nedim divanı - 2

10 Ramazâniyye Der-Sitâyiş-i Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ 1. Bağteten sâbit olup gurre firâşında imâm Hâb içün yatmış iken etdi terâvîhe kıyâm 2. Baş kaldırmadılar öğleye dek uyhudan Yevm-i şek zevkına hazırlanan ahbâb-ı kirâm 3. Serdi-i fasl-ı bahâr etmiş iken tab‘a eser Ataş-ı rûze ona kıldı mükâfât tamâm 4. Şu soğuk günlere bir pâre ısındırdı bizi Bir gün evvel erişüp geldi hele mâh-ı sıyâm 5. Pâsban verdi kudûmiyle cevâb eyleyene Ramazan geldi mi âyâ diyerek istifhâm 6. Çeşm-i Zerkâ-yı Yemâmeyle mi bakdı bilmem Nazar-ı şâhide ahsentü zihî dikkat-i tâm 7. Bilemem ben de ki şâhidde mi takvîmde mi Hele bir kizb var ortada budur sıdk-ı kelâm 8. Ehl-i keyfin birisi der ki behey sultânım Aydın ay bellü hesâb olmadı şa‘bân tamâm 9. Bir iki miblağ-ı berş ile urup öldürecek Geldiler eylediler böyle cihânı sersâm 56 10. Olacak oldu heman çâre ne şimden sonra Edelim hükm-i kazâ destine teslîm-i zimâm 11. Şevkımız şimdi ona düşdi ki inşâ'allah Ola sıhhatle selâmetle meh-i rûze tamâm 12. Kıla erbâb-ı dili âb-ı hayâta sîr-âb Erişüp Hızr gibi âh mübârek bayrâm 13. İbtidâ ıyd gün icrâ-yı merâsimle geçüp Gecesi dahı olup maslahat-ı hâb tamâm 14. Çün ikinci gün ola böylece ahd eylemişdim Ki ne sabr eyleyim ol gün ne direng ü ârâm 15. Çekdirüp pek seherî doğruca Sa‘d-âbâda Tutayım zinde iken cennet-i a‘lâda makâm 16. Varayım hâk-ı tarab-nâkine yüzler süreyim Bir gün olsun alayım bâri felekden bir kâm 17. Havzdan kevser-i pâkîzeyi nûş eyleyeyim Kasrdan bûy-ı cinânı edeyim istişmâm 18. Iyd ola fasl-ı bahâr ola da Sa‘d-âbâdın Zevkini eylemeyim sıhhat olur bana harâm 19. Hurrem-âbâda varınca gideyim zevrak ile Bî-kusûr eyleyeyim seyr-i kusûru itmâm 20. Bir münâsibce refîk ile girersek kayığa Şevk ile kullanırız gayri bizimdir eyyâm 21. Sonra havzın öte yanına çıkup zevrakdan Bir dıraht altına ferş eyleyeyim bir ihrâm 22. Keç edüp gûşe-i destârımı rindâne geçüp Oturup eyleyeyim bir iki sâ‘at ârâm 23. Sonra alup elime ney-şekker-i kilk-i teri Olayım vasf-ı cihan-dâver ile şîrîn-kâm 24. Ya‘ni hem-nâm-ı şeref-zâ-yı Halîl İbrahîm Ki cihan buldu onun lutfu ile ziynet-i tâm 57 25. Âsmân-pâye hümâ-sâye vezîr-i a‘zam Sâhib-i seyf ü kalem mâlik-i nakz u ibrâm 26. Seyfidir barıka-i hırmen-i âşûb u fiten Kalemi ebr-i bahâr-ı çemenistân-ı merâm 27. Add eder beççe-i sîmurgı şikâr-ı lâgar Hırmenin saha-i tedbîrde neşr etdiği dâm 28. Çarhdan pençe-i hurşîd adını mahv etdi Pençe buyruldusunun şeş cihete saldığı nâm 29. Olsa ger bâd-ı semûm-ı sahatından pertâb Ser-i bed-hâhına tâ haşr yağardı sarsâm 30. Olsa ger nâmiye feyz-i nazarından sîr-âb Çeşm-i âhû bitirir bağda nahl-ı bâdâm 31. Çarhı kim himmet-i vâlâsı temâşâya çıkar Tâ varır fark-ı sımâk üzre eder darb-ı hıyâm 32. Ahd-i lutfunda kemâl ehline göstermede çarh Sûret-i mihr ü vefâyı felek-i âyîne-fâm 33. Hoşdur erbâb-ı dilin serleri mânende-i Cem Sâfdır sîneleri şevk ile mânende-i câm 34. Şöyledir şöhret-i ihsânı ki şimdi etfâl İbtidâ lutfunu vasf ile eder vasf-ı kelâm 35. Dîdesi dehşet ile hîrelenir çün huffâş Peyker-i hançerinin görse dırahşın Behrâm 36. Âsaf-ı Cem-menîşâ dâver-i gerdun-kadrâ Ey ki devrin sebeb-i tevbe-i çarh-ı hod-kâm 37. Sensin ol cûd-ı müşahhas ki zuhûrunla senin Buldu tûmâr-ı neseb-nâme-i himmet encâm 38. Derinin beste-kemer çâkeridir heft ahter Şem‘inin sûhte pervânesidir nüh ecrâm 39. İşte geldi der-i iclâline rû-mâl ederek Ramazâniyye kasîdeyle Nedîm-i nâ-kâm 58 40. Ger kusûru var ise avf kıl ey kân-ı kerem Tâzedir nazmı eger olsa da bî-reng ü nizâm 41. Hoş gelir tab‘a husûsa ramazân ayında Bâve-i nev ne kadar olsa da nâ-puhte vü ham 42. Hak Te‘âlâ ede ikbâl ü celâlin efzûn Emrine râm ola dâ'im felek-i bî-ârâm 43. Gece gündüz geçe âsâyiş ile evkâtın Her şebin kadr senin her günün olsun bayrâm 11 Iydıyye Der-Teşekkür-i Dâmen-bûs-ı Hazret-i Sultân Ahmed Be-Emr-i Hümâyûn 1. Sabâh-ı ıyd kim âlem olup feyziyle nûrânî Sadâ-yı kûs u şevket eyledi pür-çarh-ı gerdânı 2. Sarây-ı şehriyâr-ı âlem oldu maşrık-ı ikbâl Gelüp hep hâk-bûsa devlet-i ulyânın erkânı 3. Kuruldu taht-ı âlî-baht tarz-ı dil-pesend üzre Döşendi pîşgâha ol murassa‘ ferş-i hâkânî 4. Hezâran zîb ü ziynet sad hezâran ferr ü şevketle Cülûs etdi çıkup dehrin şehenşâh-ı cihânbânı 5. Yesârında durup şehzâdegân izz ü sa‘âdetle Sipihr-i haşmetin her biri oldu mihr-i tâbânı 6. Denür sâhib-kırânın çârdır yanında şemşîri Görüp şehzâdegânı anladım bu râz-ı pinhânı 7. Mu‘ammer eylesin yavuz nazardan saklasın Mevlâ Ki onlardır binâ-yı izz ü şânın çâr erkânı 8. Yemîninde dururdu hâtem-âsâ âsaf-ı ekrem Olup rûh-ı mücessem âlemin gûyâ nigehbânı 9. Vezîr-i pür-himem Dâmâd İbrahîm Pâşâ kim Eder İbnü'l-Amîdi dergeh-i cûdunda derbânı 10. Cenâb-ı sadr-ı a‘zam gûyiyâ tefsîridir onun 59 Şehenşâh-ı cihan bir mushaf ammâ resm-i Osmânî 11. Erişmiş olsa bu vakte Alî Şîr-i Nevâyî ger Olurdu ol hidîv-i ekremin bî-şübhe sekbânı 12. Vezîr-i a‘zamın da izz ü devletle yemîninde Dururlardı şehenşâh-ı cihanbânın vezîrânı 13. Durup ol çâr-düstûr-ı giran temkîn-i vâlâ-câh Ederler hıfz içün vefk-ı murabba‘ şâh-ı devrânı 14. Birisi mesned-ârâ-yı Kapûdânî sa‘âdetle Üçü ol şehriyâr-ı âlemin dâmâd-ı zî-şânı 15. Sütûr-ı nüsha-i devlet gibi şâhın kafâsında Durur cümle ağâyân-ı harîm-ı hâs-ı sultânî 16. Bu dârâtı temâşâ kıldı çün kim bende-i nâ-çîz Celâlet pertevinden hîrelendi çeşm-i hayrânı 17. Mehâbet bir tarafdan bir tarafdan şerm ile haclet Gelüp dem-beste vü lâl eylediler tab‘-ı nâlânı 18. Sürüp yüz hâk-i pâye yek-be-yek erkân-ı izz ü câh Kuruldu haşmet ü şevketle divân-ı Süleymânî 19. Durup tertîb ile yerli yerinde ehl-i mansıb hep Tamâm oldukda dîvân-ı felek-unvânın erkânı 20. Cenâb-ı şeyhü'l-islâm-ı şerîf-etvâr-ı sa‘d-âsâr Ki şâkird etmeğe etmez tenezzül Mîrzâ Cânı 21. Ulûm-ı Bû Hanîfeyle derûn-ı sînesi memlû Vera‘la vech-i pâki subh-ı sâdık gibi nûrânî 22. Onun ardınca bi'l-cümle sudûr-ı âsman-pâye Ki ilm ü fazl ü takvâ gevherinin her biri kânı 23. Gürûh-ı dâ‘iyan bir bir öpüp dâmân-ı iclâli Hele ol devlet-i ulyânın oldum ben de şâyânı 24. Şehenşâhâ hidîvâ şihriyârâ âsman-kadrâ Bu devletle bu abd-i kemterin sebk etdi akrânı 25. Sa‘âdetle hitâb etdik ki geldin cümleden sonra 60 Efendim kıldı ihyâ nutk-ı can-bahşın dil ü cânı 26. Cemâl-i pâkin sâ'irden artuk görmek ister dil Aceb mi cümlesinden sonra bûs etsem o dâmânı 27. Ne mümkindir kasîdeyle teşekkür böyle eltâfa Yerin bulsun deyü hünkârımın ammâ ki fermânı 28. Bu gûne bir kasîde söyledi vasf-ı şerîfinde Nedîmâ benden alup destine kilk-i dür-efşânı 29. Eyâ iklîm-i pür-tekrîm-i İslâmın nigehbânı Bu kişver görmemişdir sen gibi sultân-ı zî-şânı 30. Bu dünyâda sen ona sâlis oldun çünki lâyıkdır Bununla fahr ede ukbâda Sultân Ahmed-i Sânî 31. Nesîm-âsâ çü fermânın iki deryâya şâmildir Denilsin zât-ı âlî-şânına İskender-i sânî 32. Nizâmın buldu zât-ı akdesinle milket ü millet Misâl-i rûh ihyâ kıldı re'yin çâr erkânı 33. Ser-â-pây-ı cihânı şöyle tezyîn etdi eltâfın Ki etmez böyle tezyîn nev-bahâran bir gülistânı 34. Tasavvur etmedi bu câhı hülyâsında İskender Ferîdun görmedi rü'yâda bu tertîb-i dîvânı 35. N'ola hurşîde teşbîh eylesem zât-ı hümâyûnun Ki onun da senin gibi cihanda yokdur akrânı 36. Süheylin çeşmini ferr-i nigînin eyledi rûşen Mehin ruhsârını tâb-ı rikâbın kıldı nûrânî 37. Felekde resm-i izz ü câh u haşmet n'idügün bilmez Senin dârâtına teşbîh eden Dârâ vü Hâkânı 38. Cihânda vâdî-i âdâb-ı hidmet görmemişdir hiç Derinde hidmete lâyık görenler şâh-ı İrânı 39. Adûlar rütbe-i ikbâlini bir hoşça fark etsin Cilâ versin çeküp çeşmânına kuhl-ı Sıfâhânı 40. Sen ol hâkân-ı mensûrü'l-alem sultân-ı âlemsin 61 Ki hem-demdir senin her kârına tevfîk-i Rabbânî 41. Hilâfet zât-ı âlî-şânına mahsûsdur şimdi Sana nisbet mülûkun muzmahildir rif‘at ü şânı 42. Sana Hak kıblegâh-ı dîn-i Hakkı eylemiş ihsân Sana muhtâcdır cümle cihânın ehl-i îmânı 43. Münevver meşhed-i kuds-âşiyân-ı mefhar-ı âlem Senin mülkünde olmak sana Hakkın mahz-ı ihsânı 44. Husûsa hırka-i