nedim divanı - 5

32 Târîh Berâ-yı Müftî-şoden-i İsma‘îl Efendi 1. Rükn-i bâlâ-hâne-i devlet imâd-ı saltanat Destgâh-ı mülk ü millet kuvvet-i bâzû-yı dîn 2. Vâzı‘u'l-asl-ı kerem sadru's-sudûr-ı muhterem Mesned-ârâ-yı himem pîrâye-i dîn-i mübîn 3. Nakd-i vakt-i ilm ü irfan kâr-bîn ü kârdân Hırz-ı cân-ı fazl u itkan kurretü'l-ayn-ı yakîn 4. Ya‘ni Bû İshak İsma‘il Efendi kim eder Sâha-i dergâhına İbnü'z-Zekâ vaz‘-ı cebîn 5. Hazret-i mevlâ'l-mevâlî kim ulüvv-i şân ile Oldu zâl-ı çarha mâlik lîk bâ-mülk-i yemîn 6. Mihr-i gerdûn-ı celâlet kim sezâ gerdûnuna Olsa her biri bir çarhı reşkin-sâz-ı çarh-ı çârümîn 7. Zü-fünûn-ı asr kim mecmû‘a-i ahlâkının Görmedi mislin halâyık belki görmez ba‘d-ezîn 8. Müctemi‘ zâtında haysiyyât-ı eslâf-ı kirâm Münderic tab‘ında mâhiyyât-ı ahlâk-ı güzîn 9. Zîver-i mülk-i cihan belki cihân-ı izz ü şân Müftî-i devr-i zamân alleme-i rûy-ı zemîn 10. Cevv-i idrâkinde kemter zerredür Şems-i Serahs İbn-i Hâcib dergeh-i fazlında derbân-ı kemîn 11. Nutkunun her lafzı fer‘-i şer‘e bir asl-ı asîl Lafzının her harfi ilm ü dîne bir metn-i metîn 12. Zıdd-ı kâmil hâtır-ı derrâkine fikr-i sahîf Lâzım-ı beyyin nihâd-ı pâkine re'y-i rezîn 159 13. Nutku etse sahra-i sammâya ger ithâf-ı rûh Zihni olsa bakla-i hamkaya ger feyz-âferîn 14. Ol kılar cezr-i asammın şübhesin mahz-ı vuzûh Bu eder kutr-ı muhîtin nisbetin ayn-ı yakîn 15. Mesned-i fetvâya zîver-bahş olup ikbâl ile Bang-ı el-hamd etdi gûş-ı çarha îrâs-ı tanîn 16. Hak budur kim öyle bir kavvâl-bi'l-hak dâverâ Hayliden muhtâc idi ol mesned-i vâlâterîn 17. Hamdülillah kim hele tevfîk-i Hak yârî kılup Şimdi buldu sâhibin hakkâ ki ol sadr-ı güzîn 18. Rûz u şeb budur du‘âmız kim heman her hâlde Hayra tevfîk eyleye zâtın İlâhü'l-âlemîn 19. Masdar-ı birr eyleye hem-vâre kalb-i pâkini Eyleye zât-ı keremkârın hatâlardan emîn 20. Böyle tahrîr etdi târîhin Nedîm-i bendesi Oldu İsma'îl Efendi müjde kim müftî-i dîn [1128] 33 Târîh-i Tüfeng-endâhten ü Sebû-şikesten-i Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ 1. Cenâb-ı hazret-i sadr-ı müfahham dâver-i ekrem Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ-yı kerem-perdâz 2. Cihan-sadr-ı hümâyun-pâye düstûr-ı hümâ-sâye Cihan-pîrâ-yı kân-sermâye ankâ-yı felek-pervâz 3. Sımât-ı haşmetinde âsman meşgûl-ı hurd ü bürd İrem gülşen-sarây-ı devletinde düzd-i berk ü sâz 4. O denlü lutf u cûdundan cihan sîr oldu kim şimdi Sehânın sîni doldu güldü dendân-ı dehân-ı âz 5. Tüfengi mühresi eyler şikeste beyza-i mâhı Kapar nesr-i sipihri nâveki mânende-i şeh-bâz 160 6. Hatâ etmez tüfeng-i desti ger târiki-i şebde Nişangâh olsa ona sîne-i mûr içre olan râz 7. Tüfeng-i âsafın kurşun kulağına der oldukça Gehî sîmurg-ı kâfın beççesi âmâde-i pervâz 8. Varup tırnakcı yalısında bir gün ol hidîv-i ahd Celâl ü câh ile olmuşdu zîb-i mesned-i i‘zâz 9. Ederken suffa-i sâhil-serâdan âlemi seyrân Leb-i deryâda nâ-geh oldu bir câya nigeh-endâz 10. Ne cây ammâ ba‘îd ol rütbe kim takrîb olunmaz hiç K 'ede esb-i nezâre ona bir dizginde türk ü tâz 11. Aceb kurşun erişmek ona mümkin mi denildikde Bakan kıldı ne mümkin deyü inkâr etmeğe âğâz 12. Buyurdu sadr-ı devran kim ne var halletmeğe onu Nişângâh-ı sebû hâzır tüfeng-i âhenin dem-sâz 13. Hemân emr etdi ol dem mehterân-ı çâpük ü çâlâk O câyı etdiler bir desti ile mu‘lem ü mümtâz 14. Kola alup tüfeng-i zer-nişânın âteş etdikde Felekden kopdu sad tahsin deyü hengâme-i âvâz 15. Behey çarh-ı müzevvir ben sana dâ'im demez miydim Cihâna az geldi böyle düstûr-ı mü'eyyed az 16. Hudânın mahz-ı te'yîdi değildir ya nedir söyle Bu gûne pür hüner kim vasl-ı ser-menzil-i i‘câz 17. Hudâ hem-vâre tevfîk eyleyüp her kârda böyle İsâbetle ola re'y-i rezîni dâ'imâ enbâz 18. Zamân-ı devletinde fitneyi der-hâb gördükçe Ola müjganları a‘dâya nîş-i akreb-i Ehvâz 19. Cihanda yâd olunmağ içün ol kâr-ı pesendîde Diküp seng-i nişân ol câyı çünkim kıldılar mümtâz 20. Nedîm-i bende dedi tarz-ı Nef‘î üzre târîhin Sebûyu urdu hakkâ dikdi taş sadr-ı tüfeng-endâz [1683-550:1133] 161 34 Târîh Berâ-yı Vezâret ü Dâmâd-ı Şehriyârî-şoden-i Mehmed Beg İbn-i İbrâhîm Pâşâ 1. Bi-hamdillah yine feyz-i nesîm-i şevk ü şâdîden Hezâran gonca-i ümmîd handân oldu bir günde 2. Sehâb-ı şâdmânî şöyle sîr-âb etdi dünyâyı Ki diller sîneler yek-ser gülistân oldu bir günde 3. Yine peyk-i ferah mahmîz urup şeb-dîz-i akdâma Ferâz-ı çarha varınca şitâbân oldu bir günde 4. Bahâra dahı doksan gün var ammâ kim bi-hamdillah Meserret gülşeni fasl-ı bahârân oldu bir günde 5. Yeter bu sâla bu sermâye-i ikbâl kim anda Hilâl-i izz ü devlet bedr-i tâbân oldu bir günde 6. Ki ya‘ni necl-i âlî-şânı İbrâhîm Pâşânın Vezâret burcuna mihr-i dırahşân oldu bir günde 7. Vezâretle olup dâmâd mir'ât-ı sa‘âdetden İki ruhsâre-i şâdî nümâyân oldu bir günde 8. Debîr-i âsmanın nice yıllar yazdığı inşâ Onun menşûr-ı ikbâline unvân oldu bir günde 9. Vezîr ibn-i vezîr ol gevher-kân-ı asâlet kim İki şem‘-i emel bezminde sûzân oldu bir günde 10. Düşüp at boynuna hurşîd tâ çarh-ı çihârumdan Erişdi geldi dergâhında derbân oldu bir günde 11. Bütün efvâh-ı erbâb-ı celâl ü câh şükrâne O zât-ı pâke vakf-ı bûs-ı dâmân oldu bir günde 12. O rûşen gevher-i âlem-bahâ-yı devlet ü ikbâl Müzeyyen-sâz-ı tâc u devlet ü şân oldu bir günde 13. Hudâ sadrında dâ'im kılsın İbrâhîm Pâşâyı Ki lutfundan cihânın halkı şâdân oldu bir günde 14. O nahl-ı tâzeyi bâd-ı elemden saklasın Allah 162 Ki âlem sâyesinde şâd u handân oldu bir günde 15. Nedîmâ bendesi bu mısra‘ ile dedi târîhin Muhammed Beg vezîr ü sıhr-ı sultân oldu bir günde [1136] 35 Târîh-i Çeşme-i Hadîce Sultân Der-Üsküdâr 1. Âsman-mertebe Sultân Ahmed Heft iklîmde oldur hâkân 2. Üsküdârı edüp ihyâ lutfu Âb-ı şîrîn ile kıldı reyyân 3. Kırk çeşme gibi bu şehri hele Eyledi çeşmeleri âbâdân 4. Ol şehin duhter-i vâlâ-güheri Kıldı bu ayn-ı dil-ârâyı revân 5. Eyleye Hazret-i Bârî müzdâd Ol şehin şevket ü şânın her an 6. Bî-bedel dedi bu târîhi Nedîm Çeşme-i pâk-i Hadîce Sultân [1143-2:1141] 36 Târîh-i Sâl-i Ferruh-fâl Der-Zımn-ı İktibâs-ı Âyet-i Kerîme-i Fethün Karîb 1. Ey şehenşâh-ı hümâyun-pâye vü Dârâ-haşem Eyleye mansûr dâ'im ceyşini Rabb-i mucîb 2. Mülk-i İranda ne denlü şehr var ise onun Câmi‘in tezyîn ede elkâb-ı pâkinle hatîb 3. Dâ'imâ kılmak tefe'ül hayr ile mesnûndur Vâkı‘â bu bâbda gördük nice emr-i acîb 4. Avn-ı Hakla sâl-i âtîde olur nice fütûh Oldu zâhir bendene zîrâ ki bir sırr-ı garîb 5. Hâme-i mu‘ciz-rakamla eyledim bir bir hesâb Geldi bin yüz kırk lafz-ı nasr ile fethün karîb [1140] 