadır.

35. Kac1 Ka7.

Beyaz, Axd6 ve sonra Kc7+ tehdidi yapmıştır.

36. Ke1 37. Ke4 Kb4 38. g4 Ka6.

Eğer Kxa4?, Axd6 ile beyazlar bir alet kazanır.

39. Kc3 Fc5 40. Kf3+ Şg7 41. b3 Fd4 42. Şg2 Ka8 43.

g5 Ka6 44. h5 Kxc4 45. bxc4 Kc6 46. g6 terk.

::::::::::::::

OYUN 8- MERKEZ AÇILIŞI

Berlin 1913

J. Mieses-J. R. Capablanca

1. e4 e5 2. d4 exd4 3. Vxd4 Ac6 4. Ve3 Af6 5. Ac3 Fb4

6. Fd2 0-0 7. 0-0-0 Ke8.

Bu durumda Ke8 hamlesi yerine vezir filini açmak için

çoğunlukla d6 oynanır. Benim fikrim ise beyazın e4 piyonunu

yeterince tazyik ederek bu piyonu kazanmak ve bu suretle

beyazın ufak durum üstünlüğüne maddi bir üstünlükle karşılık

vermekti. Bu planımın doğru olduğu kanısındayım. Karşı

karşıya kaldığım zorluk ise planımı kusurlu uygulamamdan

ileri gelmiştir.

8. Vg3 Axe4 9. Axe4 Kxe4 10. Ff4.

10. ...Vf6.

Beyazın yaptığı piyonu geri alma tehdidi aletlerin gelişmesini

bitirmek için zaman kazanmak amacını gütmektedir.

Eğer siyahlar filin önünü açmak için d6 oynarsa o zaman beyazlar,

11. Fd3 Ke8 12. Af3 şeklinde devam ederek kısa bir

zaman sonra siyah, şaha karşı şiddetli bir taarruza geçecektir.

Yapılan hamle ile siyah bu kitapta gösterilen ilkelere uygun

olarak girişimi eline almağa çalışıyor.

11. Ah3.

Eğer, Fxc7, d6 ve beyazın fili tamamen sıkışır ve bu fil

eğer mümkün olsa bile ancak beyazın durumunun fena halde

bozulması pahasına kurtarılabilir. Yapılan hamle girişimi

elde bulundurmak için aletleri derhal oyuna sokmak amacını

gütmektedir.

11. ...d6.

Şimdi bu hamle sadece bir gelişme hamlesi olmayıp aynı

zamanda Fxh3 ile bir alet kazanmak tehdidini de yapmaktadır.

12. Fd3 Ad4.

Bu hamle lüzumsuz yere oyunu karıştırmaktadır. Ke8

hamlesi en basiti olup sağlam bir hamle idi.

13. Fe3.

13. ...Fg4.

Bu tehlikeli bir hatadır. Durum çok ilgi çekicidir ve siyah

için tehlikeli görünmekte ise de gerçekten böyle değildir.

Doğru hamle 13. Kg4 olup bundan sonra da oyun, şöyle devam

ederdi: 14. Fxd4 Kxd4 15. c3 Fxc3 16. bxc3 Kg4 17. Ve3

(en iyisi) Vxc3+ 18. Fc2 Vxe3 19. fxe3 Kxg2 ve ata karşılık

dört piyon almış olan siyahın oyunu daha iyi olurdu. Bundan

başka beyazın bütün piyonları da yok edilmiş olacaktı.

14. Ag5! Kxe3 15. Vxg4! Ae2+.

16. Fxe2 Kxe2 17. Ae4! Kxe4 18. Vxe4 Vg5+ 19. f4 Vb5

20. c3 Fc5 21. Khe1 Vc6 22. Kd5.

Vxc6 hamlesi ile beyaz, doğru oynamak şartı ile kazancı

sağlayan kesin bir üstünlük elde edebilirdi. Fakat Mieses, kalite

kazanmış olmasına rağmen bir piyon eksiğine oyun sonunu oynamaya

çekinmiş ve vezirleri değişmeyerek taarruza devam etmeyi tercih

etmiştir. İlk bakışta ve hatta dikkatli bir incelemeden sonra bile

bu planda bir yanlışlık görülmemekle beraber gerçekte bu böyle

değildir. Bu noktadan itibaren oyun yavaş yavaş siyahın lehine

olarak gelişecek ve bir kalite kazanmış olmasına rağmen beyaz

kaybedecektir.

22. .. Vd7 23. F5 c6 24. Kd2 d5

Bu andaki planım çok basit olup fili f6 karesine getirmekten

ibarettir. Ondan sonra beyazların, şahıma karşı yaptıkları

taarruzu h6 oynayarak durdurmaya çalışacağım ve beyazın g5

oynamasına engel olacağım. Şahımı taarruzdan kurtardıktan sonra

üçe karşı dörtle çoğunluğa sahip olduğum vezir kanadı piyonlarımı

ilerleteceğim. Bu ilerleme ve f6 daki filimin taarruz kuvveti bana

kazanma şansını temin edecektir.

25. Vf3 Fe7 26. Kde2 Ff6 27. Vh5 h6 28. g4 Şh7.

h4 hamlesine engel olmak içindir.

Eğer beyaz şimdi h4 oynarsa g6 ve vezirin kaçacak yeri

yoktur. Şimdi artık şahımı emniyette varsayabilirim. Beyazlar

veziri h3 yolu ile geri çekmek zorunda olduğundan siyahlar

bu zamanı vezir kanadında ilerlemek için kullanabilir.

29. Şb1 Kd8 30. Kd1 c5.

Savunmaya geçen beyazların stratejik bakımdan kalelerini

doğru olarak koyduğuna dikkat ediniz. Her iki kale de

beyaz karelerde olup, siyah filin taarruzundan korunmaktadır.

31. Vh3 Va4.

Bu hamle ile kaleye ve g4 piyonuna taarruz edilerek zaman

kazanılıyor ve beyaz vezir bir an için h3 karesine bağlanıyor.

Bundan başka taarruz beyaz şaha yöneltildiğinden siyah vezirin

artık yakında bulunması gerekir. Beyazların alet üstünlüğü

olduğundan siyah başarılı olmak için bütün kuvvetleri ile

taarruz etmek zorundadır.

32. Ked2 Ve4+ 33. Şa1 b5

Siyah şimdi b4 ile filin hareket sahasını açmak ve aynı

zamanda geçer ve piyon elde etmek tehdidini yapıyor.

34. Vg2 Va4

Vxd1+ yüzünden beyazlar, d5 piyonunu alamaz.

35. Şb1 b4.

Taarruz doğrudan doğruya beyaz şaha yapıldığından baskı

gitgide artmaktadır. Durum şimdi çok ilginç ve zordur. Siyahın

en iyi oyununa karşı beyazın yeterli bir savunması olup

olmadığı şüphelidir. Bu durumda devam yolları çok ve güçtür.

36. cxb4 Vxb4.

Siyah şimdi bir geçer piyon elde etmiştir ve siyah fil kuvvetli

bir baskı yapmaktadır. Beyazın 37. Kxd5 oynaması iyi

değildir, çünkü Kxd5 38. Kxd5 Fxb2 ve beyaz Ve4+ tehdidi

ile kaleyi kaybedeceğinden fili alamaz. Sonuç olarak siyah bir

geçer piyon üstünlüğü ile kalır.

37. a3 Va4! 38. Kxd5 Kb8 39. K1d2 c4 40. Vg3 Kb3 41. Vd6.

41. ...c3.

Bu durumda Fxb2 hamlesi de kazanır ki bu da beyazın

oyunu tamamen kaybettiğini gösterir. Fakat bu gibi durumlarda

en güzel hamle değil, fakat rakibi en kısa bir zamanda

oyunu terke mecbur edecek en etkili hamle oynanmalıdır.

42. Kc2 cxb2 43. Kd3 Ve4! 44. Kd1 Kc3 45. terk.

Çünkü beyaz, Vd2 oynamak zorundadır ve siyah da buna Kxa3

hamlesi ile cevap verecektir.

::::::::::::::

OYUN 9- KABUL EDİLMEYEN VEZİR GAMBİTİ

Berlin 1913

J. R. Capablanca-R. Teichman

1. d4 d5 2. Af3 Af6 3. c4 e6 4. Fg5 Fe7 5. Ac3 Abd7 6.

e3 0-0 7. Kc1 b6 8. cxd5 exd5 9. Fb5.

