kutadgu bilig - 1

YÛSUF HÂS HÂCİB
Kutadğu Bilig
Metin
Hazırlayan
Mustafa S KAÇALİN

KUTADGU BİLİG 1
©
T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI
KÜTÜPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
3137
KÜLTÜR ESERLERİ
420
ISBN 978-975-17-3359-7
www.kulturturizm.gov.tr
e-posta: yayimlar@kulturturizm.gov.tr
Bu kitap internet ortamında ilk kez yayımlanmaktadır.
2 YUSUF HAS TAYANGU
METİN HAKKINDA
Kur’ân öncesi Arap şiiri doruk noktasındaydı. Kur’ân indirildiği zaman (610-632) peygamber vahiy dışında bir sözün yazılmamasını buyurdu. Bu kayda geçirmeme hassasiyeti ana çizgileriyle tabi‘ûn ‘sahabeyi görenler’ ve atbâ‘u’t-tâbi‘ûn ‘sahabeyi görenleri görenler’ dönemleri olarak iki yüz yıl sürdü. Sonra hadis edebiyatı doğdu. Her çeşit eser verildi.
Aynı kesinti İran edebiyatı için de geçerli oldu. İran’da da büyük eserlerin verilmesi Tûslu Firdevsî [934-1020]’nin 980?~1004 yılları arasında Şâh-nâme’yi kaleme almasıyla başladı.
Aynı kesinti Türk edebiyatı için de geçerli oldu. Burkancı geleneği olan bir edebiyat 850’li yıllardan sonra sekteye uğradı. 1069’da Kâşgar’da Kutadgu Bilig ile yeni bir edebiyat başladı. Birçok yönden ilk olma vasfını üzerinde bulunduran Kutadgu Bilig’in (ve biraz da Dîvânu lugâti’t-turk’ün) taşıdığı ehemmiyet de budur.
Kutadgu Bilig ehil bir el tarafından yayımlandı. Sonra birçok düzeltmeler gördü. Artık bu eserin de yeniden ele alınması gerekmektedir.
İlkin yayımlayıcının düşündüğü gibi notlar ve açıklamaları yazılmalıdır.
Elektronik metin olarak yazılmalıdır.
Fergana, Kâhire ve Viyana yazmaları ayrı ayrı yayımlanmalıdır.
Bu yayınla eser elektronik metin olarak verilmektedir. Düzeltmeler yapılmıştır. Bu bir adımdır. Her büyük iş küçük adımla başlar.
KUTADGU BİLİG 3
A
bi-smi’llâhi’r-rahmâni’r-rahîm
0001. hamd ü sipâs u minnet ve üküş ögdi teñri ‘azze ve 0002. celleka, kim uluğluk idisi tükel kudretlığ pâdişâh-turur, 0003. yérli kökli yaratğan kamuğ tınlığlarka rûzî bérgen neni 0004. kim tiledi erse kıldı yéme neni tilese kılur yef‘alu’llâhu mâ ye- 0005. şâ’u ve yahkümü mâ yurîdu takı sansız selâm u durûd halk- 0006. larda yégi yalawaçlarda üdrüntüsi uluğ sawçısı muhammed-i 0007. mustafâ öze bolsun takı ma anıñ éşleri ‘azîz ağırlığ sa- 0008. hâbeler üze rizvânu’llâhi ‘aleyhim ecma‘în bu kitâb yaw- 0009. lak ‘azîz-turur; çîn hükemâlarınıñ emsâlleri birle bezen- 0010. miş mâçîn ‘ulemâlarınıñ eş‘ârları birle ârâste kılınmış-tu- 0011. rur bu kitâbnı okığlı bu beyitlerni ma‘lûm kılığlı kitâbı- 0012. dın yakşı ‘azîzrak-turur çîn ü mâçîn ‘âlimleri ve hakîm- 0013. leri kamuğ ittifâk boldılar kim maşrık vilâyetinde kamuğ 0014. türkistân