pâk-i Resulullah kim onun Melekler bûs-ı dâmâniyle fahreylerse erzânî 45. Der-âgûş eyleyüp ol cism-i pâki nûr ile dolmuş Misâl-i perde-i fânûs dâmân u girîbânı 46. Ne devlet ne sa‘âdetdir hezâran hamd ü şükr olsun Cenâb-ı hazret-i Hak sana ihsân eylemiş onu 47. Ya ol vâlâ âlem kim kâmet-i dil-cûsu olmuşdur Riyâz-i cennetin gûyâ ki bir serv-i hırâmânı 48. Nihâl-i kaddinin üftâdesidir sidre vü tûbâ Esîr-i şukkası rûhâniyân-ı arş-ı Rahmânî 49. Resûl-i kibriyânın ol mübârek râ'yeti şimdi Muhayyemgâh-ı nusret-şânının olmuşdur unvânı 50. Alem-dâr-ı Resûlullahsın ikbâl ile çünkim Sana tâbî‘dir elbette cihânın pâdişâhânı 51. Şehenşâhâ egerçi âlemin eyyâm-ı adlinde Sabâh-ı ıyd ile hem-pâyedir her vakt ü her ânı 52. Velîkin bu mübârek ıyd dahı eyleyüp teşrîf Sıtanbûlun ferahla ıyd-ber-ıyd oldu her yanı 53. Binüp sad 'izz ü nâz ile semend-i şûh-reftâre Güzeller Atmeydânında alır şimdi meydânı 54. Husûsa Hazret-i Eyyûb ile meydân-ı Top-hâne Birer takrîb ile elbette cezb eyler cüvânânı 55. Firâz-ı Üsküdârın bu‘dı vardır gerçi kim ammâ 62 Yine inkâr olunmaz Hak bu kim onun da seyrânı 56. Ya Sa‘d-âbâd-ı dil-cûnun efendim sorma hiç vasfın Kulun bir vech ile ta‘bîre kâdir olmazam anı 57. Müferrih gam-zedâ hâtır-güşâ dil-cû vü rûh-efzâ Temâşâsı muhassal mest ü hayrân eyler insânı 58. Biçinmiş bağlar ıydıyye cümle fıstıkî atlas Sarınmış başa neftî şâlını serv-i hırâmânı 59. Gümüş renginde bir dîbâ biçinmiş cedvel-i sîmîn Velîkin hâre gibi mevci var şeffâf u nûrânî 60. O dîbâ âb-şârın dahı egninde heman farkı Bunun mevci biraz sık onun ise kaddi tûlânî 61. Yine ıydıyye bahşişler verüp fevvâre-i dil-cû Dem-â-dem etmede etrâf-ı havza sîm-efşânı 62. Şehenşâhâ bu ıyd eyyâmı cümle kulların çünkim Şeref-yâb oldu pâ-bûsunla buldı izzet ü şânı 63. Ya Sa‘d-âbâd dahı çekmede hasret pâ-bûsa Onun hakkında da icrâ kıl ol lutf-ı firâvânı 64. Buyur ol cây-ı dil-cûyu ser-efrâz eyle lutfunla Hemîşe hem-rikâb olsun sana te'yîd-i Rabbânî 65. Hudâ hem-vâre mahfûz eyleyüp zât-ı hümâyûnun Musahhar eylesin fermânına İrân u Tûrânı 12 Kasîde Der-Vasf-ı Şehzâdegân-ı Sultân Ahmed 1. Mes‘ûd ola ıydın eyâ şehenşâh-ı gerdun-haşem Dergâhın olsun husrevâ ikbâle dâ'im mültesem 2. Her sâ‘atin olsun sa‘îd ikbâl ü iclâlin medîd Her bir günün eyyâm-ı ıyd her bir demin ferhunde-dem 3. Ey husrev-i gîti-sitan nâmın ki Ahmeddir ıyân Devrinde oldu bî-güman şer‘-i Muhammed muhterem 63 4. Adlin ile âlem dola mülk ü milel revnak bula Encüm gibi tâbân ola nâmınla ruhsâr-ı direm 5. Mutrıbların her rûz u şeb kılsınlar âheng-i tarab Ammâ usûli feth ü darb olsun makâmı hem Acem 6. Sensin o sultân-ı cihan rahşın önünde her zaman Mânend-i peyk olur revan İskender ü Dârâ vü Cem 7. Lutf u mekârim hem-demin ikbâl ü şevket mahremin Devrinde oldu âlemin her gûşesi bâğ-ı İrem 8. Sıdk ile kârın dâ'imâ dergâh-ı Hakka iltîcâ Pes ol Cenâb-ı kibriyâ elbet eder lutf u kerem 9. Nev müjde-i feth ü zafer bir kaç gün eğlendiyse ger Hiç vermesin ey şîr-i ner tab‘-ı hümâyûna elem 10. Ey şehriyâr-ı bâ-vekâr bu nükte hod pek âşikâr Cüz'î çekilse intizâr hûb anlanır kadr-i ni‘am 11. Nâz etmese bir dil-rübâ bî-kadr olur hüsn ü bahâ Meyl eylemez hâtır ona bî-lezzet olur vaslı hem 12. Kişver ki bir mahbûbdur vaslı onun matlûbdur Nâz etse dahı hûbdur vuslat mukarrerdir ne gam 13. Zâtın cihânın zîveri kân-ı mekârim-perveri Ol kânın olmuş gevheri şehzâdegân-ı pür-haşem 14. Sultan Süleymân-ı zaman izz ü şevketle kâm-rân Nev-nahl-ı bâğ-ı izz ü şan gül-gonca-i nahl-ı himem 15. Şekl ü şemâ'ilde heman gûyâ pederdir bî-güman Ol sâni-i sâhib-kıran ol beççe-i şîr-i ücem 16. Bârî hatardan saklasın yavuz nazardan saklasın Dâ'im kederden saklasın kılsın tebessüm dem-be-dem 17. Sultan Muhammed Hazreti gûyâ melekdir sûreti Ol taht u tâcın ziyneti ol dürr-i yektâ-yı kerem 18. Zât-ı güzînin seyr eden vech-i mübînin seyr eden Nûr-ı cebînin seyr eden mehdir deyü eyler kasem 64 19. Mânend-i mihr-i tâbdâr devletle bulsun iştihâr Haşmetle olsun ber-karâr izzetle olsun muhterem 20. Şehzâde Sultan Mustafâ gül-gonca-i bâğ-ı ulâ Hâmem olur bülbül-nevâ evsâfın etdikçe rakam 21. Ol gevher-i pür-tâb u fer kim rûyuna etse nazar Şerm ile ruhsâr-ı kamer gül-gûn olur hem-çün bakkam 22. Devletle olup kâm-bîn izz ü sa‘âdetle karîn Olsun hatâlardan emîn mânend-i âhû-yı harem 23. Mâh-ı nev-i ıyd-ı sa‘îd nev-nahl-ı gülzâr-ı ümîd Ya‘nî ki Sultan Bâyezîd ârâyiş-i hayl ü haşem 24. Fass-ı nigîn-i saltanat nûr-ı cebîn-i ma‘delet Hurşîd-i âlî-menzilet şehzâde-i nikû-şiyem 25. Dâ'im ferâğ-ı bâl ile handân olup ikbâl ile Cemşîd-veş iclâl ile sürsün cihanda ayş u dem 26. Sultan Nu‘mân-ı cihan şehzâde-i vâlâ-mekân Hurşîd ile ham-âşiyan mâh-ı münevverle behem 27. İkbâl ü şevket dâyesi izz ü sa'âdet vâyesi Mecd ü şeref pîrâyesi nâzende âhû-yı harem 28. İclâl ü devletle müdâm olsun karîn ü nâm u kâm Mânende-i bedr-i tamâm olsun şerefle muhterem 29. Dâmâd-ı vâlâ-menkabet düstûr-ı Rısto-menzilet Ya‘ni vekîl-i saltanat ol dâver-i vâlâ-himem 30. Hem-nâm-ı nikû-yı Halîl sadr-ı keremkâr-ı celîl Pirâye-i zikr-i cemîl ârâyiş-i seyf ü kalem 31. Ol şâh-ı Sikender-gulâm olup sa‘âdetle be-kâm Olsun rızâsında müdâm ol sadr-ı Eflâtun-şiyem 32. İkbâl ü şevket pâydâr iclâl ü haşmet ber-karâr Bünyân-ı devlet üstüvâr iclâli efzun dem-be-dem 33. İkbâl ü izz ü i‘tilâ olsun çü gülşen pür-nemâ Anda çü bülbül dâ'imâ kilk-i Nedîm etsin negam 65 13 Kasîde-i Şitâiyye Der-Zımn-ı Medh-i Pâdişâh-ı Cihân Ahmed Hân ve Vasf-ı İbrahîm Pâşâ 1. O rütbe etdi bu keskin soğuk zemîne eser Miyân-ı cûyda gömgök kesildi nîlûfer 2. Başında kar saçağı sarık arkada sâde Nice gezer bu soğuklarda bilmezem ar‘ar 3. Şitânın etdiği bîdâdı mülk-i gülşende Efendi binde birin söylesem dolar defter 4. Ayağı donmadı mı havzın evvelâ başdan Ya düşmedi mi çenârın eli çemende meger 5. Hazan yeli eser etmiş misâl-i rîh-i merak Bu hastalık beden-i servi korkarım sarsar 6. Kanı çemendeki germiyyet-i tarab şimdi Aceb ne hâlde bülbül dedikleri kaşmer 7. Komaz getirmeğe bûy-ı bahârı bâd-ı sabâ Kenâr-ı bâmda yahlar durup yalın hançer 8. Uçar soğukdan efendi semender âteşde Bir iki gün dahı böyle eserse bu sarsar 9. Bürûdet öyle ki buzlanmasın deyü lâyık Konulsa penbeye yâkut-pâre-veş ahker 10. Açılmaz oldu çemenlerde çeşm-i şehlâsı Degürdi nergise de çeşm-i rûzgâr nazar 11. Görüp bu hâli gülistânda dondu cedvel-i âb Bahâra dek duramaz korkarım kenâr çizer 12. Kılıç gibi esiyor sarsar-ı zemistânî Nihâl giyse n'ola yahdan âhenin miğfer 13. Kesâdı yok hele kış günleri akâr-ı gamın Harâb hâneler akmazsa da yine damlar 14. Düşüp bu gece tevârîhe fikr-i gülle hezâr 66 Ayâz kıssasın etdi sabâha dek ezber 15. Şikeste-beste hele ben de bir gazel yapdım Düşüp hayâlime ol şûh ile geçen demler 16. Şu sırma saçlara birden sarıldı sevdâlar Emîn-i sîm-keşâna bu yıl göründü zarar 17. Pesend muhtesib-i asra etdi şeyhi bu gün Usûl ile fıçının tâ dibinde der-çenber 18. Süzülüdüğünce çakır keyf çeşm-i şeh-bâzın Hamâme-beççe gibi dil sakır sakır ditrer 19. Efendim âh havâlar bu gün soğuk diyerek Sokuldu koynuna ol mâh-pârenin micmer 20. O tıflı duhter-i rezle biraz alışdırdık Atar kapağı aman duymasın peder mâder 21. Mürâyî hamri müselles deyü satup zâlim Şarâbın üstüne hürmet biraz da hîle katar 22. Yiğit mi oldun a cânım nedir bu kırmızı şâl Başında dün dahı bağlıydı kırmızı çenber 23. Nedir bu sürhi-i rû bezme varmadın çünkim Ya Ka‘beden mi gelirsin bu şekl ile kâfer 24. Görem ne vakt ki gerdişde çeşm-i gül-gûnun Düşer hayâlime meclisde devr eden sâgar 25. Ol ebruvânı ki seyr eylesem gelir yâda Miyân-ı pâdşeh-i dîne bend olan hançer 26. Cenâb-ı hazret-i Sultân Ahmed-i Gâzî Derinde mihr ü kamer bende âsman çâker 27. Hesâb olunsa eger mukbilân-ı dergâhı Kalır utârid ü bircis hâric ez-defter 28. Ne geldi âleme onun gibi şeh-i zî-şân Ne hod vezîri gibi safder-i zafer-yâver 29. Semiyy-i cedd-i Nebiyy-i kerîm İbrahîm 67 Yemîn-i devlet ü dîn âsaf-ı cihan-dâver 30. Karârgâhıdır ol kasr-ı âsman-mesned Ki izz ü devlet ona oldu bâliş ü