163 37 Târîh-i Sâhil-serây-ı Kapûdân Mustafâ Pâşâ 1. Cenâb-ı hazret-i sadru's-sudûr-ı mesned-haşmet Vekîl-i saltanat dâmâd-ı Sultân Ahmed-i dânâ 2. Şifâ-yı sadr-ı devlet kuvvet-i bâzû-yı emniyyet Esâs-ı ma‘delet rükn-i rekîn-i devlet-i uzmâ 3. Vezîr-i pür-himem sadr-ı mu‘azzam âsaf-ı ekrem Veliyy-i ni‘met-i âlem hidîv-i mekremet-fermâ 4. Semiyy-i cedd-i pâk-i fahr-ı âlem zübde-i âdem Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ-yı Felâtun-râ 5. O dâmâd-ı şehenşâh-ı cihandâr-ı keremkârın Huceste sıhr-ı zî-şânı Kapûdan Mustafâ Pâşâ 6. Vezîr ibn-i vezîr-i muhterem kim zât-ı âlîsin Kemâl-ı fazl u hüsn-i hulk ile halk eylemiş Mevlâ 7. Kerem-güster cihandâr-ı güzîn-i ehl-perver kim Derinde olsa lâyıkdır utârid kâtib-i inşâ 8. Ulâda mehçe-i râyâtı hurşîd ile hem-pehlû Şerefde şîr-i şâdırvânı şîr-i çarh ile hem-pâ 9. Cenâb-ı Hazret-i Feyyâz-ı mutlak nahl-i ikbâlin Edelden yümn ü devletle tırâz-ı gülşen-i dünyâ 10. Nice âsâr-ı uzmâyı nice cây-ı dil-ârâyı Vüfûr-ı himmet-i tab‘-ı bülendi eyledi ihyâ 11. Husûsâ böyle bir sâhil-serâyı sadr-ı devrânın Ümîd-i makdem-i feyz-âveriyle eyledi inşâ 12. Bu kasr-ı pâk bir beyt-i dil-ârâ-yı ferahdır kim Vezîr-i a‘zamın teşrîfidir ancak ona ma‘nâ 13. Bu vâlâ mevki‘i ni‘me'l-bedel edince istishâb Sa‘âdetle şeref-bahş oldu bir gün sadr-ı mülk-ârâ 14. Gelüp tab‘-ı ferah-peymâsına âb u havâsı hoş 164 Pesend etdikde tarz u resmine ol âsaf-ı yektâ 15. Buyurdu nâmına Bâğ-ı Ferah denmek münâsibdir Çü kalmaz mevki‘-i pâkin gören dillerde gam aslâ 16. Nice Bâğ-ı Ferah denmez nice evsâfı söylenmez Cihan-zîb oldu çünkim böyle nüzhetgâh-ı gam-fersâ 17. Sudûr ede husûsâ kim lisân-ı sadr-ı a‘zamdan Tefe'ül-gûne bu nâm-ı tarab-bahş u meserret-zâ 18. O bahr-ı re'fet ü ihsân içün bu kasr-ı dil-cûnun Bi-hamdillah muvaffak oldu tarh-ı pâkine hakkâ 19. Girelden dest-i nakkâş-ı hayâle hâme-i efkâr Nümûdâr olmamışdır böyle dil-keş peyker-i zîbâ 20. Vezîri kıt‘a-ber-mecmû‘adır fenn-i letâfetde Nazar kıldıkca sad ma‘nâ-yı hüsn ü ân olur peydâ 21. Hıyâbanzârına doğru nigâh eden kıyâs eyler Sehî-kadler kabâ-yı sebz ile saf bağlamış gûyâ 22. Gören bu suffateynin imtidâdın iki cânibde Sanır kim perr ü bâlin eylemiş güsterde bir ankâ 23. Fezâsı kârbân-ı nev-bahâra mesken-i vâsi‘ Fenâ-yı revzeni bâd-ı sabâ seyyâhına me'vâ 24. Temâşâ kıl şu havzın vüs‘atine bak bu kasr-ı nev Muhât olmuşdur iki cânibden bahr ile gûyâ 25. Biri deryâ-yı şûr u birisi deryâçe-i şîrîn Bu kasr ol iki bahrin arasında gevher-i yektâ 26. Egerçi nâmı havz ammâ yapup deryâçe-i zîbâ Ruhâm-ı sâfını mir'ât-ı endâm etdi ser-tâ-pâ 27. Yeridir cilvegâh-ı şâhidân-ı zevk u şevk olsa Şitâba teşnedir her rûz u şeb hurşîd ü meh zîrâ 28. Şu dil-cû selsebîli gör kim anda semt-i eşvâka Eder her bir şiken bir gûşe-i ebrû ile îmâ 29. Beyân-ı inbisât u zevk içün her lahzada onun 165 Leb-i fevvâresi sad ma‘ni-i bârîk eder peydâ 30. Değil tavsîfine kâdir ne yapsın n'işlesin şâ‘ir Ne ta‘bîr ıle kılsın andelîb-i hâmesin gûyâ 31. Kılup ol sadr-ı zî-şânın celâl u devletin efzûn Bu sâhil-hânesin hem-vâre mes‘ûd eylesin Mevlâ 32. Bu mısra‘la Nedîmâ söyledi itmâmına târîh Bu nev-sâhil-serâyı kıldı ihyâ Mustafâ Pâşâ [1141] 38 Târîh-i Kasr-ı Müstesnâ Der-Sahil-serây-ı Mustafâ Pâşâ 1. Hidîv-i pür-himem dâmâd-ı ekrem âsaf-ı efham Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ-yı Felâtun-râ 2. Keremde ma‘deletde merhametde cûd u re'fetde Nazîrin görmemişdir bâz olaldan dîde-i dünyâ 3. Dırahş-ı şemse-i eyvânı rûy-ı şemsden lâmi‘ Ferâz-ı târem-i iclâli tâk-ı arşdan bâlâ 4. Edüp deryâ-yı surh İran zemîni hûn-ı düşmenden Kızılbaşı garîk-i lücce-i hûn etdi ser-tâ-pâ 5. Gelüp bir gün o nûr-ı bîniş-i devlet sa‘âdetle Dü çeşmi iftihâr-ı sıhr-ı hâsın kıldı nûr-efzâ 6. Temâşâ ederek sâhil-serây-ı nüzhet-âbâdın Bu mevki‘ oldu manzûr-ı nigâh-ı âsaf-ı dânâ 7. Buyurdu sıhr-ı âlî-şânına ol dâver-i âlem Revâ mı olmamak bu müntezehde kasr-ı müstesnâ 8. Hevâsı bî-bedel mevki‘ güzel âbı hayât-âver Hemân ancak kusûru bir mu‘allâ kasr-ı bahr-ârâ 9. Çü ta‘yin kıldı resm ü mevki‘in tab‘ı keremkârı Olundu mûceb-i fermânı üzre ser-be-ser inşâ 10. Nice artırmasın bu kasr-ı vâlâ âdemin ömrün Ki bâ‘isdir onun bünyâdına ol nutk-ı rûh-efzâ 166 11. Nice matbû‘ u dil-cû olmasın tarh-ı dil-ârâsı Ki kıldı ihtirâ onu o tab‘-ı mekremet-pîrâ 12. Te‘alallah zihî kasr-ı bülend ü âsman-mesned Ki lâyık subh-ı ıyd olsa derinde perde-i dîbâ 13. Sanırsın tâk-ı Kisrî kasr-ı Şîrindir peder mâder Ki onlardan tevellüd eylemiş bu tıfl-ı nev-peydâ 14. İki cânibden almışlar o tıfl-ı şûhu âgûşa Ana gûyâ ki deryâ dâye olmuş kûh ise lâlâ 15. Kafâsında güneşden sakınup lâlâsı endâmın Tutar pîşinde dâ'im dâyesi âyîne-i zîbâ 16. Bülend ü pâk ü nâzük ol kadar kim ona âlemde Nazîr olmaz meger kim tab‘-ı düstûr-ı cihân-ârâ 17. Kapûdan Mustafâ Pâşâ-yı gerdun-kadr-ı âlî-câh Müşîr-i muhterem düstûr-ı âlî-şân-ı bî-hemtâ 18. Vezâret hânedân-ı devletine ced-be-ced mevrûs Fazîlet zâtına lutf-ı Cenâb-ı Hazret-i Mevlâ 19. Kitâb-ı medhinin bir lafzını takrîr müşkildir Bütün erbâb-ı nazma hâs olunsa milket-i ma‘nâ 20. Ola makrûn-ı envâ‘-ı inâyât-ı Hudâ zâtı Hemîşe hânedân-ı devletin ma‘mûr ede Mevlâ 21. Bu mısra‘la Nedîmâ söyledi târîh-i itmâmın Leb-i yemde bu nâzük kasrı yapdı Mustafâ Pâşâ [1138] 39 Târîh-i Beyt-i Kapûdân Mustafâ Pâşâ Der-Leb-i Yemm 1. Mu‘allâ-pâye sadr-ı bî-mu‘âdil Mustafâ Pâşâ Ki yokdur zâtı gibi gevher-i nâ-yâb âlemde 2. Gelüp görsün münevver peykerin seyr etmemiş varsa Nümâyân olduğun rûh-ı kiyâset şekl-i âdemde 3. Nesîm-i hulk-ı pâki rûy-ı deryâda vezân olsa Gül-i ra‘nâ biterdi şâh-ı mercandan bün-i yemde 167 4. Kemâl-i hilmi bir gâyetdedir kim nutk-ı pâkinde Görünmez sûret-i teşdîd illâ harf-i müdgamda 5. Nigehbân olsa pâs u hıfzı peydâ eylemek mümkin Nihâl-i şu‘leden gül âdem âb-ı bahr-ı hulzemde 6. Karîn oldukça fetk-ı mülke tedbîri olur zâhir O hâlet kim nümâyandır miyân-ı zahm u merhemde 7. Mükerrem zâtına Hak üzre ıtlâk olmadan gayri Ne ma‘nî var dahı unvân-ı düstûr-ı mükerremde 8. Hele hakkâ ki lutf -ı tab‘-ı mevzûn-ı keremkârın Tamâm izhâr kılmışdır bu zîbâ beyt-i hurremde 9. Zihî beyt-i musanna‘ tarh-ı rengin kim değil mümkin Edâ-yı vasf-ı pâki nice bin beyt-i müsellemde 10. Zihî cây-ı müferrih kim hayâl-i tarh-ı dil-cûsu Eder îcâd-ı şâdî hâtır-ı mahzûn ü pür gamda 11. Zihî cây-ı meserret-vâye kim bünyâd-ı sûr eyler Hayâli eylese câ hâtır-ı erbâb-ı mâtemde 12. Kenâr-ı mevce-i deryâda el-hak şekl-i matbû‘u Müşâbih tal‘at-ı hûbâna tarf-ı zülf ü pür-hamda 