éllerinde buğra han tilinçe türk luğatinçe bu ki- 0015. tâbdın yakşırak hergiz kim erse tasnîf kılmadı bu kitâb 0016. kayu padişâhka ya kayu iklîmka tegdi érse ğâyet uzlu- 0017. kındın, nihâyettin keçe körklüglükindin ol éllerniñ hakîm- 0018. leri ‘âlimleri kabûl kılıp tegme biri bir törlüg at lakab 0019. urdılar çinlığlar edebü’l-mülûk atadılar, mâçîn melîkiniñ 0020. hükemâları âyînü’l-memlekeˆ tédiler, meşrıklığlar zînetü’l- 0021. ümerâ tép aydılar, îrânlığlar şâhnâmeˆ-i türkî atamışlar, ba‘- 0022. zıları ma pendnâmeˆ-i mülûk témişler, tûrânlığlar kutadğu bi< 0023. lig tép aymışlar bu kitâbnı tasnîf kılığlı balasağun mev> 0024. lûdluğ perhîz idisi er-turur, emmâ bu kitâbnı kâşğar élin- 0025. de tükel kılıp maşrık melîki tawğaç buğra han üskiñe 0026. kigürmiş-turur melîk buğra han ma anı ağırlap uluğlap 0027. öz hâs hâciblıkını aña bérü yarlıkamış-turur anıñ üçün 0028. yûsuf uluğ hâs hâcib tép atı çawı ajunda yayılmış-turur 0029. bu ‘azîz kitâb tört uluğ ağır ul öze binâ kılınmış-turur 0030. bir ‘adil ikinçi devlet üçünçi ‘akıl törtünçi kanâ‘at yana 0031. tegme biriñe türkçe bir at bérmiş-turur ‘adilka kün toğ> 0032. dı élig at bérip pâdişâh ornıña tutmış-turur. devletka ay- 0033. toldı at bérip vezîr ornıña kodmış-turur ‘akılka ögdül> 0034. miş at bérip vezîrniñ oğlı yérinde tutmış-turur kanâ‘atka 0035. odğurmış at bérip vezîrniñ karındaşı tép aymış-turur ta- 0036. kı anlar ara munâzara su’âli cevâbı keçer teg sözler söz- 0037. lemiş-turur, okığlınıñ köñli açılıp musannifni edgü du‘â 0038. birle yâd kılsun tép
B
0001. uğan bir bayat ol kamuğda oza
üküş hamd ü ögdi angar-ok sezâ
0002. uluğluk idisi uğan dû’l-celâl
yaratğan törütgen me kâdir kemâl
0003. ây yér kök idisi halâyık bile
rûzînı anutmış yégil sen küle
0004. sakışsız bérigli kamuğka rûzî
yétürür kamuğnı ma yémez özi
4 YUSUF HAS TAYANGU
0005. açın kodmaz hergiz kamuğ tınlığığ
yétürür içürür tüzü sanlığığ
0006. neteg kim tiledi me boldı kamuğ
kimi kim tilese kılur ol uluğ
0007. dürûd ol üdürmiş resûlka selâm
yine éşleriñe selâm hem ulam
0008. muhammed yalawaç halâyık başı
kamuğ barçalarka ol ol köz kaşı
0009. yéme bu kitâb ol idi ök ‘azîz
biligligke bolğay biligdin teñiz
0010. bezenmiş ağırlığ biligler bile
kalı kim şükür kıl kanâ‘at tile
0011. kamuğ barçasıña bügüler sözi
tizip yinçüleyü kamuğ tüp tüzi
0012. bu maşrık meliki mâçînlar begi
biliglig ukuşluğ ajunda yégi
0013. kamuğ bu kitâbnı alıp özlemiş
hazîneˆ içinde urup kizlemiş
0014. birindin biriñe mîrâslar kalıp
adınlarka bérmez öziñe alıp
0015. asığlığ-turur bu yok ol hîç yası
üküş türkler ukmaz munıñ ma‘nîsi
0016. kitâbdın eşitgen bilür uş anı