bister 31. Sehâb-ı lutfu eger bahre etmese imdâd Meşîme-i sadef olmazdı mesken-i gevher 32. Eger ki mıskale-i re'yi olmasa der-dest Mehin cebînine mihr olmaz idi rûşenger 33. Ederse âteşi ger terbiyet nem-i lutfu Dühânı sünbül olup tohm olur içinde şerer 34. Nesîm-i hulkı vezân olsa bir çemen-zâra Edüp türâbını reşk-i şemâme-i anber 35. Olurdu reng-i tebessüm şüküfte gülbünden Henüz olmadan evvel resîde gonca-i ter 36. Der-i sa‘âdetinin geldi oldu cârûbu Hümâya mâye-i ikbâl ü câh olan şeh-per 37. Zeminde hükmüne gerden-nihâde heft iklîm Felekde hidmetine dest-beste heft ahter 38. Ne böyle âsaf-ı zî-şânı buldu bir iklîm Ne böyle sadr-ı cihanbânı gördü bir kişver 39. Hemîşe istediği halk-ı âlemi tatyîb Müdâm zevk u safâsı cihâna bahşiş-i zer 40. Müşîr-i şîr-i dilâ sadr-ı âsman-kadrâ Eyâ vezîr-i mekârim-semîr ü ferruh-fer 41. Sen ol hidîv-i cihansın ki oldu ikbâlin Sipihre mâye-i ziynet zemîne mâye-i fer 42. Felekde kaldı mı nâmın yazılmadık bir tâk Zemînde kaldı mı medhin okunmadık bir yer 43. Zihî şüyû‘-yı mekârim ki beççe-i bülbül Eder terâneden evvel medâyihin ezber 44. Rehîn-i minnet ü ihsânın oldu bây u gedâ 68 Cihânda lutfuna kim kaldı olmamış mazhar 45. Cihan-penâh hidîvâ unutmadık onu kim Gam eylemişdi siyeh rûy-ı âlemi yekser 46. Hudâ o günleri göstermesin ki etmiş idi Cihânı zâr pey-â-pey gelen kederli haber 47. Olup hücûm-ı elemden şikeste hâtırlar Derûna dolmuş idi kasvet-i humûm u keder 48. Hudâya hamd ki ol sadra eyleyüp teşrîf Yeni nizâm ile verdin cihâna ziynet ü fer 49. Senin zamân-ı şerîfinde Hakka şükr olsun Te‘âkub etmede her gün peyâm-ı feth ü zafer 50. Çü mihr maşrık-ı iclâlden edince tulû‘ Açıldı nûr-ı zuhûrunla milket-i hâver 51. Yürü heman sana kimler mukâbil olsa gerek Cihâna mülk-sitanlık merâsimin göster 52. Bu sıdk-ı niyyet ü ihlâs sende kim vardır Olur inâyet-i tevfîk-i Hak sana asker 53. Hücûm-ı satvetin eyler olursa fermânın Ferâz-ı Kâfı değil âsmânı zîr ü zeber 54. Heman hemîşe olup Hak sana mu‘în ü zahîr Ola merâtib-i ikbâl gün-be-gün berter 55. Bu Rûm milketine olduğun gibi olasın Bütün memâlik-i İrâna da ser ü server 56. Nedîm benden elinden düşürmeyüp kalemi Dola hesâb-ı tevârîh-i feth ile defter 14 Der-Sitâyiş-i Sultân Ahmed Hân Berâ-yı Terfî‘-i Rütbe-i Medîne-i Münevvere 1. Cihan kim mazhar-ı işrâk-ı envâr-ı hakîkatdir Aceb âyîne-i hayret aceb mir'ât-ı ibretdir 69 2. Aceb esrâr-ı hayretdir bu eczâ-yı cihân el-hak Aceb terkîb olunmuşdur aceb ma‘cûn-ı hikmetdir 3. Zemîn ü âsmânı mihr ü mâhı bilmeden geçdik Kişi öz nefsini bir hoşça bilmek câna minnetdir 4. Aristolar Felâtunlar ki nâmın yâd ederler halk Budur zannım ki onlar dahı mahrûm-ı basîretdir 5. Katı çok dinledim ben ol gürûhun sözlerin âhır Şunı fehm eyledim kim cümlesi medhûş-ı hayretdir 6. Ki zîrâ sözlerinde bir me'âl ü bir mahassal yok Netîce kîl ü kâl ü zann u tahmîn ü şemâtetdir 7. Efendim neylerim ben öyle kîl ü kâli kim onun Ne bir burhânı var ber-câ ne bir da‘vâsı müsbetdir 8. Bana ol hüccet-i vâzıh yeter kim ona hatm urmuş O zât-ı muhterem kim hatm-ı tûmâr-ı nübüvvetdir 9. Felekler dergeh-i câhında gerden-beste-i hidmet Melekler ravza-i pâkinde meşgûl-ı ibâdetdir 10. Ne ravza arş-ı a‘lâ âstânından kinâyetdir Ne ravza ravza-i cennet fezâsından ibâretdir 11. Menârât-ı refî‘i mehbıt-ı envâr-ı Yezdânî Leb-i bâm-ı bülendi maşrık-ı mihr-i hidâyetdir 12. Mülûk-ı Âl-i Osman hidmetiyle fahr ederlerken Kazâsı rütbesin dûn eylemişlerdi ne hikmetdir 13. Bi-hamdillah ki şimdi pâdişâh-ı âsman-mesned Anı hem-rütbe kıldı Mekkeye hakkâ kerâmetdir 14. Hudânın beyti ile hâne-i mahbûb-ı zî-şânı Ola hem-sâye vü hem-pâye hakkâ kim isâbetdir 15. İsâbet lafzı bunda kâfiye olmağladır yohsa Hakîkatde bu ma‘nâ yâ kerâmet yâ velâyetdir 16. Bu hayr-ı pâke mülhem olduğu sultân-ı zî-şânın Değildir gayri şey illâ ki mahz-ı sıdk-ı niyyetdir 70 17. O şehenşâh-ı âlî-himmetin ecdâd-ı zî-şânı Ki her birisi bir sultân-ı İskender-kiyâsetdir 18. Bu hayrı onların kalbine ilhâm etmeyüp bârî Cenâb-ı şehriyâra saklamak mahz-ı inâyetdir 19. Onu ref‘ eylemekden niyyet-i pâk-i hümâyûnu Hemân ancak Resûl-ı ekreme ikrâm u hürmetdir 20. Çün olmuşdur ameller dînimizde niyyete râci‘ Bu pâkize amel de şüphesiz hayr u ibâdetdir 21. Bu gûne hayr-i pâke mülhem olmak pâdişâh-ı dîn Dahı çok nusret u tevfîka çok hayra alâmetdir 22. Bunu fâl eyledim ben bende kim bî-şekk ü bî-şübhe Bu ma‘nî gaybdan bir nasr-ı a‘lâya beşâretdir 23. Değildir yalnız ehl-i tarîk-i ilme bu in‘âm Bakılsa cümle ehl-i dîn-i İslâma ziyâfetdir 24. Resûlullahın etmek merkad-ı pür-nûruna ikrâm Kulûb-ı müslimîne mahz-ı ilkâ-yı meserretdir 25. Hemân Allah Te‘âlâ dâ'im etsin izz ü ikbâlin Ki zât-ı bî-nazîri revnak-ı taht-ı sa‘âdetdir 26. Şehenşâh-ı hümâyun-pâye kim tâk-ı felek onun Muhayyemgâh-ı ikbâlinde bir kasr-ı adâletdir 27. Cihân içre nazîri gelmemişdir nükte-danlıkda Hüner kadrin bilir bir şehriyâr-ı pür-semâhatdir 28. Bu elfâz ile tahrîr eylemiş çarh üzre evsâfın Utârid kim cihan-sâlâr-ı iklîm-i fesâhatdir 29. Megâzî-pîşe adl-endîşe Sultân Ahmed-i sâlis Ki Rüstem hançerinden lerze-nâk-i bîm ü dehşetdir 30. Fenâ-yı sâyebân-ı ser-bülend-i lutf u cûdunda Ser-â-pây-ı cihan der-hâb-ı emn ü istirâhatdir 31. Onun bezm-i hümâyûnunda gûyâ kim duran saf saf Celâl ü câh u izz ü devlet ü ikbâl ü şevketdir 71 32. Süvâr oldukça rahşa san yemîninde yesârında Olan pûyan vakâr u satvet ü iclâl ü heybetdir 33. Ne âlâyişdir âlâyındaki âlâyiş ü tertîb Ya dîvân-ı hümâyûnundaki haşmet ne haşmetdir 34. Ya ol dîvân-ı âlînin firâz-ı sadrına el-hak Cenâb-ı sadr-ı a‘zam verdiği ziynet ne ziynetdir 35. Cenâb-ı âsaf-ı Cem-câh İbrâhîm Pâşâ kim Vücûdu mâye-bahş-ı intizâm-ı dîn ü devletdir 36. Hidîv-i muhterem dâmâd-ı ekrem dâver-i efham Ki Hâtem yâd olunmak cûduna nisbet kabâhatdir 37. Cihanda Hâtem-i Tay kıssası tahkîkı budur kim Heman şâ‘irlerin beyninde çıkmış bir hikâyetdir 38. Hakîkatde bu Hâtem çölde bir begdir ki ol yerler Kemâl-i kaht ile ma‘rûfdur bî-nân u ni‘metdir 39. Pes ol yerlerde bir beğ lutf ederse aç urbandan Birine bir çanak kısrak südü vermek semâhatdir 40. O düstûrun ise bir bendesine etdiği ihsân Hezâran Hâtem ü Mu‘ne vefâ eyler bızâ‘atdır 41. Hudâ sadrında dâ'im eylesin ol sadr-ı zî-şânı İşi sultân-ı dîni dâ'imâ hayra delâletdir 42. Şehenşâhâ senin kendi çerâğın abd-i nâçîzin Nedîmâ bende kim bir şâ‘ir-i nâzük-tabî‘atdır 43. Değildir öyle pek üstâd şâ‘ir gerçi kim ammâ Yine eş‘ârı tab‘a hoş gelir bilmem ne hâletdir 44. Efendim söyleten onu kemâl-i i‘tibârındır Kalem lutfunla gûyâ bülbül-i bâğ-ı belâğatdır 45. Cenâb-ı Hak hatâdan saklasın zât-ı hümâyûnun Bi-hamdillah cihân ahdinde cümle emn ü râhatdır 46. Nice hayra muvaffak eylesin Bârî seni dâ'im Senin zât-ı şerîfin âleme mahz-ı inâyetdir 72 15 Kasîde-i Bahâriyye Der-Sitâyiş-i Sadr-ı a‘zam Dâmâd İbrahîm Pâşâ 1. Nâz u şîveyle ki âgûşuma cânâne gelir Sîneyi kalbi geçüp tâ harem-i câna gelir 2. O bütün hânemi teşrîfini gûş etdi meger Şevk-ı şûrîdeyi gördüm gelir ammâ ne gelir 3. Çekse bir câm eger ol gonca-dehen hem çün gül Çâki dâmânının âgûş-ı girîbâna gelir 4. Dâd bilmez misin ey düşmen-i îman ki tabîb Kâfir olursa da bir hasta müselmâna gelir 5. Gelmedin görmedin ahvâlimi dâd eylemedin Görse kâfir benim ahvâlimi îmâna gelir 6. Açılırsın güzelim sen dahı sabr eyle hele Şimdicek şerm gidüp meclise peymâne gelir 7. Âşıkın ağzına bir gün düşer ey gonca lebin La‘ldir elbet o âgûş-ı nigîndâna gelir 8. Fasl-ı gül geldi mi âyâ deyü pürsân olarak Bülbülü kûçede gördüm ki gülistâna gelir 9. Fasl-ı gül dahı heman bir iki günden sonra Hâk-bûs-ı der-i düstûr-ı cihanbâna gelir 10. Ya‘ni hem-nâm-ı şeref-zâ-yı Halîl İbrâhîm Geldi ne âleme onun gibi dânâ ne gelir 11. Sadr-ı Cem-mertebe kim zât-ı şerîfiyle onun Zümre-i Bermekiyan kıssası pâyâna gelir 12. Âsaf-ı ahd ki ikbâl ü celâlin görene Cem ü Dârâ sözü Şehnâme-veş efsâne gelir 13. O keremkâr ki gördükçe kef-i dür-pâşın Harf-i tahsin gibi gevher leb-i ummâna gelir 73 14. Zer ü gevher gibi tâ bûs ede dest-i