13. Ne mümkindir bu rütbe dil-rübâ vü dil-nişîn olmak Tenâsübden hemân bir nâm vardır fass-ı hâtemde 14. Nigâr ü nakşı bir resm üzre kim bulmak değil mümkin Safâsın lâle-i tasvîrinin peymâne-i Cemde 15. Birer mensûc-ı dil-keşdir der ü dîvârı kim gûyâ Dokunmuş her biri bir dest-gâh-ı zevk-ı âlemde 16. Görünse dîdeye gül-mîh-i bâb-ı âftâb-âsâ Misâl-i şîr-i berf âsâyişe tâkat komaz gamda 17. Midâd ile ne mümkin kim yaza tasvîrini Bihzâd Meger hall ede hüsnü hokka-ı nûr-ı mücessemde 18. Olup bânisi dâim mesned-i iclâle ziynet-bahş Görünsün tab‘-ı pâkinde hezâran şevk her demde 168 19. Nedîmâ kıldı bu mısrâ‘ ile tahrîr târîhin Ne zîbâ beyt yapdı Mustafâ Pâşâ leb-i yemde [1138] 40 Târih-i Sâhil-hâne-i Muhammed Kethudâ 1. Hıdîv-i bende-perver kâr-fermâ-yı felek-çâker Muhammed Kethudâ Pâşâ o zât-ı âsaf-isti‘dâd 2. Gelelden devlet ü iclâl ile ol sadr-ı vâlâya Nihâd-ı pâki olmuşdur sehâ vü himmete mu‘tâd 3. Cenâb-ı dâver-i zî-şan ki olmuşdur dil ü desti Kemâl-i akl ile hem-râz lutf ü cûd ile hem-zâd 4. Onun mi‘mâr-ı tab‘ı bir mübârek sa‘d sâ‘atde Bu sâhil-hâne-i hâtır-güşâyı eyledi bünyâd 5. Yaparsa böyle yapsınlar binâyı ehl-i izz ü câh Olursa böyle olsun bâri tarh-ı pâk-i nev-îcâd 6. Adîlin görmemişdir belki rü'yâsında da gerdûn Nazîrin yapmamışdır malihulyâsında da üstâd 7. Hele ben bildiğim bu resm-i pâki seyreden âdem Cihanda bir dahı kasr-ı Havernak nâmın etmez yâd 8. Ser-â-pâ pâk ü ra‘nâ bir kusûrun bulamaz hakkâ Ne denlü arasa her gûşenin nezzâre-i nekkâd 9. Mübârek eyleye Hak sâhibine izz ü devletle Ola erbâb-ı ihlâsa du‘â-yı devleti evrâd 10. Bu mısra‘la Nedîm ol nev binânın dedi târîhin Zihî pâkîze sâhil-hâne-i dil-cû mübârek-bâd [1135] 41 Târîh-i Sâhil-hâne-i Muhammed Kethudâ Pâşâ 1. Muhammed Kethudâ Pâşâ o zât-ı âkil ü dânâ Ki olmuşdu serây-i câhına perr-i hümâ câ-rû 2. Onun her kârını te'yîd eden ihlâs-ı niyyetdir 169 Ne zûr-ı tîg u hançerdir ne kahr-ı kuvvet-i bâzû 3. Ne hâcet pâsbâna devlet ü ikbâli kim besdir Onun hısn-ı celâl ü câhına hıfz-ı Hudâ bârû 4. Kemâl-i zîb ü ferle yapdı bu sâhil-serâyı kim Hevâsı dil-güşâ âbı musaffâ hâki anber-bû 5. Onun her kasrı gûyâ nev-arûs-ı hüsn ü behcetdir Ki olmuşdur ona cüft-i müzehheb zer-feşan ebrû 6. Görünmez sâhasında hâr u hâşâk-i melâl u gam Görünen sûret-i zevk u safâdır her taraf her sû 7. Dil-ârâlıkda ra‘nâlıkda bulmaz bir nazîrin Ne denlü âlemi peyk-i nesîm eylerse cüst ü cû 8. Edüp zevk u safâlar dâimâ sâhil-serâyında Helâk olsun hasedden düşmen-i bed-tıynet ü bed-hû 9. Bu mısra‘la Nedîmâ bende tahrîr etdi târîhin Leb-i deryâda pek oldu bu sâhil-hâne-i dil-cû [1135] 42 Târih-i Sâhil-hâne-i Muhammed Kethudâ 1. Vücûd-ı muhterem Pâşâ-yı ekrem dâver-i efham Cenâb-ı Kethudâ Beg ya‘ni ol zât-ı kerem-pîrâ 2. Vücûd-ı pâkidir ârâyiş-i eyvân-ı izz ü câh Nihâd-ı sâfıdır âyîne-i mihr-i cihân-ârâ 3. Esâs-ı kasr-ı ikbâli binâ-yı çarhdan muhkem Firâz-ı râ'yet-i câhı firâz-ı sidreden bâlâ 4. Binâ kıldı bu sâhil-hâneyi izz ü sa‘âdetle Edüp resmin bu gûne dil-güşâ vü dil-keş ü ra‘nâ 5. Cihanda olmamışdır böyle cây-ı bî-bedel bünyâd Dahı yapılmamışdır böyle tarh-ı pâk ü müstesnâ 6. Sanırsın kendisi bir nev-arûs-ı çehre-pîrâdır Önünde gûyiyâ âyîne-i şeffâfdır deryâ 170 7. Havâsı dil-güşâ tarhı dil-ârâ mevki‘i dil-keş Nazîrin görmemişdir âlem içre dîde-i bînâ 8. Firâz-ı mesnedinden kûha bakmak başka bir âlem Dönüp revzenlerinden bahri seyr etmek hayât-efzâ 9. Revâ zülf-i arûsân olsa sahn-ı kasrına cârûb Sezâ subh-ı bahâr olsa derinde perde-i dîbâ 10. Hurûf-ı sâdesi bu beyt-i garrâ-yı dil-ârânın Nedîmâ ol sarây-ı dil-keşe târîhdir hakkâ 11. Hezâran zîb ü ferle sad hezâran zîb ü ziynetle Bu sâhil-hâneyi yapdı Muhammed Kethudâ Pâşâ [1135] 43 Târîh-i Diger Berâ-yı Sâhil-sarây-ı Kapûdân Pâşâ5 1. Vezîr ibn-i vezîr-i pür-himem düstûr-ı dânişver Ki zât-ı pâkidir lutf u mekârim lafzına ma‘nâ 2. Yemîn-i saltanat bâzû-yı himmet melce-i izzet Emîn-i dîn ü devlet âb-ı rûy-ı millet-i beyzâ 3. Cenâb-ı Mustafâ Pâşâ-yı âlî-şan ki fahr eyler Der-i iclâline Vassâf olsa kâtib-i inşâ 4. Zebân-i kilk-i gevher-bârı âgâz etse tahrîre Kılar rûh-ı me‘ânîden mürekkeb bir sühan peydâ 5. Lisân-ı pâki gâhî başladıkça hüsn-i ta‘bîre Eder bin nükte-i ser-besteyi bir harf ile inhâ 6. Mekârim âstân-ı devletinde bende-i mevrûs Nevâziş bezm-i âlîsinde mukbil çâker-i ber-pâ 7. Meh-i nev kasr-ı izz ü câhına cüft-i zer-ender-zer Der-i iclâline subh-ı bahâran perde-i dîbâ 8. Kılup tahmîr cism-i pâkini iksîr-i fıtnatdan Nihâdın lübb-i isti‘dâddan halk eylemiş Mevlâ 9. Eder sad kişverin tertîbini engüşt ile ta‘yîn 5 Bu kıt‘a, sadece HE nüshasında vardır. 171 Kılar sad müşkilin tedbîrini ebrû ile îmâ 10. Olur sammûr-ı nerm-âsâ mülâyim kışr-ı şeh-bellût Eger bir kûhsâra lutfu olsa terbiyet-fermâ 11. Kad-i evsâfına kûteh kabâdır câme-i tâ‘bîr Hümâ-yi medhine teng âşiyandır âlem-i ma‘nâ 12. Bu sâhil-hâne-i dil-cû o sadr-ı mekremet-kîşin Kadîmî olmuş idi zât-ı âlî-şânına me'vâ 13. Katı çokdan tefâhur eyler idi intisâbıyla Nişesti eylemişdi mesnedin gerdun gibi vâlâ 14. Zemîn ü tarhı aslından da müstevfî idi lakîn Edüp tecdîdine himmet o düstûr-ı kerem-pîrâ 15. Yıkup hâke berâber arsasın dahı edüp tevsî‘ Bu gûne sonra kadrin kıldı tâk-ı çarhdan bâlâ 16. Yapıldı şimdi bir resm üzre kim bâlâ vü zîrinde Benân-ı i‘tirâza kalmadı nâhun kadar bir câ 17. Bu sâhil-hâne bir menşûr-ı iclâl ü sa‘âdetdir Ki olmuş pîşgâhında bu kasr-ı dil-nişin tuğrâ 18. Zihî kasr-ı müsellem habbezâ nev-mesned-i hurrem Bahâr ammâ ki her dem gülsitân ammâ ki pâ-ber-câ 19. Boyanmış gûyiyâ reng-i tebessümden leb-i bâmı Neşât u zevk ile dolmuş derûnu ıyd-gâh-âsâ 20. Ferah dîvârı üzre nakş olunmuş gonca-i tasvîr Terennüm tâkına âvîze olmuş bülbül-i gûyâ 21. Ser-â-pâ feyz ü hâlet gûşe gûşe âlem-i behcet Husûsâ bu gülistân-ı meserret kasr-ı müstesnâ 22. Eger şeklin temâşâ kılsa Oklîdîs okur ahsent Ve ger Bihzâd nakş-ı dil-pezîrin görse der hakkâ 23. Ya bu fevvâre vü bu selsebîl-i rûh-perver kim Nisâr etmekdedirler bezme kef kef gevher-i yektâ 24. Olaldan câm-ı sâf-ı revzeni tâbende kurtuldu 172 Niyâz-ı pertev-i meh-tâbdan âyîne-i deryâ 25. Bu sâhil-hâneye mahsûs vardır ba‘zı kasr-ı pâk Ki çekmez âftâbın sıkletin şâm u seher aslâ 26. Hele ancak olur böyle sarây olursa âlemde Müferrih dil-güşâ matbû‘ u fâhir nâzük ü zîbâ 27. Nedîmâ böyle tahrîr eyledi târîh-i itmâmın Mu‘allâ yapdı bu sâhil-sarâyın Mustafâ Pâşâ [1138] 44 Târîh-i Serây-ı Muhammed Kethudâ Pâşâ 1. Sâhib-i izz ü ulâ ya‘ni Muhammed Pâşâ Fahr eder zâtı ile