okığan bitigen ukumaz munı
0017. elig köz tutar kör kitâb sözleri
ikigün ajunda éter işleri
0018. mâçînlar hakîmi bu çîn yumğısı
tüzü barça aymış munıñ yakşısı
0019. bu maşrık élinde kamuğ türk ü çîn
munı teg kitâb yok ajunda adın
0020. kitâb kadrini me biliglig bilir
ukuşsuz kişidin adın ne kelir
0021. ay tegme kişike kitâb bérmegü
apañ dôstuñ erse imîn bolmağu
0022. neteg kim biligsiz bilümez munı
ukuşluğ ukupan küzetür anı
0023. bu buğra han vakıtı içre anı
yéme han tilinçe bu aymış munı
0024. munı teg kitâbnı kim aymış oza
kédin me kim ayğay munı teg uza
0025. kim erse munı teg itermü kanı
itigli bar erse öger-men anı
KUTADGU BİLİG 5
0026. kayu kend uluş ordu karşı yére
kitâbka öñin at atamışlara
0027. ol élniñ bügüsi hakîmi turup
at urmış ol élniñ törüçe körüp
0028. çinîler edebü’l-mülûk tép ayar
mâçînlar enîsü’l-memâlik atar
0029. bu maşrık élinde uluğlar munı
zînetü’l-ümerâ téyürler köni
0030. îrânlığlar şâh nâmeˆ térler muñar
tûrânlığ kutadğu bilig tép ukar
0031. ne törlüg bu sözler öñin tildeki
kigürmiş muñar kör kamuğ éldeki
0032. yéme bu kitâbka at urmış uluğ
bayat yarlıkasu ol edgü kuluğ
0033. ay ol bu kitâbka kabûl boldukı
bu türkler tilinde ‘aceb kördüki
0034. yine bu kitâb kör kamuğka yarar
meliklerke artuk élig kend tutar
0035. kim ol ma bu mülkni tutuğlı kayu
kereklig añar bu hakîmler ayu
0036. melikler koruğı ma esbâb tüze
bu tertîb ü şartı emâret öze
0037. bu mülkniñ harâbı bekâsı nedin
yâ mülket kalurı barurı adın
0038. yéme bu çerig sü er at ma kamuğ
negü teg tirilgü yér bulğu yoluğ
0039. munuñ tertîbin me kitâbda aça
adırmış üdürmiş kamuğnı seçe
0040. yana berk bu mülkni tutuğlı kişi
yarağlığ erenke buyurdı işi
0041. kereklig ukuşluğ birisi oñay
yulaka negü teg açığ kıldı ay
0042. bodunnıñ hakı bar melikler öze
melikniñ hakı ma bodundın tüze
0043. yine bu ra‘iyyet küdezgü anı
melik me küzetse teni me cânı
0044. kayu ol melik kim tokış kılğunı
uruşlar üdinde çerig tüzgüni
0045. ayur kör negü teg itiñü hîleˆ
bu düşmân çerigin sığuka tile
0046. melikke negü teg itiñü kerek
özi teg bodunlar könülgü kerek
6 YUSUF HAS TAYANGU
0047. bu yañlığ melikni bodunlar sewer
yüzini körey tép adınlar éver
0048. kutı bar yakın tép tapuğ kılğuka
kimini yağutup yırak kowğuka
0049. bir ança bekitip yakın tutğunı
bu kutsuz yawuz tép yırak salğunı
0050. yana bir siyâset başın kesgüke
ikinçi firâset köñül bérgüke
0051. ukuşluğ biliglig toña alp yürek
hazîneˆ tolulap akıtğu kerek
0052. rai‘yyetka bolsa üküş tâkati
kamuğ iş içinde bulur râhati
0053. bu kaç harfkına men kumaru saña
kodundum unıtma du‘â kıl maña
0054. baka kör kitâbnı bu térgen kişi