Bu hamlenin kendi buluşum olduğunu sanıyorum. Bunu

oynamaktaki amacım oyunun normal gidişini değiştirmek

içindir. Va4 hamlesinden sonra bu fil, genellikle d3 ya da a6

karelerinden birine gider. Yapılan hamle ilkelere aykırı olmayan

olağan bir gelişme hamlesidir ve fena olmaması gerekir.

9. ...Fb7 10. 0-0 a6 11. Fa4 Kc8 12. Ve2 c5 13. dxc5 Axc5.

bxc5, beyaz Kfd1 oynayarak siyahın merkez piyonlarından birisini

kazanmağa girişir.

Yapılan hamlenin sakıncası ise d5 piyonunu terk ve dolayısıyla

zayıf bırakmasıdır. Bu piyon saldırıya uğrayabilecek

bir durumda bulunmaktadır.

14. Kfd1 Axa4.

Diğer bir devam yolu da 14. ...b5 15. Fc2 b4 16. Aa4 Ace4

idi.

15. Axa4 b5 16. Kxc8 Vxc8 17. Ac3 Vc4.

Siyahlar vezirleri değişip oyun sonunda iki fil ile kalmak

istiyor. Fakat bu durumda fikir hatalıdır. Çünkü b7'deki fili

işlek değildir, ancak savunmak zorunda olduğu d5 piyonu feda

edilerek bu fil oyuna sokulabilir.

18. Ad4.

Kd4 hamlesi iyi değildir, çünkü Vxe2; Axe2 Kc8 ve siyahın

Kc2 oynamasına engel olacak iyi bir yol yoktur.

18. ...Vxe2 19. Acxe2!

Atların birbirleri ile olan bağlantısına dikkat ediniz.

Bunlardan herhangi biri gerektiğinde d4 karesine gidebilecek

şekilde konulmuştur. Şimdi beyazlar, açık sütunu ele geçirmek

tehdidi yaptıklarından siyahın aşağıdaki hamlesi zorunludur.

19. ...Kc8.

Okuyucu bu durumu dikkatle incelemelidir. İlk bakışta

önemli bir tehlike görülmemekle birlikte, beyazın göstereceği

gibi, siyah oyunu kaybetmiştir, denilebilir. Eğer oyun bütün

bütüne kaybedilmediyse bile savunma çok zordur. Şunu da

eklemeliyim ki beyazın gelecek hamlesine karşı hiç bir savunma

göremiyorum.

20. Af5 Şf8.

Eğer 20. ...Fd8 21. Ad6 Kc7 22. Axb7 Kxb7 23. Fxf6 Fxf6

24. Kxd5 Kc7 25. Kd2 ve beyazlar bir piyon kazanır. Eğer 20.

...Fil başka yere giderse, Fxf6 ve siyahın şah kanadındaki

piyonları duble ve izole olur.

21. Axe7 Şxe7 22. Ad4 g6.

Beyaz, Af5+ tehdidini yaptığından bu hamle aşağı yukarı

zorunludur. Siyah atın, uğrayacağı açmazdan kurtulması için,

h7 piyonunu feda etmekten ya da kale ile açık sütunu

bırakmaktan başka çare olmadığına dikkat ediniz.

Açık hattı beyazın işgal etmesi, siyah hesabına çok fena

olacaktır.

23. f3!

23. ...h6.

Siyah açık sütunu terkeder etmez, beyazlar işgal edeceklerinden,

siyah kale bu sütunda ileri geri gidip zaman geçirmekten başka bir

şey yapamaz. Diğer taraftan beyaz ufak bir hazırlıktan sonra Şf2,

g3 ve f4 yolu ile şahı e5 karesine getirmek tehdidini yapmaktadır.

Bundan dolayı siyah için en iyisi piyonu feda ederek, atı

serbestletmektedir.

24. Fxh6 Ad7 25. h4 Ac5 26. Ff4 Ae6.

Siyahlar atları değişip ters renkli fillerle kalarak beraberliği

sağlamak istiyor.

27. Axe6 Şxe6.

27. ...fxe6 hamlesine karşı beyazlar fili e5 karesine yerteştirecekti.

28. Kd2 Kh8.

Siyahlar, beyazın Fg3 oynamasını zorlamak istiyor. Piyonu

korumak için g3 hamlesi iyi değildir; çünkü siyah d4

oynar ve beyazın e4 oynamak imkanı olmasına rağmen siyah

fil oyuna girer. Fakat birazdan görüleceği üzere siyahın yaptığı

hamle zayıftır. Siyahın en iyi şansı b4 ve sonra da a5 oynamaktı.

Bu sırada size beyaz, g4 ve h5 oynayarak bir geçer

piyon elde edebilirdi ki bu da iyi oynamak şartiyle oynu kazanmaya

yeterlidir.

29. Kc2! Kc8 30. Kxc8 Fxc8.

Şimdi aksi renkli filler bulunmasına rağmen beyaz oyunu kazanmıştır.

31. Şf2.

31. ...d4.

Bu hamle mecburidir. Aksi takdirde beyaz, şah d4 yolu

ile c5 karesine giderek siyahın vezir kanadındaki piyonlarını

toplayacaktır. Eğer buna engel olmak için siyah şah c6 karesine

yerleşirse bu sefer de beyaz, şah kanadına geçerek oradaki

piyonları alabilir.

32. exd4 Şd5 33. Şe3 Fe6 34. Şd3 Şc6 35. a3 Ff5+ 36.

Şe3 Fe6 37. Fe5.

Hemen g4 oynamak siyahın f5 hamlesi yüzünden oyunun

uzamasına sebep olur. Şimdi beyaz şah f4 yolu ile ilerleyecek

ve g7 karesine yerleşecek olan fil de d4 ve b2 piyonlarını

koruyacaktır.

37. ...Şd5 38. Fg7 terk.

Okuyucu, artık her nevi oyun sonunu iyi oynamanın önemini

anlamıştır. Bu oyunda başlangıçtan itibaren beyazın amacı

siyah d5 piyonunu izole etmek olmuştur. Bunu elde ettikten

sonra beyaz diğer bir yerde, sonuçta kendisine bir piyon

kazandıran durum üstünlüğü elde etmeyi başarmıştır ve bundan

sonra da oyun sonunu dikkatle oynayarak oyunu kazanmıştır. Bu

oyun sonu dünyanın en iyi oyuncularından birine karşı oynanmış

olması bakımından da önemlidir.

:::::::::::::::

OYUN 10- PETROFF SAVUNMASI

St. Petersburg 1914

J. R. Capablanca-F J. Marsball

1. e4 e5 2. Af3 Af6 3. Axe5 d6 4. Af3 Axe4 5. Ve2 Ve7

6. d3 Af6 7. Fg5.

Bu çok iyi bir hamle olup Morphy tarafından oynanırdı.

Şimdi siyahlar vezirleri değişirse gelişme bakımından bir

hamle geri kalmış olacak ve beyaz dikkatle oynarsa siyahın

oyunu sıkışacaktır.

7. ...Fe6.

O zamanlar Marshall bunun en iyi hamle olduğunu düşünerek

Vxe2+ hamlesine tercih etmiştir.

8. Ac3 h6 9. Fxf6 Vxf6 10. d4 Fe7 11. Vb5+! Ad7 12.

Fd3!

Şimdi bu açılıştan doğan sonuçları inceleyebiliriz. Beyazların

hafif aletleri iyi gelişmiştir.

Vezir ise tuhaf bir yerde bulunmasına rağmen tararruzdan

uzakta bulunup bir piyona hücum etmektedir. Beyazlar

rok yapmaya da hazır olup durumları tehlikesizdir. Aletleri

de rahatça manevra yapabilir. Siyahların ise iki fil üstünlüğü

vardır. Fakat diğer taraftan aletleri sıkışık durumdadır ve

siyah vezir taarruza uğrayabilir bir durumda olup kaçacak iyi

bir yeri yoktur. e7 karesindeki fil de sıkışmış olup vezirin

yolunu kapatmakta ve vezir de bu filin gelişmesine engel

olmaktadır. Bundan başka siyahlar kısa rok yapamaz, çünkü, Vxb7

Kb8; Ve4 ve bu mat tehdidi ile beyazlar bir piyon kazanmış

olur. Siyahın büyük rok yapması da iyi değildir. Çünkü Va5

hamlesi ile oyunu tehlikeye girer, buna karşı siyah Fxa6

yüzünden a6 hamlesini ve Ab5 hamlesi yüzünden de Şb8 hamlesini

yapamaz. Bütün bunlardan dolayı açılışın tamamen beyazın

üstünlüğünde olduğunu söyleyebiliriz.

12. ...g5.