cûdun Mihr inüp evc-i felekden harem-i kâna gelir 15. Yapışup el ele ilhâm ile te'yîd ikisi Âsmandan harem-i kalbine yan yana gelir 16. Bulup elbette öper pâyini her gün ikbâl Odada kasrda bulmaz ise dîvâna gelir 17. Ebr-i cûdunda var ol feyz ki reşhinden onun Gül olup kûre-i haddâd gülistâna gelir 18. Dest-i kahrında var ol tâb ü tüvan kim çarhı Etse efşürde hamel noktası mîzâna gelir 19. Lutfu bir bağçedir k'anda hayât-ı ebedî Çün tebessüm dehen-i gonca-i handâna gelir 20. Vardır ol bâğda bir neş'e-i câvîd ki ger Lâlenin tohmunu eksen dolu peymâne gelir 21. Kimseler yaklaşamaz yanına illâ nusret Berk-ı şemşîri ki bir arsada cevlâna gelir 22. Berde şâgirdi bulunmağla ne yapsın mirrîh San‘at öğrenmeğe lerzan ser-i meydâna gelir 23. Hâme-i pâki alem-dârıdır ol ceyşin kim Kal‘a-ı mahbereden arsa-i irfâna gelir 24. Âsafâ bâb-ı refî‘inde duran derbânın Ayağı küngüre-i efser-i keyvâna gelir 25. Zihn-i vekkâdının evsâfını yazdıkça senin Geceler kilkimin etrâfına pervâne gelir 26. Şâdmân ol ki adûnun dil-i sad-çâkinden Pîş-keş yâl ü düm-i rahşın içün şâne gelir 27. Âsman meclisine gelse öpünce pâyin Bir iki def‘a cebîni ser-i dâmâna gelir 28. Sensin ol nûr-ı mülahhas ki eger bulsa cevâz Şem‘-i hurşîd senin bezmine pervâne gelir 74 29. Sensin ol akl-ı müşahhas ki Felâtûn-ı hıred Pîşgâh-ı dil-i âgâhına tıflâne gelir 30. Zer-i hurşîdini mîzân ile sarf eyler çarh Nice yanında onun bahşişi meydâna gelir 31. Lîk sen âleme ey ma‘den-i ifzâl zeri Şöyle verdin ki ne kantara ne mîzâna gelir 32. Sen gibi kân-ı kerem bir dahı billahi kasem Hele benden diyemem âlem-i imkâna gelir 33. Mislinin geldiği yok şimdiye dek sonra dahı Zannım oldur ki ne İrâna ne Tûrâna gelir 34. Sadr-ı dîvan ne görür mislini bir dahı ne hod Sühanım gibi sühan defter ü dîvâna gelir 35. Âsafâ hak bu ki bakdıkça Nedîmâ kulunun Bana her bir sözü bir gevher-i yek-dâne gelir 36. Her sadefde dürr-i yek-dâne bulunmaz el-hak Gerçi kim her biri deryûze-i nîsâna gelir 37. Her sadefde dür-i yek-dâne bulunmaz demeden Ne demek istediğim hâtır-ı yârâna gelir 38. Benim ol gûy-rübâ kim ser-i meydânımda Ser-i Örfî vü Nazîrî ham-ı çevgâna gelir 39. Her sözüm gülşen-i ma‘nâya gönül bezminden Gül gibi renkli nergis gibi mestâne gelir 40. Kad-i güftârıma evvel biçilüp câme-i reng Sonra fersûdesi bâzâr-ı bahârâna gelir 41. Tab‘ım ol nâdire-zâdır ki cihâna veledi Cümle bircis ü utârid gibi ferzâne gelir 42. Var beyânımda o hâlet ki sarîr-i kalemim Gûş-ı idrâke sarîr-i der-i meyhâne gelir 43. Yeter ey hâme yeter gayrı du‘â demleridir Ki çok oldukça güher kıymeti noksâna gelir 75 44. Cemreler her sene tâ birbirinin ardınca Nev-bahâr erdiği müjdeyle gülistâna gelir 45. Göreyim şöyle kef-i cûdunu kim ebr-i bahâr Ana yüz şerm ile deryûze-i bârâna gelir 46. İzz ü devlet ola çün nâme-i kadrinle fahûr İzz ü devlet sözü tâ nâmede unvâna gelir 47. Her günün 'yd u bahâran ola tâ kim a‘yâd Geh bahârâna gehî fasl-ı zemistâna gelir 16 Der-Medh-i Tuğrâ-yı Sultân Ahmed-i Sâlis 1. Zihî pâkîze tuğrâ-yı hümâyûn-ı mülûkâne Ki vâcib mûcebince âmil olmak cümle şâhâna 2. Zihî vâlâ hümâ-yı evc-pervâz-ı celâlet kim Düşer bâl açdığınca sâyesi İrân u Tûrâna 3. Zihî sîmurg-ı zerrin-pençe-i Kâf-ı mehâbet kim Gelir hem-çün piristû heybetinden lerze hâkâna 4. O perçem zülfeler kim dönmüş onun pîşgâhında Ser-i Kisrî ham-ı çevgâna düşmüş gûy-ı galtâna 5. Ya ol âlî sütûnlar kim onun her birisi gûyâ Birer vâlâ alemdir leşker-i te'yîd-i Sübhâna 6. O dil-keş beyzâyı arz etseler tâvûs-ı kudsîye Gelirdi sad meserret ile etrâfında cevlâna 7. O hançer şeklini gösterseler Sührâba başlardı Aman şevketlü hünkârım deyü feryâd u efgâna 8. Değil tuğrâ bu bir sâhib-kırân-ı mülk-i satvetdir Ki cây etmiş miyan-bendin iki şemşîr-i bürrâna 9. Te‘âlâllah ne tarz-ı hûb u şekl-i dil-güşâdır bu Ki her bir şîvesi hayret verir bakdıkça insâna 10. Nedir bu resm-i hâsü'l-hâs kim hiç olmadı manzûr Nazîri dîde-i müşkil-pesend-i ehl-i irfâna 76 11. Bu gûne bir hüner arz eylemiş sultân-ı âlî-şân Cihanda var sanır var ise gelsin işte meydâna 12. Cenâb-ı hazret-i Sultân Ahmed Hân-ı sâlis kim Olur ser-pençe-i hurşîd yâl-ı esbine şâne 13. Şehenşâh-ı cihân-ârâ ki tâc u tahtı yanında Serîr-i Husrev ü taht-ı Ferîdun köhne efsâne 14. Bu tuğrâsı olaydı İrecin bâzûsuna ta‘vîz Elinden hançerin Tûrun alup atardı yabana 15. Eger İsfendiyâr etmiş olaydı hâk-i pâyin kuhl Ururdu dest-i red müjgânı tîr-i pûr-ı Destâna 16. Ser-i râha ederdi çehresin güsterde çün hurşîd Düçâr olsa Minûçihr ol şehenşâh-ı cihanbâna 17. Onun hattına lâyıkdır demek hatt-ı şerîf ancak Mecâzen derler idi onu evvel hatt-ı şâhâne 18. Sülüs olmuş müyesser Şeyhe ancak sonra ammâ kim Onun sülsânın ihsan kıldı Hak Sultân-ı zî-şâna 19. Ki bir âlî murakka‘ yazdı kim ger bulsa hattâtan Midâd-i müşk-bûyun kûhl ederler dîde-i câna 20. Onun her harf-i âlî-şânına olmaz bahâ ancak Eger îrâd-ı Hindi katsalar mahsûl-ı İrâna 21. Ele aldıkça kilk-i anber-efşân-ı hümâyûnun Döner ser-safha gûyâ nev-bahâr ermiş gülistâna 22. Eger zer hall ile çün şem‘ kilki bir elif çekse Döner rûh-ı Dede üstünde onun hem-çü pervâne 23. Ol şehdir kim cihânın şehleri bâb-ı refî‘'inde Ederler çün gedâ arz-ı niyâz u acz derbâna 24. Eger kim mûceb-i fermânı ile âmil olmazsa Ferîdûn ise de tahtından eyler çarh bîgâne 25. Murâdın hükm-i şer‘-i Ahmedi tatbîka sâ‘îdir Pes onun ittibâ‘ı farzdır hep ehl-i îmâna 77 26. Cenâb-ı Hakka sıdk-ı kalbinin âsârıdır el-hak Ki kahr etmektedir a‘dâyı seyf-i kahr-ı merdâne 27. Çeküp tîğ-ı cihâdı hamdülillah kıldı efkende Adûnun tenlerin hâk-i siyâha serlerin kana 28. Edüp İslâmiyan mülkünde adl âyînini tecdîd Yeniden verdi revnak hanedân-ı Âl-i Osmâna 29. Sıtanbulu kılup envâ‘-yı şehr-âyin ile tezyîn Meserretler ile döndürdü her sûkun gülistâna 30. Eder İran-zemîni tâ hudûd-ı Belhe dek teshîr Eger bir kerre ruhsat verse tîğ-i tîz-i uryâna 31. Alup İrân-zemîni kabza-i teshîrine hâlâ Ferîdun gibi oldu şehriyâr İrân u Turâna 32. Nihâvend ü Irak âhengi oldu bâ‘is-i şâdî Bu günden sonra nevbet geldi fasl-ı Sıfâhâna 33. Kılar tâ sâhil-i Ceyhûna dek eknâfı gark-ı hûn Eger fermân ederse satveti şîrân-ı meydâna 34. İtâ'at etmeden gayri muhâlif n'etmeğe kâdir Hemân aklı var ise tavk koysun gerden-i câna 35. Ne gûne kâra âgâz etse avn-i Hakla mümkindir Hemân azm eylesin ikbâl ile her yana merdâne 36. Bu gûne kuvvet-i ta‘lîki var anda ba‘îd olmaz Felek ta‘lîk ederse na‘l-i esbin gûş-ı hâkâna 37. Nedîmâ destini gayri du‘âya eyle âmâde Ne mümkin irmek ol şehenşehin evsâfı pâyâna 38. Heman Hak dâ'imâ ol şehriyârı eyleyüp mansûr Ede a‘dâsını üftâde dâ'im çâh-ı hızlâna 39. Olup nâm-ı şerîfiyle müzeyyen sikke vü hutbe Vere tuğrâsı ârâyiş berât-ı izzet ü şâna 17 78 Kasîde Der-Sitâyiş-i Sultân Ahmed Hân u Dâmâd İbrahîm Pâşâ 1. Söyle ey kilk-i sühanver bülbül-i gûyâ gibi Böyle hâmûş olma nakş-ı gonca-i dîbâ gibi 2. Iyd vaktinde şeker bahşâyişi mu‘tâddır Nazmın olsun lezzet-âver kand-i müstesfâ gibi 3. Oldu mu yohsa meger tanbûr-veş târın şikest Lüknetin mi var zebânında yahud Bebgâ gibi 4. Sûk-ı isti‘dâd germ-â-germ iken böyle neden Tutmak enbân-ı sadefde gevherin yektâ gibi 5. Gül-fürûşan bûstânından gül ister sen ise Böyle istiğnâ satarsın dilber-i ra‘nâ gibi 6. Bâri dûş olsan yine bir aşka zîrâ kim senin Nükhetin sûzişle hoşdur anber-i sârâ gibi 7. Gâh düşsen firkate gâhî ümmîd-i vuslata Dem-be-dem cûş eylese sînen hum-ı sahbâ gibi 8. Ebr-i nisan-veş ser-i evrâka ol gevher-nisâr Tâ ki kad çeksin nihâlân-ı hüner tûbâ gibi 9. Şöyle kim versin tarâvet Rûma şi‘r-i dil-keşin Kişver-i Tebrîze revnak-bahş olan kâlâ gibi 10. Bezm-i ehl-i tab‘da devr eylesin elden ele Nazm-ı şûhun tohm-ı pâk-i lâle-i hamrâ gibi 11. Künc-i uzletde çü ankâ âşiyan tutdunsa ger Bâri tîğ-ı zer birun kıl beyzâdan tuğrâ gibi 12. Bir iki gün dîdeden oldunsa pinhan bâri gel Bir neşât-âver haberle hüdhüd-i bînâ gibi 13. Söyle kim mülk-i Sebânın var mı bir pîrâyesi Kasr-ı zerrin-tâk-ı Sa‘d-âbâd-ı nev-peydâ gibi 14. Bâ-husûs ârâm ede sadrında