hünerlığ er ermiş kişiler başı
0055. bu törlüg fazâyil ukuşlar bile
ârâsteˆ ol ermiş yorımış küle
0056. bütünlük me hürmet bu zühdlığ öze
sakınuk biliglig arığlığ oza
0057. munuñki turuğlağ kuz ordu éli
tüp aslı nesebdin yorımış tili
0058. bu toğmış élindin çıkıp barğanı
kitâbnı koşupan tükel kılğanı
0059. barusın bitimiş yetürmiş nizâm
bu kâşğar élinde koşulmış temâm
0060. melikniñ öñinde okımış munı
bu tawğaç kara buğra hanlar hanı
0061. ağırlamış artuk üküş hil‘ati
kalemniñ hakı tép ukuş hürmeti
0062. bu hâs hâcib atın tegürmiş muña
munı bu öziñe yağutmış yana
0063. bu ma‘nî üçün kör ağırlar anı
yûsuf hâs hâcib tép ayurlar köni
0064. yana bu kitâbnıñ beyânın ayur
bu tört nîk şerîfler özele kılur
0065. birisi me ‘adl ol könilik öze
ikinçi bu devlet kut ikbâl tüze
0066. üçünçi hired ol ululuk bile
törtünçi kanâ‘at ve ‘âfyet bile
0067. bu tegme biriñe at urmış öñin
bu yañlığ atını atamış kédin
KUTADGU BİLİG 7
0068. ‘adilka kün toğdı ilig tép atar
anı kör meliklik kurıña tutar
0069. bu ay toldı devlet atanur köni
vezîrlık yériñe tutar kör munı
0070. hiredka atadı bu ol ögdülmiş
munı ma vezîrniñ oğlı tép témiş
0071. kanâ‘atka odğurmış atı bérür
muñar ma vezîrniñ yağukı téyür
0072. munıñ hikmeti kör bu tört neñ öze
kitâbnı tüketmiş bularnı tüze
0073. ‘arabça tejikçe kitâblar üküş
biziñ tilimizçe bu yumğı ukuş
0074. biliglig bilür ol munıñ hürmeti
ukuşluğ ukar ol bilig kıymeti
0075. bu türkçe koşuğlar tüzettim saña
okırda unıtma du‘â kıl maña
0076. barur-men ajundın eşit sen özüñ
üküş ‘ibret alğıl ma açğıl közüñ
0077. ilâhî sen ök sen tüzü yarlıka
rûzî kıl kamuğ mü’minlarka likâ
C
fihristü’l-ebvâb
0001. bâb teñri ‘azze ve celleniñ ögdisin ayur
0002. bâb yalawaçımız uluğ muhammed-i mustafâ ögdisin ayur
0003. bâb yalawaçımıznıñ tört éşleriniñ ögdisin ayur
0004. bâb yaz faslın buğra han ögdisin ayur
0005. bâb yéti yulduz on iki ükekni ayur
0006. bâb yalñuk oğlı ağırlıkı ukuş bilig birle erdükin ayur
0007. bâb til erdemin münin asığın yasın ayur
0008. bâb kitâb idisi öz ‘udrin ayur
0009. bâb edgülük kılmış ka öt saw erig tutuzur
0010. bâb bilig ukuş erdemin asığın ayur
0011. bâb kitâb atı yörügin yéme awuçğalıkın ayur
0012. bâb kılık kılınç artakı yasın ayur
0013. bâb söz başı kün toğdı ilig ‘adil sıfatın ayur
0014. bâb ay toldı kün toğdı iligke kelmişin ayur
0015. bâb ay toldı kün toğdı iligke körünmişin ayur
0016. bâb ay toldı iligke özi devlet erdükin ayur
0017. bâb devlet sıfatı kılkı irsellikin ayur
0018. bâb kün toğdı ilig ay toldıka özin belgürtmişin ayur
0019. bâb kün toğdı ‘adil sıfatı neteg erdükin ayur
0020. bâb ay toldı iligke su’âl kılmışın ayur