dâire-i devlet ü câh 2. Kethudâ-yı şeref-efzâ-yı vezîr-i a‘zam Cümle hep medh ü senâsiyle leb-â-leb efvâh 3. Eyleyüp kendüye dâmâd onu düstûr-ı güzîn Felek-i devlete oldu ikisi mihr ile mâh 4. Bu serâyın dahı in‘âm edüp ol sadr-ı kerîm Kıldı dâmâdına ikrâm be-vefk-ı dil-hâh 5. Ne serây irgüremez bâmına ser-pençesini Ne kadar sa‘y-i nigâh eylese bâzû-yı nigâh 6. Ne serây vüs‘atına dâiresi huldun teng Ne serây rif‘atına kaddi sipihrin kûtâh 7. Dil-güşâdır o kadar sahnı ki bakdıkça eder Gûyiyâ bâsıra deryâ-yı neşât içre şinâh 8. Devletinde çü veliyyü'n-ni‘am-ı zî-şânın Etdi tevsî‘ine himmet o hidîv-i âgâh 9. Şimdi bir şekle dahı girdi ki tâ cennetden Gelüp etmekde temâşâ onu Rıdvan her gâh 10. Dil-rübâdır o kadar tarhı ki câizdir onun Cezb ede kâh-rübâyı gil-i tâkındaki kâh 173 11. Ser-be-ser âlemi geşt eylese seyyâh-ı nesîm Bulamaz bağçe-i pâki gibi nüzhetgâh 12. Hele hammâmını bir vech ile tavsîf edemem Görmeden gitdi cihandan onu Cemşîd eyvâh 13. Yek-be-yek kasrları odaları suffaları Hep nısâbında hemân ede mübârek Allah 14. İki mısrâ‘-ı tamâm ile onun târîhin Söyledi böyle Nedîmâ kalem-i devlet-hâh 15. Eyleyüp yümn ile tevsî' muhammed Pâşâ Şibhî nâ-yâb sarây oldu ki mâ-şâ'allah [1136] 45 Târîh Berâ-yı Devlet-serâ-yı Beşîr Ağâ Ağâ-yı Dârü's-sa‘âde 1. Zihî vâlâ sarây-ı nev-bînâ kim tarh-ı matbû‘u Ser-â-pâ bî-nazîr ü dil-keş ü rûh-âşinâ oldu 2. Zihî nev-âşiyân-ı şâh-bâz-ı izz ü devlet kim Firâzı bâmının hem-sâye-i bâl-i hümâ oldu 3. Zihî bâlâ ruvak u tâk-ı pür-zîb ü tekellüf kim Der-i âlîsi ikbâl ü sürûra mültecâ oldu 4. Münakkaş kasrlar kâşânelerle zeyn olup gûyâ Onun her gûşesi bir gülşen-i hüsn ü bahâ oldu 5. O rütbe kasrının işrâkı var kim zanneder âdem Ki her bir câmı bir âyîne-i âlem-nümâ oldu 6. Onun her beyti dil-cû tarh-ı nev-bünyâdı hakkâ kim Edâ-yi ma‘nî-i yümn ü meserretde resâ oldu 7. Harâb olmuş iken âsâr-ı himmetle olup âbâd Binâ-yı dil-keşi bu sâhile ziynet-fezâ oldu 8. Temâşâsı derûnu hurrem eyler şübhe yokdur kim Esâsı bir mübârek sa‘d sa'âtde binâ oldu 9. Hudâ sâhiblerinin devlet ü câhın kıla efzûn Aceb makbûl ü pâk ü dil-güşâ devlet-serâ oldu 174 10. İçinde sâhibi âsâyiş etdikde sa‘âdetle Temâşâ eyleyenler diye kim el-hak be-câ oldu 11. Onun bânisi bir zât-ı keremverdir ki âlemde Nice bî-keslere sermâye-i izz ü ulâ oldu 12. Vüfûr-ı himmet ile nâmı âlemde olup meşhûr Der-i vâlâsı dâ'im melce-i ehl-i recâ oldu 13. Aceb mi bu serâyın tarh-ı hûbu dil-pesend olsa Ki öyle zât-ı âlî-kadr ona himmet-nümâ oldu 14. Bi-hamdillah tamâm olup kemâl-i zîb ü ziynetle Fezâ-yı pâki âsâyişgeh-i sûr u safâ oldu 15. Bu mısra‘la Nedîmâ söyledi itmâmına târîh Söz olmaz tarhına bâlâ sarây-ı dil-güşâ oldu [1141] 46 Târîh-i Çeşme-i Ağâ-yı Dârü's-sa‘âde 1. Şehenşâh-ı hümâyun-pâye Sultân Ahmed-i Gâzi Ki şâmildir cihâna re'feti ebr-i bahâr-âsâ 2. O hâkân-ı kerîmü'ş-şan ki dest-i lutf u ihsânı Misâl-i çeşme-i hurşîd mülkü etmede ihyâ 3. O İskender-haşem kim eyledi teshîr İrânı Cüyûş-ı satveti cûş eyleyüp mânende-i deryâ 4. Eder çün Ka‘betüllahı hirâset ol şeh-i âlem Onunçün dâimâ te'yîd eder her kârını Mevlâ 5. Hulûs ile eder çünkim tevâzu‘ hırka-i pâke Kılar rûh-ı resûlullah feyziyle onu i‘lâ 6. O hâkân-ı cihânın mazhar-ı eltâf u ihsânı Beşîr Ağâ o zât-ı bî-adîl-i mekremet-pîrâ 7. Ki olup bir zaman şeyhü'l-harem izz ü sa‘âdetle O dergâh-ı refi‘in hidmetiyle buldu isti‘lâ 8. Mücerreb olmağ ile her cihetden sıdk u ihlâsı 175 Anı kurbuyla ihyâ eyledi hâkân-ı mülk-ârâ 9. Edüp dârü's-sa‘âde mansıb-ı âlîsini ihsan Nice demdir eder zâtıyla fahr ol mesned-i vâlâ 10. Melek-haslet muallâ-menzilet Ağâ-yı âlî-şân Kemâl-i hüsn-i hulkuyla nihâd-ı pâki müstesnâ 11. Reşîd ü kâr-dân ü hûş-merd ü sâhib-i temkîn Fezâil-perver ü kâmil-pesend ü âkil ü dânâ 12. Duâ-yı hayr celb etmekdedir hâkân-ı devrâna Edüp hayrâta meyl ol zât-ı vâlâ-şân-ı bî-hemtâ 13. Bu dil-cû çeşme-i pâkîze-tarhı eyledi bünyâd Ne zîbâ eyledi cûd u himem kânûnunu icrâ6 14. Bu mevki‘ çârsû vü mecma‘-ı nâs olmağın bunda Kemâl-i mertebe muhtâc idi bir çeşme-i zîbâ 15. Bu âb-ı pâki icrâ eyleyüp atşâna lutf etdi Aceb tevfîka mazhar oldu ol sâhib-himem hakkâ 16. Aceb matbû‘ u vâlâ oldu el-hak tarh-ı dil-cûsu Görenler ez-dil ü cân etdiler tahsîn-i müstevfâ 17. Kılup bânîsinin ömrün füzûn izz ü sa‘âdetle Kabûl ede bu hayrâtın cenâb-ı hâlıku'l-eşyâ 18. Beyân etdi Nedîmâ gayr-ı menkût ile târîhin Bu ra‘nâ çeşme-i pür-nûru yaptırdı Beşîr Ağâ [1140] Târîh-i Berâ-yı Çeşme-i Mezbûr İçinde ta‘miyeyle dedi târîhin Nedîm onun Beşîr Ağâ sebîli yapdı andan akdı hep kevser [1873-733:1140] 47 Târîh Berâ-yı Han-ı Kapudân Mustafâ Pâşâ Der-Bâzâr-ı Hacıoğlu 6 Bu mısra, çeşmenin kitabesinde “Ne zîbâ kıldı ihsân u kerem âyînesini icrâ” şeklindedir. Bkz. Hatice Aynur-Hakan T. Karateke, III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 1995, 173. 176 1. Vezîr-i pür-himem düstûr-ı ekrem âsaf-ı efham Kapûdân-ı mu‘azzam sıhr-ı hâs-ı âsaf-ı dânâ 1. Rıbât-ı köhne-i dünyâyı kıldı lutf ile tecdîd Olup re'y-i rezîni kâr-sâz-ı millet-i beyzâ 2. Fürûg-ı ma‘delet re'yinden oldu dehre güsterde Esâs-ı dîn ü devlet himmetiyle buldu isti‘lâ 3. Emel gülzârını hem hâlet-i dîbâ-yı Çîn etdi Olup zîrinde dest-i cûdu ebr-i nev-bahâr-âsâ 4. Gerekdir kim süveydâ-yı dil-i Risto midâd olsun Ederken hâme vasf-ı dâniş ü temyîzini imlâ 5. Felâtûnun zamânından berü hiç kimde cem‘ oldu Bu gûne hûş-ı vâfir fehm-i kâmil akl-ı müstevfâ 6. O düstûr-ı mekârim-pîşe kim ecdâd-ı zî-şânı Çü ecrâm-ı felek biri birinden eşref ü a‘lâ 7. Husûsâ cedd-i âlî-şânı İbrâhîm Pâşâ kim Tamâm etmişdi asrında mekârim resmini icrâ 8. Cihânı eylemişdi ni‘met ü ihsâna müstağrak Onun ahdında nâm-ı Bermekî olmuşdu nâ-peydâ 9. Şecâ‘atla şehâmetle keremle cûd ile meşhûr Vezîr-i bî-nazîr-i müşterî-tedbîr idi hakkâ 10. Cihânı gûşe gûşe eyleyüp ma‘mûr u âbâdan Bu şehr-i pâki dahı eylemişdi lutf ile ihyâ 11. Hazâ'in sarf edüp sular getirdüp sûk u bâzâra Dekâkîn ü bedestân ile tezyîn etdi ser-tâ-pâ 12. Kazâ-yı âsmânî sonra bir âteş düşüp nâ-geh Bedestan yandı mânend-i derûn-ı âşık-ı şeydâ 13. Bu söz meşhûrdur kim bir binâ tâ olmaya vîrân Olup ma‘mûr bulmaz cüft ü tâkı rütbe-i ulyâ 14. Pes ol sadr-ı kerîmin lutf u cûdu görmedi lâyık Kala âsâr-ı pâk-i ceddi böyle pest ü nâ-ber-câ 177 15. Buyurdu tâ ki ebnâ-yı sebîli kılmağa terfîh Bedestânın yerine ola bir hân-ı bülend inşâ 16. Hakîkat reh-güzâr üzre olan büldân-ı etrâfa Bedestandan ziyâde han yapılmak elyak u ahrâ 17. Husûsâ böyle hân-ı bî-bedel kim dil-güşâlıkda