Vezire yer açıyor ve g4 tehdidi yapıyor.

13. h3 0-0

Siyahlar oyunu serbestletip girimişi ele almak için bir piyon

feda ediyor. Siyah için oynanacak başka bir hamle bulmak güçtür.

Çünkü beyazlar Ae4 tehdidi yapmakta idi. Siyah vezir g7 karesine

kaçarsa o zaman da beyaz d5 Ff5; Axd6+ ve Fxf5 şeklinde devam edecekti.

14. Vxb7 Kab8 15. Ve4 Vg7 16. b3 c5.

Bu hamle beyazın merkezini yıkmak ve sonra da atı e5

karesine yerleştirmek beyaz şaha karşı şiddetli bir taarruza

geçmek için yapılmıştır. Fakat bütün buna benzer durumlarda

olduğu gibi bu plan da suya düşmüştür. Çünkü gelişmesi geri

kalmış olup aletlerinin yerleri de iyi değildir.

17. 0-0 cxd4 18. Ad5!

Bu basit hamle siyahın planını tamamen sonuçsuz bırakmaktadır.

Şimdi artık siyah aletlerin arasındaki bağlılık kalmayacak ve

zayıf olan piyonlar da taarruza uğrayacaktır.

18. ...Fd8 19. Fc4 Ac5 20. Vxd4 Vxd4.

Bir piyonu eksik olmasına rağmen, vezirleri değişmeye

mecbur olması, siyahın oyunu kaybettiğini gösterir.

21. Axd4 Fxd5 22. Fxd5 Ff6 23. Kad1 Fxd4.

Bu at çok tehlikeli idi. Fakat şimdi elde ettiğimiz oyun

sonu filin, attan kuvvetli olduğu çeşittendir ve bu da siyahın

durumunu zorlaştırmaktadır. Oyunun bundan sonraki kısmı

ilgi çekici olmayıp, Petroff savunmasının bir devam yolunun

incelenmesi bakımından gösterdiği değer yüzünden buraya

alınmıştır. Beyazın bazı zayıf hamleleri yüzünden siyahlar

altmışıncı hamleye kadar dayanmıştır. Oyunu tamamlaınak için

devamını aşağıda veriyorum.

24. Kxd4 Şg7 25. Fc4 Kb6 26. Ke1 Şf6 27. f4 Ae6 28.

fxg5+ hxg5 29. Kf1+ Şe7 30. Kg4 Kg8 31. Kf5 Kc6 32. h4

Kgc8 33. hxg5 Kc5 34. Fxe6 fxe6 35. Kxc5 Kxc5 36. g6 Şf8

37. Kc4 Ka5 38. a4 Şg7 39. Kc6 Kd5. 40. Kc7+ Şxg6 41. Kxa7

Kd1+ 42. Şh2 d5 43. a5 Kc1 44. Kc7 Ka1 45. b4 Ka4 46. c3

d4 47. Kc6 dxc3 48. Kxc3 Kxb4 49. Ka3 Kb7 50. a6 Ka7 51.

Ka5 Şf6 52. g4 Şe7 53. Şg3 Şd6 54. Şf4 Şc7 55. Şe5 Şd7 56.

g5 Şe7 57. g6 Şf8 58. Şxe6 Şe8 59. g7 Kxg7 60. a7 Kg6+ 61.

Şf5 terk.

:::::::::::::

OYUN 11- İSPANYOL AÇILIŞI

St. Petersburg 1914

J. R. Capablanca-D. Janowski

1. e4 e5 2. Af3 Ac6 3. Fb5 a6 4. Fxc6 dxc6 5. Ac3.

Bu hamleyi Alekhine ile birçok defalar incelemiştik. Alekhine,

bunu o zamanlar genellikle oynanan d4 hamlesine tercih

etmekteydi. Kendisi bu hamleyi sonraları bir turnuvada

Dr. E. Lasker'e karşı da oynayarak üstün bir durum elde etmeyi

başarmış, sonradan kaba bir hata yaparak bu oyunu kaybetmiştir.

5. ...Fc5.

Bu durumda f6 hamlesi belki de en iyi hamledir. Yapılan

hamleyi ben de beğenmiyorum.

6. d3 Fg4 7. Fe3 Fxe3.

Bu hamle beyazlara f sütununu açmaktadır ve aynı zamanda

merkezi kuvvetlendirmektedir. Fakat siyahlar herhalde bu fil

ile ikinci bir hamle yapmak istememişlerdir.

8. fxe3 Ve7 9. 0-0 0-0-0.

Cesur ve tipik bir Janowski hamlesi.

10. Ve1 Ah6.

Şimdi beyaz için yapılacak şey b2 piyonunu mümkün olduğu

kadar çabuk b5 karesine sürmektir. Fakat hemen b4 oynanamaz,

çünkü siyahlar vezirle bu piyonu alır. Önce a3, sonra

da b4 oynarsa o zaman da a4 ve sonra da b5 oynamak için

yine b4 piyonunu korumak zorundadır. Bundan dolayı beyazlar,

ilk bakışta garip görünen fakat bu durumda yerinde

olan bir hamle oynamış ve bu sayede önce b4 ve hemen a4

ve b5 oynamak mümkün olmuştur.

11. Kb1! f6 12. b4 Af7 13. a4 Fxf3 14. Kxf3.

Beyazların hücumunu hafifletmek için siyahlar aletleri

değişerek yalnız ağır aletleri oyunda bırakmak istiyor. Siyahlar

bu hamleyi, Ag5 ve sonra da Ae6 oynamak için de yapmış

olabilir.

14. ...b6.

Bu hamle vezir kanadındaki piyon durumunun bozulmasına

engel olmak için oynanmıştır. Diğer bir imkan da b5 olup

bu da ilk bakışta fena gözükmektedir.

15. b5 cxb5 16. axb5 a5 17. Ad5 Vc5 18. c4.

Şimdi beyaz atın durumu çok kuvvetlidir. Bunun arkasından

beyazlar, d4 ile siyah veziri kovup c5 oynamak imkanını

kazanarak bir hücum düzenleyecektir.

Dikkat edilecek bir nokta da siyahın bir at ve piyon

karşılığında kaleyi feda etmesine engel olmaktır.

18. ...Ag5 19. Kf2 Ae6 20. Vc3 Kd7.

Beyaz ondokuzuncu hamlede Kf2 yerine Kf1 oynamış olsaydı,

siyah şimdi Kd7 yerine Kxd5; exd5 Vxe3+ ve sonra da

Ac5 oynayarak kazanca götüren bir durum elde edebilirdi.

21. Kd1 Şb7.

Siyahın burada Şd8 oynaması çok daha iyi idi. Yapılan

hamle oyunun çabucak kaybedilmesine sebep olmuştur.

22. d4 Vd6 23. Kc2 exd4 24. exd4 Af4 25. c5 Axd5 26.

exd5 Vxd5 27. c6+ Şb8 28. cxd7 Vxd7 29. d5 Ke8 30. d6 cxd6

31. Vc6 terk.

:::::::::::::::

OYUN 12- FRANSIZ SAVUNMASI

New York 1918

J. R. Capablanca -O. Chajes

1. e4 e6 2. d4 d5 3. Ac3 Af6 4. Fd3.

Bu hamle en çok oynanan hamle olmamakla beraber normal bir

gelişme hamlesi olduğundan fena olamaz.

4. ...dxe4.

Bu durumda genellikle dxe4 yerine c5 oynanır.

5. Axe4 Abd7 6. Axf6+ Axf6 7. Af3 Fe7.

8. Ve2.

Bu hamle siyahın normal gelişmesi olan b6 ve Fb7 hamlelerine

engel olmak için oynanmıştır. Siyah şimdi 8. ...b6 oynarsa, 9. Fb5+

Fd7 10. Ae5 ile beyazlar önemli bir durum üstünlüğü elde eder.

8. ...0-0 9. Fg5 h6.

Siyahlar, Fxf6 ve sonra da Ve4 yüzünden b6 oynayamaz.

10. Fxf6 Fxf6 11. Ve4 g6.

Bu hamle siyahın şah kanadını zayıflatmaktadır. Doğru

hamle Ke8 idi.

12. h4.

12. ...e5

Vezir filini hızla oyuna sokabilmek için bir piyon feda

ediliyor. Fakat siyahlar feda edilen piyona karşılık hiç bir şey

elde edemediğinden bu hamle fenadır. Bunun yerine Vd5 oynamalı

idi. O zaman oyun şöyle devam edebilirdi:

13. Vf4 Fg7 14. Vxc7 Fxd4 15. Axd4 Vxd4 16. 0-0-0 ve

beyaz önemli bir durum üstünlüğü elde ederdi. Siyahın yaptığı

hamle intihar etmek gibi bir şeydi.