0021. bâb ilig cevâbı ay toldıka
0022. bâb til erdemlerin söz asığların ayur
0023. bâb ay toldı vezîr su’âli ilig cevâbı
0024. bâb sözlemekmü edgürek azu şük turmakmu
8 YUSUF HAS TAYANGU
0025. bâb kut kıwılıkın devlet irsellikin ayur
0026. bâb ay toldı oğlı ögdülmişni ötlemişin ayur
0027. bâb ay toldı iligke kumaru bitig bitimişin ayur
0028. bâb ilig ögdülmişni okıp tapuğka körünmişin ayur
0029. bâb ilig su’âli ögdülmişke
0030. bâb ögdülmiş cevâbı iligke
0031. bâb ögdülmiş iligke ukuş sıfatın ayur
0032. bâb begler negü teg kerekin ayur
0033. bâb vezîrler negü teg kerekin ayur
0034. bâb sü başlar er negü teg kerekin ayur
0035. bâb uluğ hâcib negü teg kerekin ayur
0036. bâb kapuğ başlar er negü teg kerekin ayur
0037. bâb yalawaç negü teg kerekin ayur
0038. bâb bitigçi ılımğa negü teg kerekin ayur
0039. bâb ağıçı negü teg kerekin ayur
0040. bâb aş başçısı hôn-sâlâr negü teg kerekin ayur
0041. bâb idişçiler başı şerâbdar negü teg kerekin ayur
0042. bâb tapuğçılar hakkı begler öze negü erdükin ayur
0043. bâb ilig su’âlleriñe ögdülmiş cevâbların ayur
0044. bâb kün toğdı ilig odğurmışka bitig ıdmışın ayur
0045. bâb ögdülmiş odğurmış tapa barmışın ayur
0046. bâb ögdülmiş odğurmış birle munâzara kılmışın ayur
0047. bâb ögdülmiş odğurmışnı okımışın ayur
0048. bâb dünyâ erdemin asığın yasın haber bérür
0049. bâb odğurmış ögdülmişke dünyânıñ münin ‘ayıbların ayur
0050. bâb ögdülmiş odğurmışka fânî dünyâ birle bâkî ‘ukbî kazğanğusın ayur
0051. bâb odğurmış iligke pend bitip ıdmışın ayur
0052. bâb ilig odğurmışka ikinç yolı bitig ıdmışın ayur
0053. bâb ögdülmiş odğurmış birle ikinç munâzara kılmışın ayur
0054. bâb beglerke tapınmak törüsin tokusın ayur
0055. bâb kapuğdakı er at birle negü teg tirilgüsin ayur
0056. bâb kara bodun birle negü teg katılğusın ayur
0057. bâb ‘alevîler birle neteg katılğusın ayur
0058. bâb ‘ilim âdamları birle katılmakın ayur yéme otaçılar mu‘azzimler mu‘abbirler müneccimler şâ‘irler tarığçılar igdişçiler uzlar çığaylar birle katılmak negü teg kerekin kerekmezin ayur
0059. bâb ewlik almak oğul kız igidmekni ayur
0060. bâb elig asrakılarığ neteg tutğusın ayur
0061. bâb aşka okımak hem barğu barmağusın ayur
0062. bâb aşka barsa negü teg yégüsin yémegüsin ayur
0063. bâb yumğıka okımak beyânı kılınur
0064. bâb odğurmış dünyânı yérip ‘ayıbların aytıp kanâ‘at ögmişin ayur
0065. bâb ğâfıllıktın odanmak beyânı kılınur
0066. bâb ögdülmiş odğurmışnı ziyâret üçün okığalı barmışın ayur
0067. bâb odğurmış ilig tapa kelmişin ayur
0068. bâb odğurmış iligke pend bérmişin ayur
0069. bâb ögdülmiş iligke él étgü törüsin ayur
0070. bâb ögdülmiş ökünüp tevbeka oğramışın ayur