bir mihr-i kemâl Hazret-i Sultân Ahmed Hân-ı mülk-ârâ gibi 15. Hem onun dahı ola pîşinde bir bedr-i tamâm 79 Âsaf İbrâhîm Pâşâ-yı cihan-pîrâ gibi 16. Sadr-ı dânâ kim onun her nükte-i sencîdesi Lâyık-ı tâc-ı şehandır gevher-i yektâ gibi 17. Pençe-i fermân-ı âlî-şânının her devresi Zîb-i evc-i ma‘deletde gurre-i garrâ gibi 18. Sadr-ı İskender-haşem kim dergehine bir nice Nâme-ber Tâtârlar var Tuli vü Ökta gibi 19. Âsaf-ı Nûşîrevan-mesned ki bezminde hezâr Mûbid-i hüşyârlar var hâce-i dânâ gibi 20. Kâmetin ham-geşte kılmakda Direfş-i Gâviyân Râ'yet-i mansûrunun pîşinde dâ'im râ gibi 21. Peşşeye nîrû-yı bâzû verse te'yîdi alır Deste gürz-i gâv-sâz-ı Rüstemi elmâ gibi 22. Bahtı verse takviyet nahlin müseddes hânesi Ma‘den-i elmâs olurdu sîne-i hârâ gibi 23. Şekl-i evvelden bu devlet bir kıyâs olsa onun Re'y-i pâki şartıdır külliyet-i kübrâ gibi 24. Mülke nâfi‘ nice konun ihtirâ‘ etdi n'ola Tıbda Kânun yazmadıysa Bû Alî Sînâ gibi 25. Bir vezîr olmaz Nizâmü'l-mülk-veş derdim eger Dergehi açılmasa illâ-yı istisnâ gibi 26. Nazra-i hışmı dokunsa âhenîn âyîneye Gird-bâd eylerdi peydâ dâmen-i sahrâ gibi 27. Feyz-i eltâfiyle bulsa terbiyet azm-i ramîm Hurrem ü ser-sebz olur şâh-ı gül-i zîbâ gibi 28. Âsafâ sadr-ı felek-kadrâ hümâyun-mesnedâ Ey ki zâtın lafz-ı lutf u cûdda ma‘nâ gibi 29. Râsıdan fark edemezler irtifâ‘-yı kevkebin Kılsalar bir kaç rasad bünyâd Uluğ Mirzâ gibi 30. Çûb-ı tîrin nesr-i tâ'irle bakılsa görünür 80 Hem-tulû‘ u hem-cenâh u hem-ser ü hem-pâ gibi 31. Destine alsan tüfengin cây eder her mühresi Tâ ser-i mirrîhde endîşe-i sevdâ gibi 32. Yağdırır levh-i beyâna hûşe hûşe dürr-i nâb Hâmeni engüşte alsan ebr-i gevher-zâ gibi 33. Habbezâ nevk-i kalem kim şûhdur her cünbişi Tarf-ı ebrû-yı cüvânandan geçen îmâ gibi 34. Bendene dersin bırakdın safha-i eş‘ârı sen Tâk-ı nisyân üzre ser-meşk-i elif bâ tâ gibi 35. Âsafâ meşhûrdur kim söylemez üstâd lîk Söyleyince böyle söyler gevher-i yektâ gibi 36. Bâ-husûs ol şâ‘irim ki nazmımı bircîs-i çarh Nâme-i sihr ü beyâna sebt eder imzâ gibi 37. Tâ Cihân-âbâda vardı Isfahan mülkün geçüp Rûmdan pervâz eden şi‘r-i terim ankâ gibi 38. Nef‘î vâdî-i kasâidde sühan-perdâzdır Olamaz ammâ gazelde Bâkî vü Yahyâ gibi 39. Mesnevî semtinde geçmişdir Atâyî cümlesin Hâletî evc-i rubâ‘îde uçar verkâ gibi 40. Hâsılı her biri bir vâdîde bulmuş imtiyâz Müstezâd u şarkı vü tahmîs-i şevk-efzâ gibi 41. Hâme-i mu‘ciz-beyânım onların her birine Bir cevâb ibrâz edüp vâzıh yed-i beyzâ gibi 42. Hem dahı Tâzî lisân üzre eder îcâd-ı nazm Buhterî vü Ahtal u Bû Tayyib ü Bebgâ gibi 43. Lehçe-i Tâtârda kalmaz Nevâyîden pesîn Fârisî söylerse söyler Sâib ü Rüknâ gibi 44. Himmet olursa eger mümkindir inşâ-yı sühan Utbî vü Vassâfı meşhûr eyleyen inşâ gibi 45. Lâf derlerse eger işte kalem işte devât 81 Her sözüm isbât mümkin hendesî da‘vâ gibi 46. Hasma hüccetler nümâyân eyleyim kim her biri Hatf-ı ebsâr eylesin berk-ı felek-peymâ gibi 47. Âsafâ bu kilki çok söyletmeyim zîrâ onun Gâlibâ maksûdı çarh-ı dûn ile gavgâ gibi 48. Lîk ümmîdim budur kim lutf u ihsânın hemân Erişir ihyâ-yı âmâle dem-i İsâ gibi 49. Şöyle leb-rîz-i sürûr eyler dil-i pür-cûşu kim Hâletinden raksa başlar sâgar-ı sahbâ gibi 50. Saklayım gevherlerim gayri teşekkür vaktine Tâ kasîdem ola ıkd-ı lü'lü-i lâlâ gibi 51. Var ise bir günde îcâd eyleyen gelsin beri Bir kasîde bu müsellem nazm-ı bî-pervâ gibi 52. Gâyete erdi Nedîmâ söz du‘â hengâmıdır Destin aç rûhâniyân-ı âlem-i bâlâ gibi 53. Tâ ki her sâl eyleye ıydın neşât-ı makdemi Sahn-ı Sa‘d-âbâdı leb-rîz-i ferah me'vâ gibi 54. Şehriyâr-ı âlemin teşrîfi Sadr-ı a‘zama Mâye-i ikbâl ola ıyd-ı sürûr-efzâ gibi 18 Tazmîn-i Kelâmü'l-Mülûk Mülûkü'l-Kelâm 1. Gel ey fasl-ı bahâran mâye-i ârâm u hâbımsın Enîs-i hâtırım kâm-ı dil-i pür-ıztırâbımsın 2. Dehân-ı goncayı bâz et zebân-ı sûseni ter kıl Şikest-i tevbeye dahl edene hâzır-cevâbımsın 3. Gülistandan nümâyan ol çü ma‘nâ-yı bülend ey serv Bu mevzun kad ile hakkâ ki beyt-i intihâbımsın 4. Açıl ey fasl-ı dey sen gülsitanlardan açılsın gül Terennüm eyle bülbül mutrıbım çengim rebâbımsın 82 5. Salındın şöyle kim yıkdın beni ey ar‘ar-ı âzâd Seni gördükde sandım dil-ber-i âlî-cenâbımsın 6. Gülüm şöyle gülüm böyle demekdir yâre mu‘tâdım Seni ey gül sever cânım ki cânâna hitâbımsın 7. Müdâm ey lâle-i hâtır-güşâ dûr olma gülşenden Seninle neş'e tahsîl eylerim câm-ı şarâbımsın 8. Ne hâletdir sana bakdıkça ey cû 'ömrüm eksilmez Meger zencîr-bend-i pây-i ömr-i pür-şitâbımsın 9. Bu gün gülşende gördüm kim oturmuş pâdişâh-ı gül Durup hidmetde bülbül der ki şâh-ı kâm-yâbımsın 10. Zemin bûs eyleyüp düstûr-ı ekrem izz ü devletle Der ol şehenşâh-ı zî-şâna kim mâlik-rikâbımsın 11. Senin lutfun senin feyzinledir hep cümle ikbâlim Ki ben bir zerreyim sen devlet ile âftâbımsın 12. N'ola kişt-i ümîdim olsa reşk-i hırmen-i pervîn Ki ihsânınla sîr-âb eyledin onu sehâbımsın 13. Cenâb-ı Hân Ahmed kim onun tûğuna der nusret Ki tûğ-ı şâhi-i bâğ-ı du‘â-yı müstecâbımsın 14. Hitâb edüp onun eltâfına fasl-ı bahâran der Veliyy-i ni‘metim sermâye-bahş-ı reng ü tâbımsın 15. Gil-i râhın alup söyler arûs-ı devlet ü ikbâl Benim gîsûlarım sen dil-keş eylersin hızâbımsın 16. Gubâr-ı pâyini dahı sürüp ruhsârına der kim Seni ben penbelerde saklarım kim müşk-i nâbımsın 17. Tınâb-ı sâyebânına işâret eyleyüp der hem Senin zîrinde pinhandır ruhum bend-i nikâbımsın 18. Görüp eyyâm-ı izz ü câhını der rûh-ı Sikender Ki ben pîr olmuşumdur sen benim ahd-i şebâbımsın 19. Ol sultân-ı keremver kim der İbrahîm Pâşâya Ki dâmâdım vezîr-i a‘zamım vâlâ-cenâbımsın 83 20. Nizâm-ı tâze buldu memleket sa‘y-i belîğinle Tırâz-ı haşmetim zîb-i der-i devlet-me'âbımsın 21. Cihân içre Melikşâhın Nizâmü'l-mülkü var ise Benim de sen nizâm-ı devlet-i nusret-me'âbımsın 22. Cilâ vermiş ise âyîne-i İskendere Risto Benim sen saykal-ı âyîne-i re'y-i savâbımsın 23. O sadr-ı muhterem kim izz ü şânı âftâba der N'ola rif‘atda olsan hayme-i zerrin-tınâbımsın 24. Kef-i zer-pâşı dest-i Ca‘fere söyler ve hak söyler Ki ben sahrâ-yı bî-pâyân-ı cûdum sen serâbımsın 25. Edüp her bendesin memnûn el-hak zerreye der kim Seni yanımda tutmam mazhar-ı tard u itâbımsın 26. Der onun âb-ı şâdırvân-ı kasrına gül-i hurşîd Seni ben sînem içre perveriş kıldım gül-âbımsın 27. Hidîv-i Baykara-meclis ki târ-ı zülf-i nâhide Kemîne mutrıbı der sen benim târ-ı rebâbımsın 28. O düstûr-ı cihan dedikçe ol hâkân-ı devrâna Bu izz ü câh u ikbâle medâr-ı iktisâbımsın 29. O şehenşâh-ı âlî-şan dahı der kim benim de sen Tırâz-ı râ'yet-i zer-peyker-i hurşîd-tâbımsın 30. Yine sadr-ı mükerrem pây-ı tahtın bûs edüp söyler Efendimsin veliyy-i ni‘metim gerdun-cenâbımsın 31. Cihan durdukça dur ikbâl ile taht-ı sa‘âdetde Senin lutfunla dil-şâdım her işte feth-i bâbımsın 32. Hudâ ayırmasın biri birinden izz ile dâ'im Du‘âma sûz-bahş ol ey kalem çeşm-i pür-âbımsın 33. Gelüp ikbâl ile devlet desin dergâhına her gâh Penâhım melce'im ümmîdgâhımsın me'âbımsın 34. Zihî devlet o sadr-ı muhterem derse eger bir kez Mu'ammer ol Nedîmâ şâ‘ir-i mu‘ciz-hitâbımsın 84 19 Der-Vasf-ı Sa‘d-âbâd-ı Nev-Bünyâd 1. Seherî dünki gün oldukda cihan nûrânî Rûşen etdi seherin hâleti çeşm ü cânı 2. Bir aceb neş'e tulû‘ etdi derûnumdan kim Bülbül-i şevk u neşât etdi dil-i nâlânı 3. Vardım ol şevk ile bir meclis-i âlî-şâna Nice meclis ki onun mecd ü ulâ erkânı 4. Nâ-gehân eyledi bu bende-i nâ-çîze hitâb Meclisin sâhibi ol cûd u mekârim kânı 5. Dedi kim ey hüner-âmûz-ı Zahîr ü Örfî Ne durursun ele al hâme-i sihr-efşânı 6. Tatlı sözlerle yazup vasfını Sa‘d-âbâdın Eyle şîrin yine gel zâ'ika-i irfânı 7. Anda îcâd olan âsâr-ı cemîlin bir bir Nâmını yâd kılup şevke getir yârânı 8. Ben de ol emr-i şerîf üzre alup ele kalem Böyle vasf eyledim ol nev-eser-i zî-şânı 9. Ne münâsib yere durmuş o tavanlı köprü Cümle gözden geçirir seyre gelen hûbânı 10. Pek safâ kesb edecek tekye hele Hayr-âbâd Cümle zevk ehli onun zümre-i dervîşânı 11. Görmeyen âdeme el-hak ne kadar vasf etsem Nice ta‘bîr olunur çağlağanın