13. dxe5 Ff5 14. Vf4 Fxd3 15. 0-0-0 Fg7 16. Kxd3 Ve7

17. Vc4.

Siyah vezirin oyuna girmesine engel olmak için.

17. ...Kad8 18. Khd1.

Ke1 oynayarak e6 tehdidi yapmak daha iyi idi.

18. ...Kxd3 19. Kxd3 Ke8 20. c3 c6.

Eğer Fxe5, Axe5, Vxe5, Ke3. Bir piyonu eksik olan siyahlar

çok iyi dayanıyor.

21. Ke3.

Siyahın yaptığı son hamleden sonra piyonu korumak zorunluluğu

vardır; çünkü Fxe5, Axe5, Vxe5, Ke3 ve siyah Vb8 oynayarak kaleyi

savunabilir.

21. ...c5 22. Şc2 b6 23. a4.

Şimdi beyazın planı vezir kanadını bağlayarak piyon üstünlüğüne

sahip olduğu şah kanadında serbestçe harekete geçmektir.

23. ...Vd7 24. Kd3 Vc8 25. Ve4 Ve6 26. Kd5 Şf8 27. c4 Şg8.

Siyahlar en iyi savunma durumunda beyazın saldırısının

nasıl gelişeceğini bekliyor. At, f2 piyonunun yolunu kapadığı

için bu piyon e5 piyonunu desteklemek üzere hareket edememektedir.

28. b3 Şf8 29. Şd3 Şg8 30. Kd6 Vc8 31. Kd5 Ve6 32. g4

Şf8 33. Vf4 Şg8 34. Ve4 Şf8.

Siyahlar beklemekte ısrar ediyor. Görüyor ki h5; gxh5

gxh5 ve siyah vezir h3 karesine giderek beyazı güçlüğe uğratabilir.

Bu durumda beyaz yapılacak tek şeyin şahı g3 karesine getirerek

h4 ve g4 karelerini siyah vezire karşı savunmak olduğunu

göstermektedir.

35. Şe2 Şg8 36. Şf1 Şf8 37. Şg2 Şg8 38. Şg3 Şf8.

Artık beyaz şah istenilen yere yerleştirildiğinden beyaz

harekete hazırdır.

39. h5 gxh5.

39. ...g5'e karşı Vf5 ve beyazlar kazanca götüren bir durum

elde eder.

40. gxh5 Ve7.

Şg8 hamlesine karşı beyazlar Vg4 ile vezirleri değişmeye

zorlayabilirdi ve bundan sonra meydana gelecek durumda siyah

fil bir iş göremiyeceğinden oyunu kolayca kazanabilirdi.

41. Vf5 Şg8.

Siyahlar 42. Kd7 hamlesinin değerini ihmal ediyor. Buna

karşı en iyi savunma Kd8 idi. Bundan sonra beyaz ya şahı

ilerletir ya da Ah4 oynayarak Ag6+ tehdidini yapabilirdi.

42. Kd7! Fxe5+

Bu hamle bir alet kaybına neden olur, fakat siyahın durumu

nasıl olsa ümitsizdi.

43. Şg4 Vf6 44. Axe5 Vg7+ 45. Şf4 terk.

::::::::::::::

OYUN 13- İSPANYOL AÇILIŞI

New York 1918

J. S. Morrison-J. R. Capablanca

1. e4 e5 2. Af3 Ac6 3. Fb5 d6 4. Ac3 Fd7 5. d4 exd4 6.

Axd4 g6.

İspanyol açılışının bu savunmasında filin g7 karesine gelişmesi

kanımca çok önemlidir. Bu fil uzun diyagonal boyunca

büyük bir baskı yapmaktadır. Aynı zamanda rok yapıldıktan

sonra bu filin ve şahın önündeki piyonların durumu savunma

bakımından çok kuvvetlidir. Bundan dolayı bu gelişme

tarzında fil azami kudretini göstermektedir. (Bu notu Oyun

7'deki Capablanca -Burn oyunundaki notla karşılaştırınız.)

7. Af3 Fg7 8. Fg5 Af6.

Ad5 yüzünden Ae7 iyi değildir. Diğer bir imkan da f6

sonra da Afe7 oynamaktı. Fakat bu durumda atın f6 karesinde

bulunması daha iyidir.

9. Vd2 h6 10. Fh4.

Bir görüş hatası. Beyazlar atı açmazda bulundurmak istiyor,

fakat Ff4 oynayarak siyahın hemen rok yapmasına engel olmak

daha iyi idi.

10. ...0-0 11. 0-0-0

Cesurca fakat hatalı bir hamledir. Beyazlar belki de emniyeti

gözönüne almaksızın kazanç veya kayıp için oynamaya karar

vermiştir. Şimdi g7 karesindeki fil çok kuvvetli bir

taarruz aleti durumuna geçmiştir. Ve siyah aletlerin stratejik

konumu beyazlarınkinden daha iyi olduğundan siyah taarruza

geçecektir.

11. ...Ke8 12. Khe1.

Beyazlar vezir kalesini açık hat üzerinde tutmak istediğinden

siyahın g5 ve Axe4 hamleleri ile tehdit ettiği e4 piyonunu diğer

kale ile savunuyor.

12. ...g5!

Şimdi kale merkezde olduğundan siyahlar rahatça ilerleyebilir,

çünkü şaha taarruz edebilmek için beyazlar kaleleri

harekete geçirmek zorundadır ki siyahlar merkezi tazyik ettiği

müddetçe bu da yapılamaz.

13. Fg3 Ah5.

File büyük diyagonali açmak ve e5 hamlesine engel olmak

içindir, eğer şimdi e5 oynanırsa, Axg3, hxg3, Axe5 v.s.

ve siyahlar bir piyon kazanır.

14. Ad5 a6.

Açmazdan kurtulup rahatça manevra yapabilmek için siyahlar

fili kovuyor.

15. Fd3 Fe6.

Taarruza hazırlıktır. Siyahın aletleri beyazın şah durumuna

karşı hücuma hazırlanıyor.

16. c3.

Bu hamle ile beyaz sadece siyah filin sahasını daraltmakla

kalmıyor, aynı zamanda Fc1, Vc2 ve sonra da e5 oynayarak

Vh7+ tehdidini yapmak istiyor.

16. ...f5!

Bu hamle ile başlayan taarruzun amacı beyazın g3 filini

kazanmak veya bu fili oyundan hariç kılmaktır. Buna karşı

beyazın iyi bir savunması yoktur. (Bu oyunu Hastings'de

oynanmış olan Winter-Capablanca oyunu ile karşılaştırınız.)

17. h4 f4.

Şimdi fil oyun dışında kalmıştır. Beyazlar açıkta bulunan

siyah şaha karşı şiddetli bir taarruza geçiyor ve hatta fili

bile bu uğurda yerinde olarak feda ediyor.

18. hxg5! hxg5

Fili almak tehlikelidir. Siyahın yaptığı hamle bu fili oyun

dışında kılmak içindir.

19. Kh1 Ff7 20. Şb1.

Bu bir zaman kaybıdır. Fili ergeç h2 karesine çıkmak zorunda

olduğundan beyaz bunu hemen yapmalı idi. Fakat bu durumda

beyazın oyunu kurtarıp kurtaramıyacağı şüphelidir.

20. ...Ae5 21. Axe5 Kxe5.

Bu atı ne ile almak gerektiğine karar vermek güçtür. İleride

şaha yapılacak bir taarruzu desteklemek için kale ile almayı

tercih ettim.

22. Fh2 Af6.

Beyaz fil geriye gittikten sonra siyahlar, kuvvetli bir

durumu olan d5 atından kurtulmak istiyor. Bu at, f7 filinin

taarruzuna engel olduğu gibi beyazın savunmasının esasını

oluşturmaktadır.

23. g3.

Beyazlar filin önünü açmak istediği gibi karşı taarruza

geçmek için siyah piyonları da kırmak istiyor. Diğer bir imkan

da 23. Axf6+ Vxf6 idi ve buna karşı da siyahların Ka5

ve Ve6 tehdidi vardı. Okuyucu şuna dikkat etmelidir ki siyahın,

tek zayıf tarafı a8 kalesinin oyuna girmemiş bulunmasıdır

ve bu da beyaza dayanmayan devam imkânını vermektedir.

23. ...Axe4 24. Fxe4 Kxe4 25. gxf4 c6. Ae3.