KUTADGU BİLİG 9
0071. bâb kişilikke kişilik yanut kılmakın ayur
0072. bâb odğurmış iglig bolup ögdülmişni okımışın ayur
0073. bâb odğurmış tüş körmişin ayur
0074. bâb odğurmış tüşiñe ta‘bîr kılmışın ayur
0075. bâb odğurmış ögdülmişke pend bérmişin ayur
0076. bâb ögdülmiş iligke odğurmış iglemişin ayur
0077. bâb ögdülmiş kadaşı tapa barmışın ayur
0078. bâb ögdülmiş odğurmışka yas tutmışın ayur
0079. bâb tiriglik yawa kılmışka ökünmekin ayur
0080. bâb yûsuf çalbaşı yégitlikke ökünüp awuçğalıkın ayur
0081. bâb üdlek artakın dôstlar cefâsın ayur
0082. bâb kitâb idisi öziñe pend bérip öz ‘udrin kolur
Ç
bi-smi’llâhi’r-rahmâni’r-rahîm
I
teñri ‘azze ve celle ögdisin ayur
0001. bayat atı birle sözüg başladım
törütgen égidgen keçürgen idim
0002. üküş ögdi birle tümen miñ senâ
uğan bir bayatka añar yok fenâ
0003. yağız yér yaşıl kök kün ay birle tün
törütti halâyık öd üdlek bu kün
0004. tiledi törütti bu bolmış kamuğ
bir ök bol tédi boldı kolmış kamuğ
0005. kamuğ barça muñluğ törütülmişi
muñı yok idi bir añar yok éşi
0006. ay erklig uğan meñü muñsuz bayat
yaramaz seniñdin adınka bu at
0007. uluğluk saña ol bedüklük saña
seniñdin adın yok saña tuş teñe
0008. aya bér birikmez saña bir adın
kamuğ aşnuda sen sen öñdün kédin
0009. sakışka katılmaz seniñ birlikiñ
tüzü neñke yetti bu erkliglikiñ
0010. séziksiz bir ök sen ay meñü eçü
katılmaz karılmaz sakışka seçü
0011. ay iç taş biligli ay hakku’l-yakîn
közümde yırak sen köñülke yakın
0012. barıñ belgülüg sen kün ay teg yaruk
neteglikke yetgü köñül ögde yok
0013. ne ersedin ermez seniñ birlikiñ
ne erselerig sen törüttiñ seniñ
10 YUSUF HAS TAYANGU
0014. kamuğ sen törüttüñ ne erselerig
yokadur ne erse sen ök sen tirig
0015. törütgen barıña törütmiş tanuk
törümiş iki bir tanukı anuk
0016. anıñ okşağı yok azu meñzegi
neteglikke yetmez halâyık ögi
0017. yorımaz ne yatmaz udımaz oduğ
ne meñzeg ne yañzağ kötürmez boduğ
0018. kédin öñdün ermez ne soldın oñun
ne astın ne üstün ne otru orun
0019. orun ol törütti orun yok añar
anıñsız orun yok bütün bol muñar
0020. ay sırka yakın ay köñülke ediz
tanuk ol saña barça sûret bediz
0021. törüttüñ tümen miñ bu sansız tirig
yazı tağ teñiz kötki oprı yirig
0022. yaşıl kök bezediñ tümen yulduzun
kara tün yaruttuñ yaruk kündüzün
0023. uçuğlı yorığlı tınığlı neçe
tirilgü seniñdin bulup yér içe
0024. ediz ‘arşta altın serâka tegi
tüzü barça muñluğ saña ay idi
0025. ayâ birke bütmiş tiliñ birle ög
köñül bütti şeksiz amul tutğıl ög
0026. neteglikke kirme küdezgil köñül
barıña bütün bolğıl amrul amul
0027. kalı kançaka kirme tutğıl özüñ
kalı kançasız bil uzatma sözüñ
0028. ay muñsuz idim sen bu muñluğ kuluğ