seyrânı 12. Yok bu dünyâda hele Kasr-ı Cinânın misli Bilmezem var mı cinân içre dahı akrânı 13. Çeşme-i Nûr ise Nûr âyetin eyler tefsîr Cedvel-i Sîm ile bulsa n'ola zîb ü şânı 14. Gûyiyâ zevk u safâ dahmesine oldu tılısm Şâh-ı mârânı aceb ol cesed-i nûrânî 85 15. Pek güzel mevki‘ine düşdü hele Kasr-ı Neşât Gerçi kendi küçük ammâ ki büyükdür şânı 16. Ya o cesrin ki adı kendi gibi Nev-peydâ Şüphesiz yokdur ona mülk-i cihanda sâni 17. Ferkadandır adı üstünde olan kasrların Ki ederler ikisi âleme nûr-efşânî 18. Hurrem-âbâda karîb olduğ'içün Cisr-i Sürûr Etmede hurrem ü mesrûr dil-i nâlânı 19. Kadd-i hûban mıdır âyâ o sütûn-ı bâlâ Ki temâşâsının olmakda cihan hayrânı 20. Gör ki başındaki zer tâs ile andırmaz mı Peyk-i mevzun-reviş-i pâdişeh-i devrânı 21. Husrev-i rûy-ı zemin Hazret-i Sultân Ahmed Âlemin pâdişehi bahr u berin hakânı 22. Şehriyâr-ı azamet-güster-i âlî-himmet Ki sipihrin başı üstünde yürür fermânı 23. Arsa-i haşmetinin cûd u himem ferrâşı Dergeh-i devletinin lutf u kerem derbânı 24. Var nice bendeleri Argun u Cengîz gibi Biri ez-cümle Kırım mülkünün olmuş hânı 25. Nice ser-askeri var Îrec ü Tûr emsâli Zabt ederler kimi İrânı kimi Turânı 26. Ahd-i adlinde onun hançer-i bürran görünür Çeşm-i şîr-i nere âhû-berenin müjgânı 27. Her ne müşkil işi bitsin deyü fermân etse Feleğin yok demeğe var mı meger kim cânı 28. Pâdişâhım seni Hak âleme sultân etmiş Eylemiş emrine münkâd cihân-dârânı 29. Âlemin şâhları bende-i fermânındır Cümlesi dergeh-i cûdundan umar ihsânı 86 30. Nerede buldu Ferîdun bu celâl ü câhı Nerede gördü ya Kisrâ bu bülend eyvânı 31. Düşde görmüş mü ya Dârâ bu kadar dârâtı Husrev etmiş mi tasavvur bu kadar unvânı 32. Kurabilmiş mi Sikender bu kadar dîvânı Sürebilmiş mi yahud Cem bu kadar devrânı 33. Sana İskenderi teşbîh edenin aklı mı var Olabilmez o senin dergehinin derbânı 34. Gerçi İskender olunmaz sana teşbîh ammâ Yine bir vech ile temsîl ederim ben anı 35. Ki o etmişdi Aristoyu zamânında vezîr Eyledin sen de vezîr Âsaf-ı âlî-şânı 36. Ya‘ni dâmâd-ı güzînin ki cihanda oldu Hüsn-i tedbîri nice derdlerin dermânı 37. Çok du‘â aldırıyor pâdşehim hazretine Devletinde edüp erbâb-ı dile ihsânı 38. Hak bu kim Bermekiyan zümresinin destinde Zûr-ı bâzûsı ile aldı bugün meydânı 39. Göricek rûh-ı Sikender hele Sa‘d-âbâdı Oldu parmak ısırup himmetinin hayrânı 40. Çend mâh içre bu denlü eser-i vâlânın Hele bilmem nice tecvîz olunur imkânı 41. Pâdişâhım olasın taht-ı sa‘âdetde mukîm Olmaya haşre degin devletinin pâyânı 42. Sen buyur izz ü sa‘âdet ile Sa‘d-âbâda Künc-i endûh ola düşmenlerinin zındânı 43. Budur âhir sözü her lahza Nedîmâ kulunun Âh ıyd olsa da öpsem yine ol dâmânı 20 87 Berâ-yı Sitâyiş-i Sa‘d-âbâd 1. Bak Sıtanbulun şu Sa‘d-âbâd-ı nev-bünyânına Âdemin canlar katar âb u havâsı cânına 2. Ey sabâ gördün mü mislin bunca demdir âlemin Püşt-i pâ urmakdasın İrânına Turânına 3. Ey felek insâf ey mihr-i cihân-ârâ aman Bir nazîri var ise söylen konulsun yanına 4. Ben de bilmem böyle rûh-efzâlığın aslın meger Hızr tohm-ı ömr-i câvîd ekdi nahlistânına 5. Hey ne feyz-i câvidandır kim olur serv-i sehî Sürseler bir katre âbın nâvekin peykânına 6. Şöyledir sahnındaki cûş u hurûş-ı nev-bahâr Kim erişmişdir telâtum âsman eyvânına 7. Hey ne hâletdir ki dûdun sünbül-i sîr-âb eder Uğrasa bâd-ı sabâsı duzahın nîrânına 8. Turfa reng-â-reng âheng eylemiş sahrâyı pür Kûh ses verdikçe şeydâ bülbülün efgânına 9. Sabr u tâkatsız çıkup bir gül dahı peydâ eder Hande sığmaz goncanın zîrâ leb-i handânına 10. Arşa dek çıkmakda mânend-i du‘â-yı müstecâb Uğrayan âb-ı musaffâ râh-ı şâdırvânına 11. Sizde böyle müşk olur mu deyü hâkinden birâz Âh göndersem sabâyile Hoten hâkânına 12. Cedvel-i Sîm içre âdem binse bir zevrâkçeye İstese mümkin varılmak cennetin tâ yanına 13. Olsa Kisrîler zamânında ya Firdevsî onu Eylemez miydi şeref Şeh-nâmenin unvânına 14. Olsa ger kasrındaki nakş u nigâra bir şebîh Anı yazmaz mıydı Gaffârî Nigâristânına 15. Gûş kıl ey rûh-ı Kâvûs ey revân-ı Cem işit 88 Ben kapılmam ehl-i târîhin sühan-sencânına 16. İkiniz de olmamış mâlik ona aldım haber Çarh-ı pîrin and verdim dînine îmânına 17. Derseniz kim çarh-ı pîre yok yere verdin kasem Kim o bî-îmandır onun kim bakar eymânına 18. Vaktinizde çarh âmennâ ki bî-îman idi Ehl-i dil makrûn idi endûh-ı bî-pâyânına 19. Şimdi ammâ ehl-perverdir müselmandır tamâm Olalı mahkûm Sultân Ahmedin fermânına 20. Şehriyâr-ı şer‘-perver pâdişâh-ı din-penâh Kim erişmez dest-i Husrev dâmen-i derbânına 21. Zûr-ı bâzû-yı celâdet kuvvet-i kalb-i zafer Kâflar tâkat getirmez hamle-i şîrânına 22. Şüphesiz Nûşîrevânın tâcı başından düşer Baksa tâk-ı ser-bülend-i kasr-ı izz üşânına 23. Âsitân üzre yüzün bir iki def‘a ferş edüp Sonra ruhsat-yâb olur Cem girmeğe dîvânına 24. Rûy-ı pâk-i enverin gördükçe rûh-ı Enverî Medh-i Sencerden utanmaz mı bakup dîvânına 25. Haşre dek olurdu ser-gerdan Hülâgûnun seri Düşse pây-i rahşının bir kerrecik çevgânına 26. Oldu devrinde cihân âsûde âlem şâd-kâm Verdi istihkâm dîn ü devletin erkânına 27. Pençe-i hurşîd ile müjgânın eyler pençe-zen Hâk-i pâyin kuhl edenler dîde-i giryânına 28. Cümle târîh-i selef mazbût nâdirdir hele Böyle düşmek taht u efser ehline şâyânına 29. Müddet-i Osmâniyân içre zamân-ı devleti Benzemişdir nev-bahârın mevsîm-i nîsânına 30. Şast u destinden ne mümkin düşmene cây-ı girîz 89 Feth u nusret bâl ü perdir nâvek-i perrânına 31. Şânına nisbet mülûkun şevketi benzer hemân Peşşenin sîmurga nisbetle ser ü sâmânına 32. Şehriyârâ na‘l-i esbinden çıkan berk-ı cehân Dâğ yakmışdır sipihrin cebhe-i keyvânına 33. Nâvek-i perrânın olsa n'ola ser-germ-i şitâb Nâme-berdir rây-ı Hindin sîne-i uryânına 34. Re'y-ı pâkin gibi gevher-pâre-i şeffâf u sâf Gelmemişdir âlemin âgûş-ı bahr ü kânına 35. Saltanat hayrânıdır dâ'im cemâl-i pâkinin Âşık-ı bî-dil nice hayrân ise cânânına 36. Hânedân-ı saltanat ancak seninle fahr eder Gevher-i şehvârdır revnak veren ummânına 37. Bin ser-i düşmen fedâ bir peyk-i mevzun-kaddinin Dûş-ı ikbâlindeki gaddâre-i bürrânına 38. Sâye-i lutfunda vardı halk hâb-ı râhata Ser-keşân-ı dehr çekdi pâların dâmânına 39. Çok zamândır olmamışdır dûş çeşm-i mihr ü mâh Böyle çarhın vefk-i dil-hâh üzre bir devrânına 40. Sahn-ı Sa‘d-âbâda da sad el-hased sad el-hased Oldu çün makbûl dehrin husrev-i zî-şânına 41. Şehriyârâ devlet ü ikbâle reşk olsun ki ol İntisâb etmiş senin gibi şehin derbânına 42. Lutf ile nutk-ı hümâyûnun onu vasf etdi çün Kim bakar gayri Nedîmin nazm-ı nâ-çespânına 43. Hiç ne mümkindir efendim onu vasf etmek kulun Top-ı meh düşsün mü bir mûrun ham-ı çevgânına 44. Anı vasf etmek senin eltâfını vasf etmedir Onun içün kâ’il olmam ben onun imkânına 45. Elde hâmem zabt olunmaz yohsa mümkin mi vusûl 90 Lâyıkınca vasf-ı zât-ı pâkinin pâyânına 46. Bir gazel tarh edeyim bâri ki kalsın yâdgâr Sahn-ı Sa‘d-âbâdda İstanbulun hûbânına 47. El yusun candan düşenler pençe-i müjgânına Tel takınsın dûş olanlar kâkül-i pîçânına 48. Bir bahâneyle şikest olmakda pek benzer hele Tevbe-i bî-vakt-ı âşık dil-berin peymânına 49. Dil-rübâya bî-vefâlık hak bu kim pek aybdır Neyleyim güçdür bunu tefhîm şehr oğlanına 50. Aldı bir sûdâger-i dil-cûy aklım kim henüz Şâh-bender nasb olunmuş nâz şehristânına 51. Mey tamâm oldu dirîğâ sâki-i gül-çehrenin Doymadık sîb ü turunc u gabgab u pistânına 52. Âh kim hercâyîdir bîgâne-meşrebdir biraz Ol perînin söz mü vardır yohsa hüsn ü ânına 53. Olmada hâmem gibi gevher-nisâr ebr-i bahâr Kim kerem kılmış bu nev sermâyeyi dükkânına 54. Şüphe yokdur kim bu günlerde o dahı ben gibi Dâmen açmışdır veliyy-i ni‘metin ihsânına 55. Ca‘fer-i Hâtem-şiyem kim bî-dil ü bî-hûşdur Benzeden bâd-ı bahârı dest-i sîm-efşânına 56. Dest-i cûdundan eger bir gülşen olsa feyz-yâb Nev-bahârın bir dahı etmez heves bârânına 57. Zûr-ı satvet şöyledir eyler girîbâniyle bir Girse kûhun dâmeni ser-pençe-i fermânına 58. Ya‘ni İbrâhîm Pâşâ-yı Felâtun-re'y kim Hızr erişdi lutfu çok bî-çârenin dermânına 59. Hayr-hâh-ı milket ü millet