Diğer bir imkan da Ab4 oynamaktı. Fakat her ne olsa

beyazlar, hücuma karşı koyamazdı. Devam yolları çok fazla

yer tutacağından bunların incelenmesini okuyucuya bırakıyorum.

26. ...Va5 27. c4 Vxd2 28. Kxd2 gxf4 29. Ag4 Fg6.

Bu hamle şahı köşeye sıkıştırıp mat ağına sokuyor.

30. Şa1 Kae8.

Sonunda a8 kalesi oyuna giriyor. Mücadele biraz sonra

bitecektir.

31. a3.

Eğer Kxd6 Ke1+; Kd1 K1e2.

31. ...Ke1+ 32. Kxe1 Kxe1+ 33. Şa2 Ff7 34. Şb3 d5.

Oyunu bitirmenin en kısa yolu.

35. Fxf4 dxc4+ 36. Şb4 c3 37. bxc3 Ke4+ 38. c4 Kxc4+

39. Şa5 Kxf4 40. Kd8+ Şh7 41. Kd7 Fe6 42. terk.

Çok canlı bir oyun.

::::::::::::::

OYUN 14- KABUL EDİLMEYEN VEZİR GAMBİTİ

New York 1918

F. J. Marshall-J. R. Capablanca

1. d4 d5 2. Af3 Af6 3. c4 e6 4. Ac3 Abd7 5. Fg5 Fe7 6.

e3 0-0 7. Kc1 c6.

Bu savunma yolu vezir gambitine karşı kullanılan en iyi

savunma sistemlerinden biridir. Bu turnuvada aynı savunmayı

Kostic'e karşı oynamıştım ve her halde Marshall'da bunu

bekliyordu. Ben savunma sistemlerimi sık sık değiştiririm, fakat

bir turnuva sırasında bunlardan biri iyi sonuç verirse onu uzun

zaman oynamaya devam ederim.

8. Vc2 dxc4 9. Fxc4 Ad5 10. Fxe7 Vxe7 11. 0-0 Axc3 12.

Vxc3 b6.

Bu hamle, bu savunma sisteminin anahtarıdır. Birçok değişmelerle

oyunu basitleştirdikten sonra, siyahlar şimdi vezir filini,

durumlarında bir zayıflık meydana getirmeksizin uzun diyagonalde

geliştirebilirler. Vezir filinin doğru gelişmesi, vezir gambitinde

siyahın karşılaştığı en önemli meseledir.

13. e4 Fb7 14. Kfe1 Kfd8.

Her iki taraf da gelişmesini tamamlamıştır. Oyunun başlangıcı

bitmiş olup, oyun ortası başlamaktadır. Genellikle olduğu gibi

beyazlar, merkeze hakimdir. Siyahlar ise kuvvetlerini ilk üç

yatık sıraya yaymış bulunup, zaman bulursa a8 kalesini c8

karesine ve atını f6 karesine yerleştirdikten sonra c5

oynayarak beyazın merkezini bozmaya ve b7 filinin hareket

sahasını açmaya çalışacaktır. Bu oyunda beyazlar merkezde

ilerlemek suretiyle bu plana engel olmaya çalışıyor. Bu ilerleme

dikkatle incelenirse gerçekte siyahın e6 piyonuna yapılan

bir taarruz olduğu görülür.

15. d5 Ac5!

Kostic ile olan oyunumda bir dikkatsizlik sonucu Af8 oynamıştım.

Marshall, kendisine karşı da aynı şekilde oynayacağımı zannetmişti.

Eğer bu yeni hamlemi analiz etmiş olsa idi, bu hamle ile siyahın çok

iyi bir oyun elde edeceğini anlar ve bu devam yolunu her halde

oynamazdı. Şimdi siyah, sadece Axe4 ve sonra da cxd5 tehdidini de

yapmaktadır. Durum çok ilginç olup birçok imkanlar mevcuttur.

16. dxe6 Axe6 17. Fxe6 Vxe6.

Beyazın a2 piyonunu korumak için zaman kaybedeceğini ve bu sırada

c5 hamlesi ile çok üstün bir durum elde edebileceğimi düşünmüştüm.

Fakat görüleceği gibi rakibim bana küçük bir sürpriz hazırlamıştır.

18. Ad4!

18. ...Ve5!

18. ...Vxa2 19. Ka1 ile beyazlar vezir kazanır. Oynanan

hamle belki bu durumda en iyi hamledir. Açık olan hamle

Vd7 ile c6 piyonunu korumak idi ki buna karşı beyaz 19. Af5

f6 20. Vg3 (Kcd1 ile tehdit) Şh8 21. Kcd1 Vf7 22. h4 hamleleri

ile çok üstün bir duruma geçebilirdi. Yapılan hamle birazdan

görüleceği gibi, siyaha en azından eşit bir durum sağlamaktadır.

19. Axc6 Vxc3 20. Kxc3 Kd2 21. Kb1.

Bu çok tehlikeli bir hatadır. Beyazlar, bir piyon fazla

olduğundan durumlarının daha iyi olduğunu sanmakla birlikte,

durum böyle değildir. Siyah kalenin d2'deki konumu, piyon

kaybını telafi etmektedir. Bundan başka kale ile fil, kale

ile attan daha kuvvetlidir. (Fil ve atın değerlerinin

karşılaştırıldığı 5. Aletlerin Bağıntılı Değerleri bölümüne

bakınız) Tahtanın her iki tarafında piyonlar bulunduğundan

daha uzağa gidebilen fil, attan üstündür. Bu oyun sonu filin

büyük kuvvetini belirtecektir. Bundan dolayı beyaz için

yapılacak en iyi şey aşağıdaki hamlelerle beraberliği

sağlamaktı: 21. Ae7+ Şf8 22. Kc7 Ke8 (Fxe4 iyi değildir, çünkü

f3 ile beyaz iyi duruma geçer) 23. Kxb7 (en iyisi budur, eğer

Ag6+ fxg6 ve Kxe4) Kxe7 24. Kb8+ Ke8 25. Kxe8+ Şxe8 ve doğru

oynanmak şartıyla beyaz, oyunu berabere yapabilir. İlginç olan

şudur ki bir piyonu fazla olmasına rağmen, tehlikede olan taraf,

beyazlardır. Bu analizi gördükten sonra siyahın 18. Ve5 hamlesinin

değeri anlaşılmaktadır.

21. ...Ke8

Bu kuvvetli hamle ile siyahlar, beyazın merkezine ve sonra

da beyaz şaha karşı saldırıya geçmektedir. f5 hamlesi yüzünden

beyaz, 22. f3 oynamaya çekinmektedir.

22. e5 g5!

f4 hamlesine engel olmak içindir. Kxe5 yüzünden beyaz

at yerinden kımıldayamamaktadır.

23. h4.

Beyazlar bu hamle ile siyah piyon durumunu bozarak piyonları

zayıflatmak istiyor.

23. ...gxh4.

Duble ve izole olmasına rağmen bu piyon, kuvvetli bir

baskı yapmaktadır: Şimdi siyah, Ke6 ve sonra da Kg6, h3 ve

h2 hamleleri ile tehdit etmektedir.

24. Ke1.

Beyazlar, yavaş ölüme artık dayanamamaktadır. Her tarafta

mevcut olan tehlikeyi, vezir kanadındaki piyonları feda

ederek önlemek ve ileride şah kanadında girişim yaparak bu

piyonları geri almak istemektedir.

24. ...Ke6!

Bu hamle piyonu almaktan iyidir, çünkü Kg6 tehdidi yüzünden

beyazlar, atı el'deki kale ile de korumak zorundadır.

25. Kec1 Şg7.

Kg6 hamlesine hazırlıktır. Oyun, şah kanadında sonuçlanacak ve

tek kalmış olan siyah duble piyonlar bu sonucu yaratacaklardır.

26. b4 b5.

Atı savunup kaleleri serbest bırakacak olan b5 hamlesine engel

olmak içindir.

27. a3 Kg6 28. Şf1 Ka2.

Taşların olağanüstü konumuna dikkat ediniz. Beyazlar

bir şey kaybetmeksizin hiç bir aleti oynayamazlar. En iyi şans

29. e6 oynamaktı. Fakat bu hamle ile de oyun sadece uzayacak ve

sonunda beyaz yine kaybedecekti.

29. Şg1. h3 30. g3 a6.

Şimdi taşları bağlanmış olan beyaz, hamle yapmak ve bir

şey kaybetmek zorundadır.

31. e6 Kxe6.