suyurkap keçürgil yazukın kamuğ
0029. sañar ok sığındım umınçım saña
muñadmış yérimde elig tut maña
0030. sewüg sawçı birle kopurğıl méni
elig tuttaçı kıl könilik küni
0031. tüzü tört éşiñe tümen miñ selâm
tegürgil kesüksüz tutaşı ulam
0032. uluğ künde körkit olarnıñ yüzin
elig tuttaçı kılğıl edgü sözin
0033. séni erdüküñ teg ögümez özüm
séni senmet öggil kesildi sözüm
KUTADGU BİLİG 11
II
yalawaç ‘aleyhi’s-selâm ögdisin ayur
0034. sewüg sawçı ıdtı bağırsak idi
bodunda talusı kişide kedi
0035. yula erdi halkka karañku tüni
yaruklukı yadtı yaruttı séni
0036. okıçı ol erdi bayattın saña
sen ötrü köni yolka kirdiñ toña
0037. atasın anasın yuluğ kıldı ol
tilek ümmet erdi ayu bérdi yol
0038. künün yémedi kör tünün yatmadı
séni koldı rabda adın kolmadı
0039. séni koldı tün kün bu emgek bile
anı ög sen emdi sewinçin tile
0040. kamuğ kadğusı erdi ümmet üçün
kutulmak tiler erdi râhat üçün
0041. atada anada bağırsak bolup
tiler erdi tutçı bayattın kolup
0042. bayat rahmeti erdi halkı öze
kılınçı silig erdi kılkı tüze
0043. tüzün erdi alçak kılınçı silig
uwutluğ bağırsak akı kéñ elig
0044. yağız yér yaşıl kökte erdi küsüş
añar bérdi teñri ağırlık üküş
0045. başı erdi öñdün kamuğ başçıka
kédin boldı tamğa kamuğ sawçıka
0046. köñül badım emdi anıñ yolıña
sewip sözi tuttum bütüp kavlıña
0047. ilâhî küdezgil meniñ köñlümi
sewüg sawçı birle kopur kopğumı
0048. kıyâmette körkit tolun teg yüzin
elig tuttaçı kıl ilâhî özin
III
tört sahâbeniñ ögdisin ayur
0049. anıñ tört éşi ol awıñu körüp
kéñeşçi bular erdi birle turup
0050. iki kadın erdi küdegü iki
bular erdi üdrüm bodunda yégi
0051. ‘atîk erdi aşnu kamuğda oza
bayatka bütügli köñül til tüze
0052. yuluğ kıldı mâlı teni cânını
yalawaç sewinçi tiledi köni
12 YUSUF HAS TAYANGU
0053. basa fârûk erdi kişi üdrümi
tili köñli bir teg bodun ködrümi
0054. bu erdi basutçı köni dînka kök
şerî‘at yüzindin kiterdi eşük
0055. basa ‘usmân erdi uwutluğ silig
kişide üdürmiş akı kéñ elig
0056. fidâ kıldı barın neñin hem özin
yalawaç añar bérdi iki kızın
0057. ‘alî erdi munda basakı talu
kür ersig yüreklig meñesi tolu
0058. akı erdi elgi yüreki tedük
biliglig sakınuk kör atı bedük
0059. bular erdi dîn hem şerî‘at köki
bular yüdti kâfir munâfık yüki
0060. bu tört éş maña tört tadu teg-turur
tüzülse tadu çın tiriglik bolur
0061. meniñdin bularka üküş miñ selâm
tegürgil idim sen kesüksüz ulam
0062. olarnı meniñdin sewindür tuçı
uluğ künde kılğıl elig tuttaçı
IV
yaruk yaz faslın uluğ buğra han ögdisin ayur
0063. toğardın ese keldi öñdün yéli
ajun étgüke açtı uştmah yolı
0064. yağız yér yıpar toldı kâfûr kitip
bezenmek tiler dünyâ körkin itip