Onun her suffası gûyâ ki bir nev kasr-ı müstesnâ 18. Esâs-ı pür-şükûhu sedd-i Zü'l-karneynden muhkem Firâz-ı âstânı çarh-ı vâlâ-tâkdan bâlâ 19. Cihanda böyle hâtır-güşâ cây-ı latîf olmaz Yolundan alıkor İbnü's-sebîli neyleyim ammâ 20. Ki böyle me'men-i pâkîzeye vâsıl olan âdem Ne mümkindir ki bir kaç günde kâmın ede isti'fâ 21. Hele pek mevki‘inde hayr-ı pâk oldu mübârek bâd Hudâ bânisinin iclâlin etsin gün-be-gün a‘lâ 22. Nedîmâ ona târîh oldu menkûtu bu mısra‘ın Bu âlî hânı muhkem yapdı bunda Mustafâ Pâşâ [1138] 48 Târîh-i Defterdâr-şoden-i Mîr İzzet Ali Beg 1. Mübeccel âyet-i nûr-ı kiyâset mîr İzzet kim Berâberdir kitâba nüsha-i âdâbının harfi 2. Emîr-i kişver-i endîşe kim hall-i me‘ânîde Eger bir nokta koysa hâmesi bircis der yekfî 3. Ser-i mûdan dahı bârîk olursa nükte vü ma‘nâ Şikâf eyler onu bir nice def‘a gûşe-i tarfı 4. Cüvân-merd ü mekârim-pîşe zât-ı bî-mu‘âdil kim Değildir mümkin el-hak hâme-i Vassâf ile vasfı 5. Ana mevrûs idi bu mansıb-ı vâlâ-yı istîfâ Yahud kim zât-ı âlî-kadrine meşrûta bir vakfı 6. Bu câh u menzilet kim olmuş idi bir zaman mu‘tel Bi-hamdillah gelüp kilkinden oldu şimdi müsteşfî 178 7. Meserretle ser-â-ser vaktimiz nevrûz u ıyd oldu Hudâya hamd kim bahtın görüldü böyle bir lutfu 8. Kılup mahfûz Bârî gevher-i zât-ı keremkârın Murassa‘ efser-i ikbâlin olsun mâye-i rasfı 9. Nedîmâ dedi fart-ı sıdk u ihlâs ile târîhin Alî Beg oldu müjde mecd ile bi'l-fi‘l müstevfî [1141] 49 Târîh-i Berâ-yı Mehâsin-i Sabîhî Çelebi 1. Beytü'l-gazel-i işve Sabîhî Çelebi kim Her cünbişi hem-hâlet-i eş‘âr-ı sabîha 2. Bakdıkça olur tûti-i eşkeste-zeban lâl O la‘l-i nemek-rîze o güftâr-ı melîhe 3. Gül-berk-i izârında biten sebze-i hattın Târîhini cûyende iken kilk-i karîha 4. Bu mısra‘-ı garrâyı Nedîmâdan işitdik Nûr âyetini yazdılar o vech-i sabîha [1122] 50 Târîh-i Kasr-ı Vezîr-i Mükerrem Kapudân Mustafâ Pâşâ Der-Bağçe-i Vefâ 1. Şehenşâh-ı cihan Sultân Ahmed Hân Gâzî kim Der-i devlet-me'âbı mültecâ-yı Husrev ü Dârâ 2. Hudâvend-i Ferîdun-şevket ü İskender-ârâyiş Sezâ olsa selâtîn âstânında cebin-fersâ 3. Varup tâ dûş dûş u rû-be-rû olmuş dü-peykerle Çıkup ser-mehçe-i râyâtı tâk-ı çarhdan bâlâ 4. Fürûğ-ı re'yi âfak-ı cihâna saldı bir pertev O pertevdir o kim subhun cebîninden olur peydâ 5. Sehâb-ı keffi kim bir feyz bahş etmişdi deryâya Onun âsârıdır ceyb-i sadefde gevher-i yektâ 179 6. Olurdu mu‘terif taksîrine şerm ü hacâletle Edeydi hidmet-i bâb-ı refî‘in hâce-i dânâ 7. Müsahhar emrine emlâk-ı şâhân-ı Arab cümle Hem iklîm-i güzîn-i Rûm u hem mülk-i Acem hâlâ 8. Kemâl-i rüşdüne erkânı mümtâz olduğu şâhid Husûsâ kim vezîr-i a‘zamı düstûr-ı mülk-ârâ 9. Cenâb-ı Hazret-i Dâmâd İbrâhîm Pâşâ kim Vücûduyla yeniden buldu revnak devlet-i ulyâ 10. Gülistan gibi mülkü eyledi hâşâkden tathîr Edüp ebr-i bahâr-ı re'feti seylin cihan-peymâ 11. Nice bî-keslere her lahza lutfu olmada yâver Nice dil-mürde-i nâ-kâmı cûdu kılmada ihyâ 12. Mekârim hidmet-i tab‘ında dâmen der-miyan bende Edeb ser-meclis-i hâsında mukbil çâker-i ber-câ 13. Ederse ittikâ devletle dîbâ-kerde bâlîne Nesîm-i hulkunun feyzinden olur gülleri bûyâ 14. Ne mümkin lâyıkınca medh zât-ı âlem-ârâyı Tutalım kim onu vasf eyleyen Vassâf imiş farzâ 15. Sadâret mesnedin teşrîf edelden yümn ü devletle Cihanda eyledi hakkâ vezâret şânını i‘lâ 16. Şehenşâh-ı cihan kim âftâb-ı burc u şevketdir Şuâ‘ıdır o şemsin ol vezîr-i mekremet-pîrâ 17. Ki feyzi eylemişdir ol şuâ‘ın gevher-i kân-veş Cenâb-ı sıhr-ı zî-şânın kemâl-i terbiyet hakkâ 18. Kapûdan Mustafâ Pâşâ-yı deryâ-dil ki olmuşdur Kemâl ü fazl ile zât-ı hümâ-pervâzı müstesnâ 19. Melek-haslet mu‘allâ-menzilet düstûr-ı pür-himmet Kamer-tal‘at Aristo-menkabet sadr-ı Felâtun-râ 20. Hıtâb-ı müstetâbından ibâret nükte vü ma‘nâ Nigâh-ı mû-şikâfından kinâyet gamze vü îmâ 180 21. Letâfet lehçesinde şöyledir kim nerm ü nâzükdür İtâb-ı telhi de mânende-i hâr-ı gül-i zîbâ 22. Olurdu zât-ı vâlâ-kadrine teşbîh şâyeste Kabûl etse eger akl-ı mücerred peyker ü sîmâ 23. Vefâ bâğı o sadra maskat-ı re's olup olmuşdur Kadîmî dürr-i zât-ı pâkine hem-çün sadef me'vâ 24. Edüp dîrîne hubbun hüsn-i mevki‘ dem-be-dem te'yîd Nice dil-keş binâlarla onu zeyn etdi ser-tâ-pâ 25. O bâğ ancak şeh-i zî-şân u sadr-ı a‘zama lâyık Heman bir kasr-ı vâlâ-mesnede muhtâc idi gûyâ 26. Ki teşrîf eyledikçe izz ü devletle geh ü bî-gâh Ola tarh-ı nevi tab‘-ı hümâyûna ferah-efzâ 27. Heman dem ol mühimmin eyleyüp itmâmına himmet Yapıldı yümn ü iclâl ile bu nev-kasr-ı müstevfâ 28. Zihî nev-mesned-i şâhâne vü tarh-ı vezîrâne Ki cârûb olsa lâyık hâki üzre şeh-per-i ankâ 29. Zihî himmet ki koymuş nev-bahârı sûret-i kasra Zihî san‘at şebâb eyyâmın etmiş âb-veş icrâ 30. Döşenmiş ferşine kalîçe-âsâ pertev-i meh-tâb Çekilmiş farkına çün sakf-ı bâlâ sâye-i tûbâ 31. Sürûr u inbisât u şevkı etdi kendüye teshîr Olup gûyâ müselles vefk bu üç suffa-i vâlâ 32. Ya bu fevvâre-i dilcû ki ger sakf olmasa âbı Çıkar tâ âsmânın tâkına medd-i nigâh-âsâ 33. Ya bu havz-ı musaffâ karşısında kasr-ı zîbânın Tutar âyîne bir mahbûb-ı ra‘nâ pîşine gûyâ 34. Onun dahı verâsında o nâzük kasr-ı nev-bünyâdın Ki tarh-ı pâk-i dil-cûsuna dil meftun hıred şeydâ 35. Husûsâ kim o fâhir selsebîl-i rûh-perver kim Safâsı gerden-i hoy-kerde-i hûban gibi ra‘nâ 181 36. Ser-â-pâ feyz-i hâlet zîr ü bâlâ bâğ-ı pür-behcet Ki olmuş zîri bâlâsına hayran zîrine bâlâ 37. Mübârek eyleyüp Bârî Te‘âlâ izz ü devletle Hemîşe sâhası şevk u tarabdan kalmasın tenhâ 38. O şehenşâh-ı vâlâ kadri hem dâmâd-ı zî-şânı Onun da sıhr-ı hâsın dâ'imâ mahfûz ede Mevlâ 39. Nedîmâ böyle tahrîr eyledi târîh-i itmâmın Vefâda yapdı bu nev kasrı zîbâ Mustafâ Pâşâ [1140] 51 Târîh-i Çeşme-i Kapûdân Mustafâ Pâşâ Der-Üsküdâr7 1. Şehenşâh-ı hümâyun-pâye Sultân Ahmed-i Gâzî Ki şâmildir cihâna lutfu ebr-i nev-bahâr-âsâ 2. Mu‘azzam şehriyâr-ı ma‘delet-perver ki fahr eyler Ferîdun bâb-ı iclâlinde olmağla cebin-fersâ 3. O hâkân-ı cihânın sıhr-ı hâs-ı mekremetkârı Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ-yı Felâtun-râ 4. Şeref-âbâdı kıldıkda o şâhenşâh içün bünyâd Ana bir cûybârı menba‘ından eyledi icrâ 5. Firâvân olmağ ile âb-ı lutf-ı şehriyârîden Ricâl-i devlet etdi Üsküdârı sû-be-sû irvâ 6. Kapûdân-ı mükerrem sıhr-ı efham kim semâhatda Kef-i cûdundan alır feyz-i cûşu lücce-i deryâ 7. Vezîr-i bî-mu‘âdil sadr-ı kâmil kim fezâ'ilde Değil hem-ser ona İbnü'l-Amîd ü Bû Alî Sînâ 8. Melek-haslet mu‘allâ-menzilet düstûr-ı pür-himmet Ki zât-ı pâkidir kân-ı cihanda gevher-i yektâ 9. Şehenşeh devletinde ol vezîr-i âsman-mesned Yapup bu çeşme-i pâki güzel hayr eyledi hakkâ 10. Hemîşe şehriyâr-ı âlem ü sadr-ı cihanbânı 7 Bu kıt‘a, sadece Ü nüshasında vardır. 