Beyaz şimdi atı bile oynayamaz, çünkü h2+; Şxh2 Kh6:

Şg1 Kh1 mat.

32. g4 Kh6 33. f3.

Eğer 22. g5 h2+ 34. Şh1 Kxc6 35. Kxc6 Kxa3 ve siyahlar

kolayca kazanır.

33. ...Kd6 34. Ae7 Kdd2 35. Af5+ Şf6 36. Ah4 Şg5 37.

Af5 Kg2+ 38. Şf1 h2 39. f4+ Şxf4 40. terk.

Bu oyun sonu dikkatle incelemeye değer.

:::::::::::::::

EK

CAPABLANCA'NIN SEÇME OYUNLARI

(Oyunların analizleri, İngiliz Satranççılarından

Golombek tarafından yapılmıştır.)

Vezir Gambiti

CAPABLANCA-R. H. SCOTT

Hastings 1919

1. d4 d5 2. c4 c6 3. Af3 Af6 4. e3 e6 5. Abd2 Abd7 6.

Fd3 Fd6.

Bu durumda Fe7 daha iyi idi, çünkü d6 da bulunan fil,

beyaz at ve piyonların hücumuna uğrar; e7'de ise savunma

için gereklidir.

7. 0-0 0-0 8. e4 dxe4 9. Axe4 Axe4 10. Fxe4 Af6?

Tabii gibi görünen bu hamle bütünüyle yanlış olup fili

gitmek istediği yere göndermekten başka işe yaramaz ve siya-

hın gelişmesini güçleştirir. Doğru hamle c5 olup, 11. Fc2 Vc7

12. Vd3 f5 13. Kd1 exd4 14. Vxd4 Fc5 15. Vh4 Af6 ve siyahın

oyunu fena değildir.

11. Fc2 b6 12. Vd3 h6.

Fg5 hamlesine engel olmak için

13. b3 Ve7 14. Fb2 Kd8.

Eğer, 14. ...Fa3 15. Fxa3 Vxa3 16. Ae5 ve sonra Ag4.

15. Kad1 Fb7 16. Kfe1 Kac8 17. Ah4 Fb8.

Artık siyahın oyunu kurtarmasına yetecek bir hamlesi

yoktur. Eğer Vf8, d5 ve sonra Exf6 ile beyaz, mat hücumuna

geçer.

18. g3 Şf8.

Hücumdan önce Capablanca durumunu sağlamlaştırıyor. İyi bir

hamlesi olmayan siyah, şah ile gidip gelmeler yaptığı sırada,

beyaz işini bitirmeye hazırlanıyor

19. Vf3 Şg8 20. Af5 Vc7.

Siyah vezir, atın savunmasından ayrılmıştır.

21. Axh6+ Şf8 22. d5 cxd5 23. Fxf6 gxf6

Eğer gxh6, beyaz, fil ile kaleyi alacak yerde Vh5 ile mat

hücumuna geçerdi.

24. Vxf6 Şe8 25. Kxe6 fxe6 26. Vxe6 Şf8 27. Vf6+ terk.

Çünkü iki hamlede mat vardır. Bu oyun Daily Mail

Gazetesi'nin koymuş olduğu yabancı ustaların bu turnuvada

oynadıkları en iyi oyun ödülünü kazanmıştır.

::::::::::::::::

Vezir Gambiti

CAPABLANCA-Dr. Em. LASKER

Dünya Birinciliği maçının

11. oyunu, Havana 1924

1. d4 d5 2. Af3 e6 3. c4 Af6 4. Fg5 Abd7 5. e3 Fe7 6.

Ac3 0-0 7. Kc1 Ke8 8. Vc2 c6 9. Fd3.

Burada en kuvvetli hamle 9. a3 olup, siyah dxc4

oynadıktan sonra c4'deki fili a2 karesine çekmeye yarar.

9. ...dxc4 10. Fxc4 Ad5 11. Fxe7 Kxe7.

Siyahın 7. ...Ke8 hamlesinin nedeni bu olmakla beraber,

bu hamle doğru değildir. 11. ...Vxe7 12. 0-0 Axc3 13. Vxc3 e5

oynamalı idi.

12. 0-0 Af8 13. Kfd1 Fd7.

Savunma için fil e8 karesine getirilecektir. Siyah mümkün

olduğu kadar sağlam bir durum elde etmek istemektedir. Fakat

aletleri son iki yatık sırada olup, daha sonra aletlerini

manevra ettirebilmek için zayıflatıcı hamleler yapmak zorunda

kalacaktır. Fili b7'de geliştirmekle Siyahın oyunu daha fena

olurdu: 13. ...b6 14. a3 Fb7 15. b4 Kc8 16. Ve2 ve sonra da Fa6.

14. e4 Ab6.

Sıkışık durumu basitleştirmek için Axc3 daha iyi idi. Fakat

Lasker baştan beri karışık bir oyun sürdürmektedir.

15. Ff1!

Bu hamle ve sonraki altı hamle rakibi sıkıştırma yolu hakkında

iyi bir ders oluşturmaktadır.

15. ...Kc8 16. b4!

c5 hamlesine sürekli olarak engel oluyor ve ileride atlarını

zayıf olan c5 ve d6 karelerine yerleştirme imkanını hazırlıyor.

16. ...Fe8 17. Vb3 Kec7.

b5 ve d5 hamlelerine engel olmak için.

18. a4 Ag6 19. a5 Ad7 20. e5.

Atını d6 karesine yerleştirmek için Siyaha d5 karesini açmaya

razı olan Beyazın durumu doğru olarak değerlendirdiğini oyunun

gidişi gösterecektir.

20. b6.

c5 ile yarma hareketine hazırlık.

21. Ae4 Kb8 22. Vc3.

Bu hamle tempo kaybına neden oluyor. 22. Va3 daha iyi idi.

22. ...Af4 23. Ad6 Ad5 24. Va3 f6 25. Axe8.

Siyahın Fh5 tehdidinden dolayı bu filin alınması zorunludur.

25. ...Vxe8 26. axb6 axb6.

Siyahın şah kanadı piyonları zayıflamıştır. Axb6 ile de

e6 piyonu çok zayıf kalır.

27. b5.

Beyaz, vezir kanadında durumu aydınlattıktan sonra zayıflayan

şah kanadına saldıracaktır.

27. ...Kbc8 28. bxc6 Kxc6 29. Kxc6 Kxc6 30. exf6 gxf6

31. Ke1.

Burada Fb5 daha kuvvetli idi.

31. ...Vc8 32. Ad2 Af8 33. Ae4 Vd8 34. h4.

Siyah f5 35. Ad2 Kc3 36. Va1 Vg5 ile tehdit ediyordu. Fakat

şimdi 34. ...f5 35. Fb5 Kc7 36. Ag5 Ke7 37. Fc4 Ke8 38.

Vb3 ve Beyaz kazanır.

34. ...Kc7.

Bu hamleden sonra Siyah oyunu kaybediyor. h6 oynayarak f5

tehdidi yapılmalı idi, bundan sonra Beyazın oyunu kazanması

kolay olmazdı.

35. Vb3.

Fc4 ve sonra da Fxd5 exd5, Vxd5+ Vxd5, Axf6+ ile tehdid.

35. ...Kg7 36. g3 Ka7 37. Fc4 Ka5 38. Ac3 Axc3 39. Vxc3

Şf7 40. Ve3 Vd6 41. Ve4 Ka4.

Bu hamle yenilgiyi çabuklaştıran bir hatadır. Ka7 ile Si-

yah daha fazla dayanabilirdi. Yapılan hamle ile siyah kale oyun

dışında kalıyor.

42. Vb7+ Şg6.

42. ...Ve7 43. Vc6 Ka7 44. d5.

43. Vc8 Vb4 44. Kc1 Ve7.

45. Fd3+ Şh6.

45. ...f5 46. Fxf5+ Şf6 (eğer 46. ...exf5 47. Vc6+ ve Vxa4;

eğer 46. ...Şxf5 47. Vc2+ ve Vxa4) 47. Kc7 Vd6 48. Kc6 ve

kazanır.

46. Kc7 Ka1+ 47. Şg2 Vd6 48. Vxf8+ terk.

48. ...Vxf8 49. Kxh7 mat.

::::::::::::::

Şah Gambiti

S. TARTAKOWER-CAPABLANCA

New York 1924

1. e4 e5 2. f4 exf4 3. Fe2.