vekîl-i saltanat Fâ'ik olmuşdur hezâran vech ile akrânına 60. Bûy-ı hulkuyla dolup oldu müsellem destine 91 Çarh döndü hâsılı koynunda anberdânına 61. Cânına minnetdir olmak kâtibi İbnü'l-Amîd Mazhar olsaydı eger bir nîm istihsânına 62. Mihr-i nev-rûzun yüzü yokdur mukâbil olmağa Kasrı dîvârındaki âyîne-i rahşânına 63. Var iken destindeki şemşîr-i tîz ü âbdâr Kim bakar âyâ o mâhın gurre-i tâbânına 64. Dûr-bîn-i fikr ile hakkâ ki çeşm-i fıtnatı Vâsıl oldu âlemin her nükte-i pinhânına 65. Safha-i âyîne içre hatt-ı rûşen-veş olur Sînenin esrârı zâhir dîde-i itkânına 66. Devlete verdi nizâm-ı tâze re'y-i enveri Herkesi irgürdi lutfu rütbe-i şâyânına 67. Âsaf-ı pür-haşmet ü pür-cûd kim ona nazar Hâtem-i Tay benzemişdir bir Arab heccânına 68. Hak hatâsız eyleyüp bağışlasın ikbâl ile Ol vezîr-i a‘zamı hâkân-ı âlî-şânına 69. Sahn-ı Sa‘d-âbâda lutfu verdiği pîrâyeyi Vermedi fasl-ı bahâran gülşenin meydânına 70. Şehriyârâ şüphe yokdur böyle bir dânâ vezîr Olmadı dehrin müyesser husrev ü hâkânına 71. Ey şehenşâh-ı cihan lutfunla Sa‘d-âbâda çün Eyleyüp teşrîf verdin tâze revnak şânına 72. Lâlezârın da acâib şevkı var hasretdedir Ol da yüz sürmek diler hünkârımın dâmânına 73. Çünki Sa‘d-âbâdı seyr etdin şehenşâhâ buyur İzz ü devletle Çırâğânın dahı seyrânına 74. Şâd-kâm olsun safâlarla hemîşe hâtırın Bin sürûr âmâde olsun vaktinin bir anına 75. Gâh sâhil-hânelerde gâh Sa‘d-âbâdda 92 Sen safâ kıl düşmenin endûh geçsin cânına 76. Sen otur ikbâl ile taht-ı şehenşâhîde şâd Mülkler olsun müsahhar askerin şîrânına 21 Der-Vasf-ı Sa‘d-âbâd u İstanbul Der-Zımn-ı Medh-i İbrahîm Pâşâ 1. Bu şehr-i Stanbul ki bî-misl ü bahâdır Bir sengine yek-pâre Acem mülkü fedâdır 2. Bir gevher-i yektâdır iki bahr arasında Hurşîd-i cihan-tâb ile tartılsa sezâdır 3. Bir kân-ı ni‘amdır ki onun gevheri ikbâl Bir bâğ-ı İremdir ki gülü izz ü ulâdır 4. Altında mı üstünde midir cennet-i a‘lâ El-hak bu ne hâlet bu ne hoş âb u havâdır 5. Her bağçesi bir çemenistân-ı letâfet Her gûşesi bir meclis-i pür-feyz ü safâdır 6. İnsâf değildir onu dünyâya değişmek Gülzârların cennete teşbîh hatâdır 7. Herkes erişir anda murâdına onunçün Dergâhları melce-i erbâb-ı recâdır 8. Kâlâ-yı ma‘ârif satılır sûklarında Bâzâr-ı hüner ma‘den-i ilm ü ulemâdır 9. Câmî‘lerinin her biri bir kûh-ı tecelli Ebrû-yı melek andaki mihrâb-ı du‘âdır 10. Mescidlerinin her biri bir lücce-i envâr Kandîlleri meh gibi leb-rîz-i ziyâdır 11. Ser-çeşmeleri olmada insâna revan-bahş Germ-âbeleri câna safâ cisme şifâdır 12. Hep halkının etvârı pesendîde vü makbûl Derler ki biraz dil-beri bî-mihr ü vefâdır 93 13. Şimdi yapılan âlem-i nev-resm-i safânın Evsâfı hele başka kitâb olsa sezâdır 14. Nâmı gibi olmuşdur o hem sa‘d hem âbâd İstanbula sermâye-i fahr olsa revâdır 15. Kûhsârları bâğları kasrları hep Gûyâ ki bütün şevk u tarab zevk u safâdır 16. İstanbulun evsâfını mümkin mi beyan hiç Maksûd heman sadr-ı kerem-kâra du‘âdır 17. Dâmâd-ı güzîn-i şeh-i zî-şân-ı felek-câh Fahrü'l-vüzerâ âsaf-ı ferhunde-likâdır 18. Hem-nâm-ı Halîl olmağ ile zât-ı şerîfi Ahdinde cihan pür-ni‘am-ı cûd u sehâdır 19. Devşirmededir saçdığı ihsânı şeb ü rûz Pîr-i felegin onun içün kaddi dütâdır 20. Ser-pençesinin nâmı lisân-ı küremâda Deryâ-yı himem kân-ı kerem bahr-ı atâdır 21. Endîşesinin künyesi tûmâr-ı nesebde Nûr ibni süheyl ibni reşad ibni zekâdır 22. Bîm-i ser-i şemşîr-i dırahşan güherinden Sîmâ-yı ehâlî-i sitem kâh-rübâdır 23. Hâtem-sıfatâ tab‘ u dil ü dest-i kerîmin Deryâ-yı himem kân-ı kerem ebr-i atâdır 24. Feyz-i eser-i sâgar-ı dest-i kereminden Şahs-ı felegin çehresi yâkut-nümâdır 25. Ey sadr-ı keremkâr ki degâh-i refî‘in Erbâb-ı dile kıble-i ümmîd ü recâdır 26. Sensin o cihan-sadr felek-pâye ki dâ'im Dergâhına ikbâl ü şeref perde-güşâdır 27. İhlâs ile bendendir eyâ sadr-ı keremkâr Kullukdur onun pîşesi dahı neye kâdir 94 28. Devrinde senin fırka-i erbâb-ı ma‘ârif Âsûde-i cevr-i felek-i bî-ser ü pâdır Iydın ola ikbâl ü sa‘âdetle mübârek Günden güne ikbâlin ola gün gibi zâhir 29. Sadrında seni eyleye Hak dâ'im ü sâbit Hep âlemin etdikleri şimdi bu du‘âdır 30. Ey sadr-ı cihanbân ede Hak devletin efzûn Kim devletin erbâb-ı dile lutf-ı Hudâdır 31. Ez-cümle Nedîmâ kulun ey âsaf-ı zî-şân Müstağrak-ı lutf u kerem ü cûd u atâdır 22 Teşbîb-i Sürûr u Gam Der-Zımn-ı Medh-i İbrahîm Pâşâ 1. Hoşâ ey burc-ı izz ü devletin hurşîd-i tâbânı Yine lutfunla pür-nûr eyledin çeşm-i dil ü cânı 2. Egerçi sûretâ kıldın itâb ammâ ki ma‘nâda Nevâzişlerle memnûn eyledin bu abd-i nâlânı 3. İtâb ammâ ki şâmildir hezâran himmet ü cûda Sitem ammâ ki olmuş müştemil bin lutf u ihsânı 4. Ki ya‘ni bendene lutf-ı hitâb edüp buyurdun kim Gel ey bîgâne-meşreb bî-vefâ İstanbul oğlanı 5. Murâdın hâsıl oldu gayri istiğnâya çekdin sen Gelüp hiç etmez oldun arz-ı kâlâ-yı sühandânı 6. Meger kim kesret-i şuğl-ı hükûmetden elin değmez Kalem alup ele zeyn etmege evrâk-ı dîvânı 7. Hudâvendâ aceb seyr idi ol esnâda görseydin Meserretle gamın beyninde tab‘-ı zâr u hayrânı 8. Meserret bir yanında gerçi almış destine destin Gam ammâ kim beri yanında devşirmiş girîbânı 9. Nizâ‘ etmekdedir gam kim benimdir şimdilik nevbet Garaz ta‘zîr idi bildim murâd-ı sadr-ı zî-şânı 95 10. Meserret ise feryâd eyleyüp der yok benimdir vakt Sözü fehm etmedi yokdur gamın idrâk u iz‘ânı 11. O sözlerden heman düstûr-ı zî-şân-ı keremkârın Murâdı bendesin tatyîb idi ben anladım anı 12. Terahhum eyle sultânım meserret âciz oldu pek Gamın ser-pençe-i kahrında kaldı ceyb ü dâmânı 13. Gelüp bî-çâre şimdi arz-ı hâl etmiş recâ eyler Huzûrunda mürâfi‘ etmek içün emr ü fermânı 14. Efendim lutf edüp da‘vâların gör hakk u adl üzre Bu da‘vâda kiminse hak karîn et lutfuna anı 15. Hudâvendâ meserret arz-ı hâl etdikde dergâha Bu gûne bir kasîdeyle muvaşşah kıldı unvânı 16. Eyâ ser-mesned-i câh u celâlin sadr-ı zî-şânı Güneşle çarha benzetdim seninle sadr-ı dîvânı 17. O yektâ kahramân-ı cûdsun kim dest-i pür-zûrun Katar bir birine mahsûl-ı bahri mâye-i kânı 18. O dânâ feylesof-ı hikmet-ârâsın ki âlemde Eger var ise ancak akl-ı evveldir sana sâni 19. Keremver bende-perver dâd-güster memleket-pîrâ Ne gelmişdir cihâna ne gelir emsâl ü akrânı 20. Hidîvâ her ne dem kim kilk alam vasfın içün deste Düşer elbette bu beyt-i dil-ârâ yâda erzâni 21. Metâ‘-ı ma‘rifet geldi revâcın bulduğu demler Zer-efşân eylesin nergisler evrâk-ı gülistânı 22. Bana mirâs kalmışdır benimdir şi‘ri Bâkînin Aceb mi beytini tazmîn edüp hiç anmasam anı 23. Velîkin devletinde ihtiyâcım yok o mîrâsa Dür-i nazmımla pürdür hâmemin ceyb ü girîbânı 24. Senin gibi veliyy-i ni‘metim varken cihân içre Gelüp Nef‘î vü Bâkî benden umsun lutf u ihsânı 96 25. Zamân ahdinde hoş-demdir zemin lutfunda hurremdir Sanırlar meclis-i Cemdir görenler her gülistânı 26. Ehâlî izz ü devletde re‘âyâ emn ü râhatda Hüner erbâbı rif‘atda cihan yek-pâre nûrâni 27. Yeter ey hâme tasdî‘ etme ol zât-ı keremkârı Du‘â eyle heman bulmaz onun evsâfı pâyânı 28. İlahî dâim et Dâmâd İbrâhîm Pâşâyı Hemîşe eylesin devlet derinde vaz‘-ı pîşânî 29. Hudâ hıfz eylesin zât-ı şerîfin sadr-ı dîvânda Müsahhar eylesin fermânına İrân u Turânı 30. Celâl ü câh ile sadrında Mevlâ ber-devâm etsin Nedîmâ bendesi olsun hemîşe menkabet-hânı 23 Iydıyye Der-Vasf-ı Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ 1. Iydın mübârek olsun eyâ âsaf-ı cihân Gelsin edeble pâyini bûs etsin âsmân 2. Tutsun cihânı debdebe-i tabl-ı haşmetin Olsun felekde devlet ü câhın cihan cihân 3. Tebrîk eylemek sana ıydı mecâzdır Sen ıyda ol mübârek eyâ Ca‘fer-i zamân 4. Teshîr edüp cihânı kul etdin kapında hep İkbâl ü izz ü devlet ü câhı yegan yegân 5. Aldın o rütbe lutf u keremle cihanda nâm Medhinde gayri söz bulamaz oldu şâ‘irân 6. Lutf u mürüvvet eyle biraz dahı bizlere Mazmun bağışla bâri efendim amân amân 7. Feyzinle oldu bezm-i cihan sicn iken behişt Lutfunla oldu çarh-ı felek pîr iken cüvân 8. Bir çetr kurdu himmet ü cûdun cihanda kim 97 Kâm aldı sâyesinde cihân u cihâniyân 9. Bir dahme açdı dest-i zuhûrun