182 Hem ol düstûr-ı zî-şânı mü'eyyed eylesin Mevlâ 11. Nedîmâ böyle tahrîr eyledi târîh-i itmâmın Bu dil-cû çeşmeyi yapdı Kapûdan Mustafâ Pâşâ[1142] 52 Târîh-i Berâ-yı Çeşme-i Şeyhü'l-islâm-ı Sâbık Dâmâdzâde Ebu'l-hayr Ahmed Efendi Der-Karye-i Südlüce 1. Cenâb-ı Hazret-i Dâmâdzâde yümn ü devletle Hemîşe ziynet-i sadr-ı bülend-i izz ü şân olsun 2. Ser-engüşt-i keremkârındaki kilk-i himem-perdâz Zülâl-i saf-ı tahkîke hemîşe nâvdân olsun 3. Mededkârî-i ebr-i himmet ü cûduyla hem-vâre Dil-i erbâb-ı isti‘dâd u dâniş gülsitân olsun 4. Zebân-ı pâki dâ'im çeşme-i âb-ı hayât-âsâ Fezâ-yı mekremetde rûh-bahş-ı teşnegân olsun 5. Bu zîbâ çeşmesârı eyledi ihyâ ki şâyandır Denirse âbı cism-i teşneye rûh-ı revân olsun 6. Aceb muhtâc idi âb-ı revâna bu mahal hakkâ Hayât-ı tâze verdi halka lutfu câvidân olsun 7. Muvaffak oldu çünkim böyle vâlâ hayr-ı cârîye Sezâdır kim du‘âsı cümleye vird-i zebân olsun 8. Dahı böyle nice hayrâta tevfîk eylesin Bârî Ki her birisi mezkûrü'l-lisân-ı ins ü cân olsun 9. Heman zât-ı kerîmi dâ'imâ izz ü sa‘âdetle Makâm-ı câh u ikbâl üzre şâd u kâm-rân olsun 10. Nedîmâ söyledi târîh-i itmâmın bu mısra‘la İçin nev-çeşme-i pâkîzeden mâ nûş-ı cân olsun [1142] 53 Târîh Berâ-yı Tiflîs ü İ‘tizâr 1. Şehriyârâ ben kulun Tiflîs imlâsın meger Hak bilir yâsız da câ'izdir sanırdım bî-gümân 183 2. Yapılan târîhlerde sonra gördüm kim onu Cümle hep yâ ile yazmışlar gürûh-ı şâ‘irân 3. Ben de yazup yâ ile nâ-çâr târîhin dedim Dâd-ı Sultân Ahmedî Tîflîse dek oldu revân [1139-4:1135] 54 [Târîh-i Çeşme Der-Nev-şehir]8 1. Âsaf-ı gerdun-haşem düstûr-ı İskender-alem Ya‘ni İbrâhîm Pâşa ol vezîr-i bî-misâl 2. Hazret-i Hân Ahmedin dâmâd-ı âlî-şânıdır Görmemişdir mislini bu mesned-i câh u celâl 3. Cûdu isrâ eyleyüp bu çeşme-i pâkîzeyi Eyledi leb-teşnegâna feyz-i sad-birr ü nevâl 4. Habbezâ ser-çeşme-i pür-ferr ü tâb u bî-nazîr Kim temâşâsı gönüllerde komaz gerd-i melâl 5. Tarh-ı pâki ol kadar hâtır-firîb ü dil-güşâ Seyr edenler onu tahsîn etmemek emr-i muhâl 6. Vasfını etmek murâd üzre ne mümkindir onun Kim görenler tarh-ı hûbun oldular hayretle lâl 7. Hak ede bânîsinin ikbâl ü iclâlin füzûn Âftâb-ı devletine ermeye hergîz zevâl 8. Yazdı bu mısrâ‘-ı pâkîzeyle târîhin Nedîm Oldu bîrûn ayn-ı İbrâhîm Pâşâdan zülâl [1133] 55 [Târîh Berâ-yı Hammâm Der-Nev-şehir]9 1. Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ-yı kerem-mu‘tâd Ki yokdur himmet ü cûd u mekârimde ona hemtâ 8 Ahmed Refik, “Nedîm’in Gayr-i Matbû Bir Kitâbesi”, Milli Mecmua, Sene IV, No:75, VII, 1215; Âlimler ve Sanatkârlar, İstanbul 1924, 290. 9 Ahmed Refik, “Nedîm’in Gayr-i Matbû Bir Kitâbesi”, Milli Mecmua, Sene IV, No:75, VII, 1215. 184 2. Cenâb-ı Hazret-i Hân Ahmedin dâmâd-ı zî-şânı Du‘â-yı devletin eyler gerek a‘lâ gerek ednâ 3. Vezîr-i âkil ü kâmil müşîr-i bî-mu‘âdildir Zamân-ı devletinde oldu âsûde bütün dünyâ 4. Cihânı eyledi cûd u sehâsı şöyle âbâdan Ki reşk eyler zemîne şimdi ehl-i cennetü'l-me'vâ 5. Husûsa Muşkara şehrin edüp ma‘mûr u âbâdan Bu hammâm-ı latîf ol şehre verdi zîb ü fer hakkâ 6. O denlü pâk ü rûşendir letâfetle nezâfetle Ki câmı dîde-i hurşîde olmuşdur ziyâ-bahşâ 7. Ana bir hasta âdem girse derdinden bulur sıhhat Değil hammâm bu dârü'ş-şifâ-yı feyzdir gûyâ 8. Gelüp bir şevk vasfından Nedîme dedi târîhin Bu nev hammâmı İbrâhîm Pâşâ eyledi inşâ [1134] 56 [Târîh-i Çeşme Der-Ürgüp]10 1. Vezîr-i a‘zam İbrâhim Pâşâ-yı keremver kim Anılmaz ona nisbet nâm-ı Ca‘fer mülk-i dünyâda 2. Cenâb-ı Hazret-i Hân Ahmedin dâmâd-ı zî-şânı Ki yokdur görmemiş ihsânını a‘lâ vü ednâda 3. Pes ol düstûr-ı zî-şân eyledi on çeşmesâr icrâ Ki her birinin âbı sîme benzer hüsn-i sîmâda 4. Nedîm-i bende ol âsâr-ı pâkin dedi târîhin Su iç gel çeşme-i dil-cûy-ı İbrâhîm Pâşâda [1133] 57 [Târîh-i Kütüb-hâne Der-Nev-şehir]11 1. Şerî‘at sâliki Sultân Ahmed Hân Gâzî kim 10 Ahmed Refik, “Nedîm’in Hayatı”, Nedîm Divânı, haz. Halil Nihad, İstanbul 1338-40, 8; Âlimler ve Sanatkârlar, İstanbul 1924, 286. 11 Ahmed Refik, Âlimler ve Sanatkârlar, 288-89; Arif Bilge, Nevşehir ve Lâle Devri Tarihi, Konya 1966, 60-62. 185 Hemîşe kârı temhîd-i esâs-ı şer‘-i garrâdır 2. Cihânın mâliki hâkân-ı emced kim celâletle Vücûdu rûy-ı arz üstünde zıll-ı Hak Te‘âlâdır 3. Şeh-i sâhib-zafer sâhib-kırân-ı heft-kişver kim Gubâr-i pâyine şâhân-ı âlem çehre-fersâdır 4. Nigîninden misâl-i mihr ferr-i saltanat zâhir Rikâbından çü izzet pertev-i şevket hüveydâdır 5. Vezîr-i a‘zam u dâmâdı ol hâkân-ı zî-şânın Ki fenn-i himmet ü cûd u sehâda hayret-efzâdır 6. Gelelden devlet ü ikbâl ile ol sadr-ı vâlâya Şeb u rûz ihtimâmı nazm-ı ahvâl-i re‘âyâdır 7. Cihanda arzûsu dil-harâb olmuşları ta‘mîr Hemîşe pîşesi hayrât ile dünyâyı ihyâdır 8. Nümâyandır yanında herkesin esrâr-ı pinhânı Zamîr-i enveri gûyâ ki mir'ât-ı mücellâdır 9. Sitanbul içre vü etrâfda bî-haddır âsârı Husûsâ kim bu beytü'l-kütb-i âlî âlem-ârâdır 10. Derûnu gûne gûne nüsha-i dil-cû ile memlû Birûnu zîb ü ârâyiş ile bî-misl ü hemtâdır 11. İçinde var nice cüzler kitâb-ı bî-mu‘âdil kim Onun her birisi hayret-fezâ-yı İbn-i Sînâdır 12. Hele ihyâ-yı ilm ü fazl içün böyle eser yapmak Cenâb-ı sadr-ı âlî-himmete tevfîk-i Mevlâdır 13. Bununla hak bu kim âsâr-ı hayrın eyledi tekmîl Ki neşr-i ilme bâ‘is hayr-ı vâlâ-şân-ı zîbâdır 14. Hudâ hem-vâre tevfîk eylesin hayrâta bânîsin Nice âsâr ola lutfundan onun nev-be-nev sâdır 15. Nedîmâ harf-i menkût ile tahrîr etdi târîhin Bu beytü'l-kütb-i âlî tarh-ı İbrâhîm Pâşâdır [1140] 58 186 [Târîh-i Çeşme Der-Nev-şehir]12 1. Hazret-i Hân Ahmedin dâmâd u sadr-ı a‘zamı Ya‘ni İbrâhîm Pâşâ-yı güzîn-i saf-şiken 2. Cebhe-i âhbâbına peyvestedir nûr-ı sürûr Gerden-i a‘dâsına vâbestedir tîğ ü kefen 3. Âsaf-ı Cem-pâye düstûr-ı hümâyun-sâye kim Tâzelendi'ahd-ı ikbâlinde gerdûn-ı kühen 4. Etdi efzûn âleme in‘âm u ihsânın tamâm Etsin efzûn izz ü ikbâlin Hudâ-yı zü'l-yemen 5. Böyle bir hâlet-fezâ ser-çeşme bünyâd etdi kim Lûlesinden su gibi akmakdadır dürr-i Aden 6. Bârekellah bârekellah çeşme-i âb-ı hayât Su değil bu nûrdur ammâ ki olmuş mevc-zen 7. Hak Te‘âlâ devletin efzûn ede ömrün mezîd Derd-i gamla çâk çâk olsun adüvv-i pür-fiten 8. Söyledi târîhini onun Nedîmâ bendesi Al âbın ola bîrûn ayn-ı İbrâhîm Pâşâdan [1137] 59 [Târîh-i Berâ-yı Tavukçu Çeşmesi Der-Nev-şehir]13 1. Şehenşâh-ı cihan şevketlü Sultân Ahmed-i Gâzî Ki zâtı saltanat tâcında olmuş gevher-i yektâ 2. Şeh-i âlem hidîv-i Cem-haşem hâkân-ı a‘zam kim Müsellem kabza-i teshîrine ser-tâ-be-ser dünyâ 3. Vezîr-i a‘zam u dâmâdı ol hâkân-ı devrânın Ki lutf u cûduna dil-beste olmuşdur bütün dünyâ 4. Cihanbân-ı mu‘allâ-pâye İbrâhîm Pâşâ kim Kemâl-i re'feti âfâkı kıldı gülşen-i me'vâ 5. Sadâret mesnedin teşrîf edelden zât-ı vâlâsı 12 Ahmed Refik, Âlimler ve Sanatkârlar, 291-92. 