0065. irinçig kışığ sürdi yazkı esin
yaruk yaz yana kurdı devlet yasın
0066. yaşık yandı bolğay yana ornıña
balık kudrukındın kozı burnıña
0067. kurımış yığaçlar tonandı yaşıl
bezendi yipün al sarığ kök kızıl
0068. yağız yér yaşıl torku yüzke badı
hıtay arkışı yadtı tawğaç edi
0069. yazı tağ kır oprı töşendi yadıp
itindi kolı kaşı kök al kedip
0070. tümen tü çéçekler yazıldı küle
yıpar toldı kâfûr ajun yıd bile
0071. sabâ yéli koptı karanfil yıdın
ajun barça bütrü yıpar burdı kin
0072. kaz ördek kuğu kıl kalıkığ tudı
kakılayu kaynar yokaru kodı
KUTADGU BİLİG 13
0073. kayusı kopar kör kayusı konar
kayusı çapar kör kayu suw içer
0074. kökiş turna kökte ünün yañkular
tizilmiş titir teg uçar yélgürer
0075. ular kuş ünin tüzdi ünder işin
silig kız okır teg köñül bérmişin
0076. ünin ötti keklik küler katğura
kızıl ağzı kan teg kaşı kap kara
0077. kara çumğuk ötti sata tumşukın
üni oğlağu kız üni teg yakın
0078. çéçeklikte sandwaç öter miñ ünün
okır sûr-ı ‘ibrî tünün hem künün
0079. elik külmiz oynar çéçekler öze
sığun muyğak ağnar yorır tép keze
0080. kalık kaşı tügdi közi yaş saçar
çéçek yazdı yüz kör küler katğurar
0081. bu üdte ajun öz öziñe bakıp
küwenip sewinip ediñe bakıp
0082. életü maña açtı dünyâ sözin
ayu körmediñmü bu hakan yüzin
0083. udır erdiñ erse tur aç emdi köz
eşitmediñ erse eşit ménde söz
0084. tümen yılda berü tul erdim tulas
bu tul tonı suçlup ürüñ kedtim as
0085. bezendim begim boldı hakan uluğ
ötündüm munu kolsa cânım yuluğ
0086. bulıt kökredi urdı nevbet tuğı
yaşın yaşnadı tarttı hakan tîğı
0087. biri kında çıktı sunup él tutar
biri küsi çawı ajunka yeter
0088. ajun tuttı tawğaç uluğ buğra han
kutadsu atı bérsü iki cihân
0089. ay dîn ‘izzi devletka nâsir mu‘în
ay milletka tâc ay şerî‘atka dîn
0090. bayat bérdi barça tilemiş tilek
bayat ok bolu bérsü arka yölek
0091. ay dünyâ cemâli uluğlukka körk
ay mülketka nûr ay yayığ kutka örk
0092. bolu bérdi ewren ilig bérdi taht
tuta bérsü teñri bu taht birle baht
0093. ajun tındı ornap bu hakan öze
anın ıdtı dünyâ tañuklar tüze
14 YUSUF HAS TAYANGU
0094. esîrdin keligli kalık kuşları
kayu rây-ı hindî kayu kaysarı
0095. öger atın ündep ünin türtüşüp
küwenç birle awınur sewinçke tuşup
0096. bu törlüg çéçek yérde munça bediz
yazı tağ kır oprı yaşıl kök meñiz
0097. kayusı yıdı birle tapnur tapuğ
kayu körk meñiz birle açtı kapuğ
0098. kayusı elig sundı tütsüg tutar
kayu büvkirer kin ajun yıd kopar
0099. kayusı toğardın tutar miñ tañuk
kayusı batardın tapuğçı anuk
0100. tapuğka kelip kut kapuğda-turur
kapuğda turuğlı tapuğda-turur
0101. bu yañlığ tapuğka itindi ajun
yağı boynı egdi kötürdi özün