felekde kim Nâmın işitmemişdi ne Sâm u ne Kahramân 10. Devletle sen o sadra ki teşrîf eyledin Bir yana durdu fitne cihandan hemân o ân 11. Âhir bilirdi kendüyi ma‘zûl çarh-ı dûn Devletle ibtidâda vezîr olduğun zamân 12. Vasfın müzeyyel eyledi bir nev-kumâş ile Nessâc-ı kilk-i nâdire-perdâz-ı nüktedân 13. Iydıyye câmelerle çıkup seyre dil-berân Uşşâkın etdiler yeniden hâlini yaman 14. Bir bûse verdi bana ağız miskidir deyü Bir tatlı dilli câna yakın tıfl-ı dilsitân 15. Kasr-ı cinâna azm edelim sevdiğim dedim Ol hûr-veş dedi ne durursun aman hemân 16. Görmüş mü kimse Cedvel-i Sîmin nazîrini Dil-berler atsa seyrine onun aceb mi cân 17. Havzın safâsını edemem hiç sana beyân Düşdük bu gün o şûh ile zevrakda yan-be-yan 18. Besdir ki geçdi cânımıza rûzenin gamı Cisr-i Sürûrdan geçelim bâri bir zamân 19. Ey sadr-ı muhterem ede Hak ıyd her günün Vasfında ola böyle Nedîmâ şeker-feşân 24 Kasîde Der-Sitâyiş-i İbrâhîm Pâşâ ve Zikr-i Teşrîf-i Kapudân Pâşâ 1. Hoşâ mübârek ü mes‘ûd rûz-ı ferruh-dem Zihî güşâde vü dil-keş zamâne-i hurrem 2. Bu rûz odur ki revâdır makâm-ı hidmetde Sipihr-i pîr-i kühen-sâlin ola kâmeti ham 98 3. Bu rûz odur ki sabâhında sad safâ muzmer Bu rûz odur ki mesâsında bin ferah müdgam 4. Bu rûz odur ki sezâdır olursa bir demine Fedâ zamâne-i sad Baykara vü müddet-i Cem 5. Bu rûz odur ki bu sâlin içinde rif‘atla Bakılsa şöyle nümâyan durur misâl-i âlem 6. Bu rûz odur k'anı takvîm-i âsmân içre Nişanladı yine bircis alup eline kalem 7. Bu rûz odur ki yazup nâmını felek ikbâl Dü nokta-veş kodı kâf üzre ferkadânı be-hem 8. Bu rûz odur ki onun subhu tal‘at-ı cânân Şebi o tal‘at-ı zîbâda zülf-i ham-der-ham 9. Bu rûz odur ki revâdır onu muhâsib-i çarh Celâle mebde'-i târîh edüp kıla mu‘lem 10. Bu rûz odur ki bu sâl içre sadr-ı zî-şâna Keremle eyledi teşrîf âsaf-ı a‘zam 11. Tılısm-ı mülk ü milel hırz-ı cân-ı heft iklîm Penâh-ı devlet ü ikbâl âsaf-ı ekrem 12. Semiyy-i pâk-i nebiyy-i kerîm İbrâhîm Ki dest-i cûduna dil-dâde cümle-i âlem 13. Vezîr-i devr-i zaman kim hameldeki hurşîd Celâl ü câhına nisbetle bir emîn-i ganem 14. Nizâm-ı mülk değil bak hele Melikşâhın Derinde oldu mu peydâ bu rütbe hayl ü haşem 15. Yahud ki haşmeti yanında İbn-i Abbâdı Anar mısın ki fakat mülkü bir Irâk-ı Acem 16. Bilâ-mübâlağa isterse ol hidîvü'l-yevm O denlü mülk ile bir bendesin eder mükrem 17. Nüfûz-ı emri cihân içre şöyle şâmildir Ki bezl ü men‘ine vâbestedir vücûd u adem 99 18. Düşerse pertev-i eltâfı bir gülistâna Dür-i yetîm ola ceybinde goncanın şeb-nem 19. Yanında hâ'ib ü maksûr yok meger ki bahîl Derinde hâsir u matrûd yok meger ki direm 20. Felekde dikdi alemler ki her biri meşhûr Cihanda koydu eserler ki her biri mu‘zam 21. Bu mesned olsa n'ola âsmân ile hem-dûş Bu mihr-i burc-ı vezâret çü basdı ona kadem 22. Aceb mi buldu ise sıhr-ı hâsı feyz-i hayât Değil mi sîneye can gelme gibi bu makdem 23. Eyâ vezîr-i kerem-pîşe sadr-ı âlî-şân Ki zât-ı pâkine mahsûsdur sunûf-ı himem 24. İnâyetin ile âsûdedir yedi iklîm Himâyetin ile manzûmdur umûr-ı ehem 25. Aceb midir kefine dense burc-ı zû-cesedeyn Ki zâhir olmadadır anda hükm-i seyf ü kalem 26. Umûr-ı memleket-i Rûmu şöyle nazm etdin Ki oldu mısra‘ının müstezâdı mülk-i Acem 27. Sen ol vezîr-i keremkârsın ki âlemde Kemâl-i cûd ile zât-ı kerîmin oldu alem 28. Nigîn halkası âsâ güşâde kılmışdır Kef-i kerîmine hasretle dîde-i Hâtem 29. Sen ol hidîv-i cihansın ki iftihâr eyler Kapında olmağ ile lutf u cûd müstahdem 30. Nevâziş-i kereminle zamâne olmuşdur Misâl-i hâtır-ı gülşen güşâde vü hurrem 31. Gürûh-ı ehl-i hüner re'fetinle sîr oldu Kemâl-i lutfun olup cümleye veliyy-i ni‘am 32. Bu abd-i kemteri hod fart-ı lutf u ihsânın Miyân-ı ehl-i sühan içre eyledi âdem 100 33. Karîn-i re'fet ü eltâfın olmada her rûz Rehîn-i minnet ü ihsânın olmada her dem 34. Tamâm tab‘ u cilâ verdi feyz-i mekremetin Ki kalmadı ser-i mû hâtırında gerd-i elem 35. O rütbe garka-i bahr-i mekârim etdin kim Te‘âkub-ı keremin kıldı bendeni ebkem 36. Egerçi şimdi de var arz-ı hâlim ammâ kim Hücûm-ı şerm ile dem-besteyim beyân edemem 37. Meger ki arz ede hâk-i der-i inâyetine Nühufte râzımı ihsân edüp bir ehl-i himem 38. Nedîm çün ni‘amın rîze-çînidir dâ'im Sezâ budur ki efendim cevâbı ola na‘am 39. Hemân sa‘âdet ü devletle şâd u handân ol Hemîşe feyz ola tab‘-ı şerîfine mahrem 40. Hemîşe devlet ü haşmetle ber-devâm olasın Celâl ü câh ola bâb-ı sa‘âdetinde hadem 25 Kasîde Berâ-yı Teşrîf-i Sultân Ahmed Be-Serây-ı İbrâhîm Pâşâ 1. Hey ne şâdîdir ki dil bâğın gülistân eyledi Tab‘ı mânend-i gül-i şâd-âb handân eyledi 2. Hey ne şevk-ı dil-güşâdır kim kemâl-i feyz ile Bu şitâ eyyâmını fasl-ı bahârân eyledi 3. Habbezâ hurrem behâr-ı zevk u şâdî vü tarab Kim bu helvâ bezmini reşk-i çırâğân eyledi 4. Habbezâ şâdî ki bu rûz-ı tarab-zânın şebin Zülf-i anber-rîz-i cânân ile yeksân eyledi 5. Böyle bir rûz-ı sa‘îdin mislini az gördü çarh Gerçi kim çokdan zemîn üstünde devrân eyledi 6. Az erişdi Hak budur kim böyle nûrânî şebe Gerçi kim gerdun hezâran mâhı tâbân eyledi 101 7. Böyle bir vakt-i mübârekdir bu kim bu sâlde Hak onu eyyâm-ı ıyd-âsâ nümâyân eyledi 8. Böyle bir rûz-ı hümâyundur kim ikbâli onu Nûr-bahş-ı cebhe-i mihr-i dırahşân eyledi 9. Âftâb âmâde-i tahvîl iken döndü geri Şehriyâr andan mukaddem azm-i cevlân eyledi 10. Ya‘ni ikbâl ü sa‘âdetle vezîr-i a‘zamın Sohbet-i helvâsına teşrîfin erzân eyledi 11. Şehriyâr-ı bahr ü ber ferman-revâ-yı şark u garb Kim yedi iklîme dek hükmün nigehbân eyledi 12. Hak Te‘âlâ zât-ı âlî-şânın edüp intihâb Çün Sikender heft iklîm içre sultân eyledi 13. Sürre-i Bathâdan ol dem kim doğup mihr-i kemâl Kâ'inâtı garka-i envâr-ı îmân eyledi 14. Ehl-i İslâma nasîb etdi Hudâ çok memleket Nice şehler geldi bast-ı adl ü ihsân eyledi 15. Vâkıf olduk cümlenin ahvâline bildik ki Hak Vüs‘at-i mülkü rehîn-i Âl-i Osmân eyledi 16. Hak bu kim ancak bu rütbe imtidâd-ı vüs‘atı Bu hümâyun devlet-i ulyâya ihsân eyledi 17. Devlet-i ulyâda üç hâlet ki vardır onları Hak fakat bir fırka-i vâlâya erzân eyledi 18. Biri istiklâl ü biri mülk ü biri imtidâd Bu üçü bu devleti mümtâz-ı akrân eyledi 19. Âl-i Abbâs u Ümeyye öyledir kim her birin Berk-i bîd-âsâ rakîban bîmi lerzân eyledi 20. Âl-i Sâsân u Büveyh ü onlara emsâl olan Bir nice devlet ki mülke tarh-ı bünyân eyledi 21. Müstakil olmadı kimi kiminin vakti kalîl Kimisi âzâdelik ısdâr-ı fermân eyledi 102 22. Gerçi Cengîziyye haylî memleket zabt etdi lîk Anları az demde Hak makrûn-ı hızlân eyledi 23. Hâsılı hakk-ı sühan budur ki devlet demeğe Hak heman bu devlet-i ulyâyı şâyân eyledi 24. Bâ-husûs kim içlerinde asrımız şehenşehin Husrev-i Rûm u Arab hâkân-ı İrân eyledi 25. Memleketler kıldı ihsân ona kim her birinin Hasreti çok şehleri nâlân u giryân eyledi 26. Mülk-i Pûristân u Gürcistân u Azerbaycân Her biri sad şehriyârı sâhib-i şân eyledi 27. Şirvân u Erdebil ü dahı İrân u Irak Dehr her birini taht-ı şehriyârân eyledi 28. Şimdi ammâ cümlesin baht-ı sa‘âdet cem‘ edüp Hutbe-i Sultân Ahmed ile şâdân eyledi 29. Her birin zabt etdirüp bir bendesine onları Mâye-i tedmîr-i ehl-i rafz u tuğyân eyledi 30. Ol şehi Bârî kılup hurşîd-i evc-i ma‘delet Heft evlâdın çü heft ahter fürûzân eyledi 31. Saltanat tâcında mânend-i güher her birisin Mâye-i ârâyiş ü zîb-i firâvân eyledi 32. Sadr-ı a‘zamla kılup te'yîd izz ü şevketin Anı mülk ü millete ta‘vîze-i cân eyledi 33. Dîn ü devlet hidmetinde bezl edüp makdûrunu Mülkünü ziynet ile reşk-i gülistân eyledi 34. Pâdişâhım Hak Te‘âlâ haşmetin kılsın füzûn Hâne-i düstûru teşrîfin bahârân eyledi 35. Her ne rütbe iftihâr eylerse lâyıkdır ki baht Sen gibi bir şehriyârı ona mihmân eyledi 36. Meclis-i helvâsına teşrîf edüp ikbâl ile Lutfun onun şem‘-i ümmîdin dırahşân eyledi 103 37. Böyle bir şebdir bu kim te'sîr-i yümn ü behceti Şevk ile böyle Nedîmi menkabet-hân eyledi 38. Şem‘e karşı kilki nazm-ı tâzeye bünyâd urup Nağmesin reşk-i nevâ-yı andelîbân eyledi 39. Dâ'imâ böyle efendim şevk u şâdîlerde ol Nazmı bu sözle kalem makrûn-ı pâyân eyledi