13 Ahmed Refik, Âlimler ve Sanatkârlar, 292-93. 187 Cihanda eyledi hakkâ vezâret şânını i ‘lâ 6. Bu dil-cû çeşmesârı dahı bünyâd eyleyüp bunda Binâ-yı bî-âdil oldu bu çeşme dil-keş ü vâlâ 7. Hudâ kılsın hemîşe devletin pâyende ol sadrın Hemîşe re'y ü tedbîri ola âlemde mülk-ârâ 8. Tamâm oldukda târîhin Nedîmâ söyledi onun Bu aynı cûd-ı İbrâhîm Pâşâdır kılan ihyâ [1139] 60 [Târîh-i Çeşme Der-Nev-şehir]14 1. Cihânın mâliki şevketlü Sultân Ahmed-i Gâzî Mükerrem zâtı gûyâ rûhudur bi'l-cümle dünyânın 2. O hâkân-ı mu‘allâ-pâye ol sultân-ı âlî-şân Ana nisbetle yok mikdâr-ı zerre kadri Dârânın 3. Şehenşâh-ı mu‘azzam kim onun ihsânıdır şimdi Bu âlemde veliyy-i ni‘meti düstûr-ı zî-şânın 4. Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ-yı kerem-güster Ki tecdîd eyledi âlemde resmin lutf u ihsânı 5. Melek-haslet me'âlî-menkabet dâmâd-ı ekremdir Onun zât-ı kerîmi revnakıdır sadr-ı a‘lânın 6. Lisân ile kalemle dest ile bezl eyleyüp lutfun Kulûbun ser-be-ser celb eyledi a‘lâ vü ednânın 7. Husûsâ bu müzeyyen çeşme-i dil-cûsunun el-hak Safâ-yı âb-ı pâki cân katar cânına insânın 8. Kılup Hak dâ'imâ şân-ı şerîfin izz ile âlî Bu âb-âsâ ola yere yüzü hem-vâre a'dânın 9. Nedîmâ söyledi atşâna bu mısra‘la târîhin İçen mâ çeşme-i pâkinden İbrâhîm Pâşânın [1139] 61 Târîh15 14 Ahmed Refik, Âlimler ve Sanatkârlar, 292-93. 188 1. Nazm-ı pâk-i Riyâzî-i üstâd Gül-i gül-bün-tırâz-ı bâğ-ı hayâl 2. Bu müretteb dîvân-ı pâkinden Matla‘-ı hâl mâ-sadak sana fâl 3. Oldu her beyt-i âteşîn-lehçe Tab‘-ı pür-sûza vâye-bahş-ı zülâl 4. Habbezâ Sâkî-nâme-i rengîn Neşve-cûyân-ı nazma bâde-i âl 5. Mest mu‘îni iken kalem elde Sehve mümkin mi etmemek ikbâl 6. Erdi pâyâna kilk-i hatt-ı Nedîm Bin yüz on dörtde yazdı zeyline sâl [1114] 6216 1. Olıcak emr-i Hudâyile Nedîm-i zârın Mâder-i müşfikası azîm-i şehrâh-ı bekâ 2. Gelüp iki gözüne yaş dedim târîhin Sâliha kadına cây ede behişti Mevlâ [1122+2:1124] 63 Târîh-i Çeşme Der-Kurb-ı İbâdullah17 1. Cenâb-ı hazret-i dârü's-sa‘âde Nezîr Ağâ ki zâtı reşk-i dârâb 2. Murâd u maksadı hayr olmağ ile Du‘âcısıdır onun şeyh ile şâb 3. Âhâlî-i İbâdullaha dahı Mücedded çeşme yapup etdi sîrâb 4. Nedîmâ hıfz ede dâ'im hatâdan 15 Namık Açıkgöz, “Nedîm’in Yayınlanmamış Bir Şiiri”, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, II, 1(1988), 1-2. 16 Bu kıtayı, Abdülbaki Gölpınarlı Nedîm’in annesinin mezar taşından istinsah etmiştir. Nedîm Divânı, İstanbul, 1972, 222. 17 Hafız Hüseyin Ayvansarayî, Mecmûa-i Tevârîh, haz. Fahri Ç. Derin-Vahid Çabuk, İstanbul 1985, 363-364. 189 Ol âğâ-yı celîlü'ş-şânı Vehhâb 5. Dedim târîhini lutf u ahadla İbâdullah su rahmetdir iç âb [1114] 6418 Çeşme-i Şehzâde Abdü'l-hamîd Der-Kurb-ı Câmi‘-i Hâcı Bekîr 1. Şâhenşeh-i âli-neseb hâkân-ı pür-mecd-i haseb Sultân Ahmed Han ki hep âlem derinden müstefîd 2. Olmuşdu çokdan Üsküdar leb-teşnelikle bî-karâr Ol şeh bulup bir cûy-bâr yapdı ona râh-ı medîd 3. Şâhenşeh-i cûd-âzmâ ol sudan etdikde atâ Bu çeşmeyi kıldı bînâ şehzâdesi Abdü'l-hamîd 4. Kilk-i Nedîm-i pür-hüner târîhini bu resme der Bu çeşme-i vâlâ peder şehzâde-i Abdü'l-hamîd [1141] 65 Der-Vasf-ı Sebîl 1. Nice reşk-i behişt oldu demez âdem gel insâf et Nazar kıl selsebîl-i sâfa bak kasr-ı dil-ârâya 2. Revâdır âb-ı can-bahşine dense çeşme-i tesnîm Ki oldu mâ-sadak aynen tüsemmâ selsebîlâya 66 1. Sürin üstündedir dik dik gibi şimdi kemerler hep Miyân-ı dil-beranda bir yeni çıkdı kıyâfet var 2. Cihânı bend eder sana o perçem gayri n'eylersin Yürü ey serv-i âzâdım başında yürü devlet var 3. Unutdurdu bana serv-i revânı dün gülistanda Efendim bir uzun boylu yeşil atlaslı âfet var 4. Henüz on ikiden on üç gün eksik yaşı ammâ kim Ayın ondürdünü yâd etdirir bir mâh-ı tal‘at var 18 Hafız Hüseyin Ayvansarayî, 46; Hatice Aynur-Hakan T. Karateke, III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri, 211. 190 67 1. Meşâgıl-ı edeb erbâb-ı nazma bî-câdır Zamânemizde cehl rükn-i şâ‘iriyyet iken 2. Bülend olur yine âvâze-i hüner lâbüd Adûlar âyîne-i âmâde-i şemâtet iken 3. Henüz geçmedi hûn-hârelikden ol âfet Tamâm gamzesi ser-germ-i câm-ı nahvet iken 4. Galat mı nisbeti ol şûh mushaf-ı hüsne Sevâd-ı hatt-ı ruhu sûre-i berâ'at iken 6819 1. Ey bâd-ı sabâ cân u dile müjdeler eyle Ol serv-i revan seyr-i çemenzâra gelir mi 2. Tezyîn edeyim reh-güzerin hûn-ı dilimle Ol nûr-ı basar nâz ile gülzâra gelir mi 3. Bir şeb bana va‘d etdi kudûmün leb-i dil-ber Beytü'l-hazâna bilmem o meh-pâre gelir mi 4. Derd-i dile arz etmededir merhem-i vaslın Ol rûh-ı mükerrem dil o mekkâre gelir mi 5. Yakdı dil-i virânımı sevdâ-yı mahabbet Eyâ bu haber gûş-ı cefâkâra gelir mi 6. Yoklar mı aceb çâkerini ol şeh-i hûbân Bir sâde selâmı bu giriftâra gelir mi 69 1. Hep kesb-i yedindir başına ne gelirse Resm olmuş ezel hatt-ı cebin nakş-ı kef içre 2. Çarh üzre dırahşan sanırım pençe-i mihri Engüştlerin velvele etdikçe def üzre 3. Zulmetkede-i ebri biraz etmeyicek câ Lü'lü' bulamaz katre-i nîsan sadef içre 19 Bu şiir, sadece T nüshasında vardır. 191 4. Tâb-âver-i kettan mı olur aşk-ı sebük-mağz Ateş olamaz hâsılı mestûr alaf içre 70 1. Laht-ı ciger mi kaldı dil-i hun-giriftede Zahm-âşinâ-yı hançer-i ser-tîzin olmadık 2. N 'etdikse eyledik senin ey çarh-ı dun senin Minnet gedâ-yı sâgar-ı nâ-çîzin olmadık 3. Bir kez şu arsagehde dirîğ ey levend şûh Pâ-mâl-i eblak-ı haşer-engîzin olmadık 71 1. Ne çâre almış ezel mekteb-i sebâta dili Veren bu hassa-i hüsnü dil-sitânımıza 2. Ne derd ise çekelim kavs-ı ebrûvânını lîk Cefâ-yı nâvek-i müjgânı geçdi cânımıza 72 1. Biz ol harâb-ı elestiz ki hem-çü tevbe-i rind Şikestelik yaraşır destde sifâlimize 2. Tefe'ül etmiş idik şeb hayâl-i hattınla Sevâd-ı âyet-i ve'l-leyl geldi fâlımıza 73 1. Hamâme-veş harem-i kûyunu tavâfda dil Dirîğ bizden o âhû-nigeh remîde henüz 2. Gunûde çeşmi yine bîm-i gamze sabr-şiken Cihan kırılmada şemşîr nâ-keşîde henüz 74 1. Ey gönül sahn-ı çemende leb-i deryâ faslın Bir sanemle edegör kâm alasın dünyâdan 2. Yohsa bir dişleri dür kâmeti serv olmayıcak Ne biter sahn-ı çemenden ne çıkar deryâdan 75 1. Ey gönül duht-ı rezi almak ise maksûdun