Bu hamle göründüğü kadar anlamsız değildir. Fil ileride

f3 karesine getirilebilir. c4 karesi yerine e2 karesinde

bulunan fil d5 ile hücuma uğramaktan da kurtulabilir. Fakat bütün

bunlara rağmen siyahlar kuvvetli bir oyunla üstünlük elde edebilir.

3. ...d5! 4. exd5 Af6 5. c4 c6 6. d4 Fb4+! 7. Şf1.

7 Fd2 Ae4! 8. Af3 (8. Fxb4 Vh4+ ve kazanır) Axd2 9.

Abxd2 cxd5 ve Siyahın oyunu çok iyidir.

7. ...cxd5 8. Fxf4 dxc4 9. Fxb8 Ad5!

Tartakower bu hamleyi görmemiştir. 9. ...Kxb8 10. Va4+

ile Beyaz, fili kazanırdı. Şimdi Siyah Ae3+ ile tehdid etmektedir.

Beyaz, bundan dolayı 9. Fxb8 yerine Fxc4 oynamalıydı.

10. Şf2.

10. Ff4 Vf6! ve gene Ae3+ tehdidi vardır.

10. ...Kxb8 11. Fxc4 0-0 12. Af3?.

Beyaz durumunun kötüleştiğinin farkında değildir. Bunun

yerine 12. Fxd4 Vxd5 13. Ac3 oynamalıydı.

12. ...Af6 13. Ac3 b5! 14. Fd3 Ag4+ 15. Şg1 Fb7 16.

Ff5 Fxf3 17. gxf3 Ae3!.

Beyazın kabul etmek zorunda olduğu bu piyon fedası ile

Siyah, Beyazın zayıf şah kanadına hücum için kuvvetlerini toplamak

fırsatını kazanıyor.

18. Fxb7+ Şb8 19. Vd3 Fxc3 20. bxc3 Ad5 21. Fe4 Af4

22. Vd2 Vh4 23. Şf1 f5 24. Fc6 Kf6 25. d5 Kd8 26. Kd1 Kxc6

27. dxc6 Kxd2 28. Kxd2 Ae6 29. Kd6 Vc4+ 30. Şg2 Ve2+ 31

terk.

31. Şg1 Af4 ya da 31. Şg3 Ve5+.

::::::::::::::::

Vezir Hint Savunması

GOTTHILE -CAPABLANCA

Moskova 1925

1. d4 Af6 2. c4 e6 3. Af3 b6 4. g3 Fb7 5. Fg2 c5.

Beyaza merkezde kontrol imkanını en fazla veren bu hamle

yerine bugün Fb4+ ya da Fe7 hamleleri tercih ediliyor.

6. dxc5.

Siyahın beşinci hamlesini kuvvetlendiren zayıf bir devam

yolu. Doğru hamle 6. d5 exd5 7. Ah4'dür.

6. ...Fxc5 7. Ac3 Ae4 8. Axe4 Fxe4 9. 0-0 Ac6 10. Ad2.

Bu değişme de beyazın oyununu zayıflatır. 10. a3 a5 11.

Ff4 daha iyi idi.

10. ...Fxg2 11. Şxg2 d5 12. Va4 Kc8 13. Ab3.

Bunun yerine 13. cxd5 Vxd5+ 14. Ve4 ile oyunlar aşağı

yukarı eşit olabilirdi. Beyaz bu fırsatı da kaçırıyor.

13. ...0-0 14. Kd1 d4.

Bu merkezi hamle ile siyah, oyunun kontrolunu eline geçiriyor.

Bundan sonra, beyazlar, siyah piyonlarla sarılacak ve

g2'deki filin ortadan kalkması ile zayıflayan beyaz şah hücuma

uğrayacaktır.

15. Axc5 bxc5 16. a3 Vb6 17. Fd2 a5.

Vxb2 ve Kab1 ile oyun hamle tekrarı ile berabere olurdu.

18. Vc2 e5 19. Kab1 f5 20. h3 h6 21. b3 Kb8 22. Kb2 Vb7!

23. Şh2.

Eğer 23. f3 e4 24. fxe4 Ae5 ve siyah kazanca götüren bir

hücum elde eder.

23. ...Kbd8.

Beyaz bu hamlenin arkasında gizlenen tehlikenin farkında

değildir.

24. b4?

Çok fena! Beyaz oyuna devam etmek istiyorsa Vb1 oynamalı idi.

Siyah buna karşı e4 ve Ae5 sonra d3 hamleleri ile kazanılmış bir

oyun elde ederdi.

24. ...d3 25. terk.

Çünkü, exd3 Ad4 25. Vc1 Af3+

::::::::::::::

Nimzovitch Savunması

CAPABLANCA-H. MATTISON

Karlsbad 1929

1. d4 Af6 2. c4 e6 3. Ac3 Fb4 4. Vc2 c5 5. dxc5 Ac6 6.

Af3 Fxc5 7. Ff4 d5 8. e3 Va5 9. Fe2 Fb4?

Bu hamle zaman kaybeder. Bunun yerine 0-0, daha iyisi

e5 oynanmalı idi.

10. 0-0 Fxc3 11. bxc3 0-0 12. Kab1!

Capablanca, bu tipik hamle ile derhal açık sütunu tutarak

vezir kanadında siyahın oyununu sıkıştırıyor.

12. ...Va3.

12. ...dxc4 13. Fxc4 a6 daha iyi idi.

13. Kfd1 b6 14. cxd5 Axd5 15. Ag5 f5 16. Ff3! Vc5.

Bu hamle ile siyah, her iki atı da koruyor ve Kxd5 hamlesi

ile başlayacak olan konbinezona engel oluyor; fakat kuvvetli

gibi görünen bu hamle de artık kaybedilen zamanı telafi

edemez.

17. c4 Abd4.

Oyunu kurtaracak bir hamle yoktur, örneğin:

a) 17. ...Axf4 18. Kb5 Ve7 19. Fxc6 Vxg5 20. exf4 ve bir

alet kazanır.

b) 17. ...a6 18. Fd6 Vxd6 19. cxd5 Ab4 20. Vb3 Axd5 21.

Kxd5 ve bir alet kazanır.

c) 17. ...Af6 18. Fd6 ya da,

d) 17. ...Kd8 18. Kb5 ve yine bir alet kazanır.

18. Vb3 e5 19. a3 Aa6.

Eğer 19. ...exf4 20. axb4 ve c6'daki at da kaybolur.

20. Fxc6 terk.

20. ..Vxc6 21. c5+ Şg8 22. Af7+ Şg8 23. Ah6+ Şh8 24.

Vg8 + Kxg8 25. Af7 mat.

:::::::::::::::

İngiliz Açılışı

CAPABLANCA-TORRES

Barselona 1929

1. Af3 Af6 2. c4 c5 3. d4 cxd4 4. Axd4 e5?

Bu hamle ile siyah bir tempo kazanmakla birlikte d piyonu

geri kaldığından hamle iyi değildir.

5. Ab5 Fb4+

Eğer 5. ...d5 6. cxd5 Axd5 7. Vxd5!

6. Fd2 Fx+ 7. Vxd2 0-0 8. Alc3 Aa6 9. g3 Ac5 10. Fg2

a6 11. Ad6 Va5 12. 0-0 Kb8 13. Kfd1 b5 14. cxb5 axb5

Beyazın durumu ideal olup bütün açık sütunlara ve

diyagonallere hakimdir. Siyah kısa bir zamanda perişan

olacaktır.

15. Vg5 Aa4?

Siyah, 15. ...h6 oynayarak e3 piyonunu feda etmek zorunda

idi. Şimdi durum çok fenadır.

16. Af5 Ae8 17. Ah6+ Şh8 18. Ve7 Kg8 19. Axf mat.

::::::::::::::

Dört At Oyunu

CAPABLANCA -H. STEINER

Los Angeles 1933

1. e4 e5 2. Af3 Ac6 3. Ac3 Af6 4. Fb5 Fb4 5. 0-0 0-0 6.

d3 d6 7. Fg5 Fxc3 8. bxc3 Ae7 9. Ah4!

f4 hamlesini hazırlıyor ve Ag6 hamlesine engel oluyor

9. ...c6.

Eğer 9. ...Ag6 10. Axg6 hxg6 11. f4 ve beyaz f sütununda

kuvvetli bir hücum elde eder.

10. Fc4 Fe6 11. Fxf6 gxf6 12. Fxe6 fxe6 13. Vg4+ Şf7

14. f4 Kg8 15. Vh5+ Şg7 16. fxe5 dxe5.

17. Kxf6!

Bu hamle ile güzel bir mat hücumu başlıyor.

17. ...Şxf6 18. Kf1+ Af5 19. Axf5!

19. exf5 üzerine siyah şah e7 yolu ile vezir kanadına kaçırdı.

19. ...exf5 20. Kxf5+ Şe7 21. Vf7+ Şd6 22. Kf6+ Şc5.

Eğer 22. ...Vxf6 23. Vxf6+ Şd7 24. Vxe5 ve fazla e4 piyonu

kolayca kazanır.

23. Vxb7.

Vb4 mat ve Vxc6 mat ile tehdit.

23. ...Vb6 24. Kxc6+ Vxc6 25. Vb4 mat.

::::::::::::::

Vezir Gambiti

CAPABLANCA-G. LÖWENFISH

Moskova 1935

1. d4 d5 2. c4 c6 3. Af3 Af6 4. e3 e6 5. Ac3 Abd7 6. Fd3

dxc4 7. Fxc4 b5 8. Fd3 a6 9. e4 c5 10. e5 cxd4 11. Axb5 Axe5

12. Axe5 axb5 13. Vf3.

Fxb5+ hamlesinden çok daha kuvvetli olan bu hamle

ilk defa Stahlberg tarafından Spielman'a karşı oynanmıştır.

13. ...Ka5.

Vf3 hamlesi ile ilk defa karşılaşan Löwenfisch bir saate

yakın bir süre düşündükten sonra bu zayıf hamleyi oynamıştır!

Burada en iyi hamle Fb4+ hamlesi idi: 14. Şe2 Kb8 15.

Vg3 Vd6 16. Af3 Vxg3 17. hxg3 Fd7 hamlelerinden sonra beyazın

üstünlüğü olmakla birlikte siyahın da bazı karşı oyunları

mevcuttur.

14. 0-0

Eğer 15. Ac6? Fb7.

14. ...b4 15. Ff4 Fe7 16. Kfc1 0-0 17. Vh3!

Beyaz bu hamle ile Ac6 tehdidini yaparak aynı zamanda

siyah şaha karşı hücuma hazırlanıyor.

17. ...Kc5.

Zorunlu, eğer 17. ...Fb7 18. Ag4 ve hem mat ve hem de

Fc7 tehdidi vardır.

18. Kxc5 Fxc5 19. Fg5 h6.

Eğer 19. ...g6 20. Ac6 Vc7 21. Fxf6 Vxf6 22. Vh6. 20. Ag4!

Capablanca güzel bir konbinezonla oyunu bitiriyor. İki

hamlede mat olduğundan fil alınamaz. Beyaz şimdi Axh6+

ile tehdit ediyor.

20. ...Fe7 21. Fxf6!

Şimdi 21. Axh6+ hamlesi yeterli değildir, çünkü gxh6 22.

Vxh6 Ae4 23. Fxe7 Vxe7 24. Fxe4 f5 ve siyah mattan kurtula-

bilir.

21. ...gxf6.

Eğer 21. ...Fxf6 22. Axh6+ gxh6 23. Vxh6 Ke8 24. Fh7+ v.s.

22. Axh6 + Şg7 23. Vg4+! Şh8.

Eğer 23. ...Şxh6 24. Vh4+ ve gelecek hamlede mat.

24. Vh5 Şg7 25. Axf7 Kh8.

Eğer 25. ...Kxf7 26. Vh7+ Şf8 27. Vh8 mat.

26. Vg6+ terk.

::::::::::::::::

Bugoljuboff Savunması

CAPABLANCA-SIR G. THOMAS

Margate 1935

1. d4 Af6 2. c4 e6 3. Af3 Fb4+ 4. Fd2 Ve7 5. g3 b6 6.

Fg2 Fb7 7. 0-0 Fxd2 8. Abxd2 d6 9. Va4+ c6.

Siyah vezir kanadı piyonlarını zayıflatan ve beyaza derhal

e4 oynama imkanını veren fena bir hamle. Bunun yerine

Abd7 oynamalı idi.

10. e4 0-0 11. e5 Ae8 12. Kfe1 c5 13. exd6 Axd6 14. dxc5

bxc5 15. Va5 Ad7 16. b3 Kfd8 17. Kad1 Kac8 18. Af1.

Eğer Vxa7? Ka8.

18. ...a6 19. Ae3 Ab8 20. Ad5 Vf8 21. Ab6 Kc7 22. Aa4.

Bu at, uzun bir manevra ile zayıf c5 piyonuna hücum edecek

bir duruma getirilmiştir.

22. ...Kdc8 23. Ae5 Fxg2 24. Şxg2 Af5.

Eğer 24. ...Ab7 25. Vb6 ve siyah kuvvetler paralize olur.

25. Ad3 Vd6.

Siyahlar karşı taarruza geçmek için sonunda c5 piyonunu

feda ediyor. Fakat Capablanca en güzel ve en doğru hamleleri

yaparak siyahlara bu imkanı da vermiyor.

26. Adxc5 Vc6+ 27. Şg1 h5 28. Ad3 h4 29. Ae5 Vb7 30. Vb6!

Beyazın bütün tahtaya kumanda eder bir durumda bulunması,

siyaha herhangi bir hücum imkanını vermemektedir.

30. ...hxg3 31. hxg3 Va8 32. Kd8+ Kxd8.

Bu hamle derhal oyunu kaybettiriyor, fakat 32. ...Şh7 33.

Kxc8 Kxc8 34. Axf7 ile siyahın durumu bütünüyle ümitsizdir.

33. Vxc7 Kf8 34. Ab6! terk.

Tahtadaki en uzun diyagonale hakim olmasına rağmen siyah

vezirin gidecek yeri kalmamıştır.

:::::::::::::::

Vezir Gambiti

CAPABLANCA-ROSSOLIMO

Paris 1938

1. d4 Af6 2. c4 e6 3. Ac3 d5 4. Fg5 Fe7 5. e3 0-0 6. Af3

Abd7 7. Kc1 c6 8. Fd3 h6.

Normal devam yolu olan 8. ...dxc4 9. Fxc4 Ad5 daha iyidir.

9. Fh5 cxd4 10 Fxc4 b5.

Şimdi 10. ...Ad5 hamlesine beyaz 11. Fg3! ile cevap verebilir.

11. Fd3 a6 12. a4! b4?

Bu hamle ile c6 piyonu çok zayıflıyor. Bunun yerine bxa4

oynamalı idi. Eğer 13. Vxa4 Kb8 ve b2 piyonuna yapılan baskı

sayesinde c5 oynayabilirdi. 13. Axa4 Va5+ ile ilginç bir oyun

meydana gelir: 14. Ad2 Fb4 15. Ac3 c5 16. Ab3 Vd8 17. 0-0

Fb7 18. Ae4 g5 19. Axf6+ Axf6 20. Fg3 cxd4, siyahın durumu

gevşek olmakla beraber fena değildir.

13. Ae4 Axe4 14. Fxe7 Axf2 15. Fxd8.

15. Şxf2 hamlesi beyaz için fenadır, çünkü Vxe7 16. Kxc6

e5 ve siyah şiddetli bir hücuma geçer.

15. ...Axd1 16. Şxd1 Kxd8 17. Kxc6 Fb7?

Burada siyah e5! hamlesi ile oyununu serbestletmek fırsatını

kaçırıyor. Beyaz dxe5 oynayamazdı. Çünkü 18. Fb7 19.

Kc7 Kxf3+ 20. gxf3 Axe5 ve siyahlar bir alet kazanırdı. e5

hamlesine karşı beyazın en iyi cevabı Kd6 olup Fb7 hamlesine

Ff5 ile karşılık verecekti.

18. Kc7 Fxf3+ 19. gxf3 Ab6.

Eğer 19. ...e5 20. Fe4 Kac8 21. Kxc8 Kxc8 22. Fb7.

20. Kc6 Axa4 21. Şc2 Kdb8.

Ata kaçacak bir yer sağlamak için.

22. Ka1 b3+ 23. Şc1 Kb4 24. Fxa6 Ab6 25. Şd2 e5.

Bu hamle ile başlayan kombinezonun hatalı olduğu görülecektir.

Fakat 25. ...Ka4 26. Kxa4 Axa4 27. Şc1 hamlelerinden sonra oyun

siyah için kaybedilmiş demektir. Çünkü b3 piyonu bir süre sonra

kaybedilir ve bu açık durumda beyazın fili siyahın atından çok

daha kuvvetlidir.

26. dxe5 Ac4+ 27. Şc3 Axe5 28. Kc5 Kb6.

29. Fd3! terk.

Mat tehdidi yüzünden siyah ne şekilde oynarsa oynasın bir alet

kaybeder.

Son