Hele bir kerre de var hâne-i hammârda gör 192 2. Tâze şâh üzre açılmış gülü seyr etdin ise Bir de gel câmı hele dest-i kadehkârda gör 76 1. Zulm etdi hayf tıfl-ı dile dâye-i felek Ol bed-mihrden almadılar dâdımız bizim 2. Çıkmaz hayâli dîdeden ol mest-i işvenin Mînâda neş'e buldu perî-zâdımız bizim 77 1. Dâğ-ı reşk etdi beni gayre nigâh-ı hışm edüp Bü'l-aceb sihr etdi çeşmin şîve-i âzârda 2. Mihrin eyler pençesin pejmürde her müjgânımız Sîr-çeşm olsak temâşâ-yı cemâl-i yârda 78 1. Tıfl iken dahı fürûğ-ı hüsnü şehr-âşûb olup Yakdı kundakdan o âfet âlemi âteşlere 2. Şîr-mest-i aşka olmaz vâye sad rıtl-ı girân Neylesin bir cür‘a-i nâ-çîz deryâ-keşlere 79 1. Şâh-ı gül teşbîh ederdim sana isbât eyledin Nev-bahâr ardınca geldin sâgar-ı sahbâ tutup 2. Gördüm ol âhû-nigâh ardınca ser-gerdan gönül Gird-bâd-âsâ giderdi dâmen-i sahrâ tutup 80 1. Nerm-ten dil-berlerin âzârı da şîrîn olur Lezzetin telh eylemez çîn-i cebin pâlûdenin 2. Gör leb-i la‘l ü dür-i dendânın olmaz mı aceb Jâle-hîz olmak derûnu gonca-i negşûdenin 3. Olmasın gâfil zükâmından dimâğ-ı nahveti Sâye-perverd-i gül-i bâlîn olan âsûdenin 81 1. Değilmiş kasdı hançer çekmek ol ser-mest-i tannâzın 193 Hemân âgûş açup zerrin kemer göstermek istermiş 2. Tebessümle nigâhından hayâl etdim senin zâlim Bize la‘l-i şeker-bârın güher göstermek istermiş 82 1. Sarây-ı şehriyârî bir aceb bâğ-ı meserretdir Kurulmuşdur esâsı izz ü câh-i iftihâr üzre 2. O bâğın her dırahtı mîve-dâr-ı izz ü devletdir Atarlar taşı elbette dıraht-ı mîve-dâr üzre 83 1. Sâkî duracak zaman değildir Fevt etmeyelim dem-i şebâbı 2. Bir hâlete koy beni ki olsun Dûşumdaki sof dahı şarâbî 84 1. Eylesin lebrîz-ı şevk ol dil-rübâ kim dilleri Böyle bir vakt-i neşât-efzâ dahı girmez ele 2. Nâzenînim görse işven bezm-i meyde cûş edüp Hâletinden raksa başlar sâgar-ı sahbâ bile 85 1. Ey rûh-ı musavver nice teşbîh edeyim ben Nahl-i kadinin cünbüşüne serv-i revânı 2. Hep işvelerin eylemede aklımı târâc Ey şûh hasen mülkünün âşûb-ı cihânı 86 1. Rü'yet-i kâkülün ey hûr-ı behiştim ki senin Dil-i sevdâ-zedeye beste-i zencîr oldu 2. Pek sakil gösterir ol şûh ile ülfet ammâ Zahm-ı nâsûrumuza merhem-i iksîr oldu 87 Der-Hakk-ı Karakaş Ali Efendi 194 1. Görme yüzünü Karakaşın sorma mezhebin İman zügürdü fısk u fücûrun ganîsidir 2. Dürzî değil yezîd değil sürhsâr değil Kâfir heman dürüst Acem Ermenîsidir 88 Der-Hakk-ı Sadık 1. Kanı Sadıkın o evvelki demleri şimdi Zamâne eyledi lahm-ı kadîd-veş lâgar 2. Olalı illet-i bâsûra mübtelâ g.... Fürûğ-ı şem‘-i cemâlin yerinde yeller eser 89 Der-Hakk-ı Sadık 1. Rîh-i hıkkeyle Sadıkın hele sorma hâlin Hârhâr ile geçer şimdi bütün evkâtı 2. Tab‘-ı murdârı edüp âyende şimdi ta‘zîn Taşra urdu dem-i fâsid gibi hicviyyâtı 195 NAZMLAR 1 1. Habbezâ cilvegâh-ı nev-bünyâd Habbezâ habbezâ mübârek bâd 196 2. Her hıyâban dırahtı ayş u tarab Her bün-i sahtı nakd-i vakt-i murâd 3. Reşk-i feyz-i nesîm-i sâfından Ferruh-âbâd-ı Isfahan ber-bâd 4. Cûy-ı şîr ile âbı hem-şîre Hâki hâk-i behişt ile hem-zâd 5. Himmet-i âsaf-ı keremver ile Oldı hakkâ bu cây Şevk-âbâd 220 1. Zihî cây-ı safâ-bahşâ ki yokdur misli dünyâda Onun her gûşesinde bin sürûr u şevk âmâde 2. Hudâ ömrün ziyâd etsin o sultân-ı cihandârın Hemîşe devlet ile zevk ede bu kasr-ı vâlâda 3 1. Çîn-i ebrûdan heman maksûd nâzişdir bize Yohsa bilmez mi itâb etmek nevâzişdir bize 2. Râh-ı pür-çehde geçer âhestegan çâpükleri Esb-i bahtın germi-i reftârı nâzişdir bize 4 1. Gamze pür-zehr çıkar çeşm-i tenük-hûsundan Kişver-i hüsnünün ejder doğar âhûsundan 2. Zevklendik gece tanbûru biraz söyletdik Mutrıbın inmedi zâlim ser-i zânûsundan 3. Sanmanız lükneti var harf-i giran cünbiş eder Mest olup bûy-ı şarâb-ı leb-i dil-cûsundan 5 1. Yine çü rûd çemenlerde cüst ü cûmuz var 20 Bu şiir, sadece T nüshasında vardır. 197 O servin öpmeğe ayağın arzûmuz var 2. Garaz humâr-şikenlik olursa besdir bes Bizim gönül gibi eşkeste bir sebûmuz var 6 1. O mest-i işveyi der-hâb edüp bahâne ile Hele murâdına erdin gönül fesâne ile 2. Çemende sâzına mızrâb urup yine mutrıb Semend-i şevkımı cüst etdi tâziyâne ile 3. Kirişme-sâz edüp ebrûyu çeşm-i gûyâsı Nühüfte-savt ile şeh-nâz okur kemâne ile 7 1. Dil fikr-i lebin canda nihân eylemek ister Cânım daralır âh u figân eylemek ister 2. Aşk odu yakup sînede bir şem‘-i fürûzân Esrâr-ı dili halka ıyân eylemek ister 8 1. Mâ'il oldum bir siyeh-çerde cüvân-ı şeb-reve Tâk-ı ebrûsun görenler benzedir mâh-ı neve 2. İltifât-ı yâra mağrûr olma dil verme Nedîm Gör ne kanlar yutdurur ol meh hele bir kez seve 9 1. Gel ey piyâle hat-ı la‘l-i yârdan ne haber Sevâd-ı kişver-i bûs u kenârdan ne haber 2. Gel ey nesîm-i sabâ lâlezârdan ne haber Selâmı geldi mi peyk-i bahârdan ne haber 10 1. Niçün bu gûne muhâlif cevâb söylersin Sana kerem sorarım sen itâb söylersin 198 2. Nedir lebinde bu terlik bu tatlılık gûyâ Şeker tebessüm edersin gül-âb söylersin 11 1. Sînemde olan âteş-i sûzânımı görme Bağrımda olan dâğ-ı firâvânımı görme 2. Gamzen gibi âşık-küş-i ayyâr-ı cihan yok Rahm etme yine nâle-i efgânımı görme 12 1. Yine ayrı düşeli ol meh-i tâbânımdan Hûn-ı eşkim dağılup âleme tûfânımdan 2. Reşk eder Bihzâd aceb görse o rûh-efzâyı Böyle bir nûr-ı mücessem âfet-i devrânımdan 13 Nedîm Der-Lisân-ı Çağatayî Fermâyed21 1. Közni min cünbiş kılatur ol saf-ı müjgân-ârâ Ağnar âhû da nice mundak sıra peykân-ârâ 2. Girye çâğı âşıkındın tartılan dûd-ı siyâh Ejdehâdır kim çıkarlar gök sarı bârân-ârâ 3. Bar mıdır bir serv sünbüldin urar başığa tâc Cüst ü cû kıl ey sabâ barganda servistân-ârâ 21 Bu şiir, sadece TK nüshasında derkenarda vardır. 199 MESNEVİLER 1 Mesnevî Der-Evsâf-ı Bâğ-ı Vefâ Der-Zımn-ı Medh-i Kapûdân Mustafâ Pâşâ 1. Kanı sâki ol câm-ı firûze-reng Değildir değildir zamân-ı direng 200 2. Eger ömrüm isen de eyle şitâb Ki fursat görürsün ki pâ-der-rikâb 3. Ne sabr u tahammül ne tâb u tüvân Yaman oldu hâlim amân el-amân 4. O mest-i tegâfül o hûnî nigâh O mahmûr manzar o çeşm-i siyâh 5. Beni kıldı tâ şöyle mest-i harâb Ki mest olur işitse bûyum şarâb 6. Seni kim görüp olmadı mübtelâ Belâsın â zâlim belâsın belâ 7. Heman dem ki dûş oldu sana gözüm Ne desem gerekdi unutdum sözüm 8. Biraz dur efendim ki fikr eyleyim Hele câmı sun da işit söyleyim 9. Behey bî-mürüvvet behey bî-vefâ Benim gibi âşık bulunmaz sana 10. Kılup çün ferş hâk-i pâyine yüzüm Fedâ eyleyim hem yoluna özüm 11. Sirişkim mi eksik figânım mı yok Niyâza münâsib zebânım mı yok 12. Ne var bir dem şûh-ı nahl-ı emel Beni gark-ı nûr eyle rûyunla gel 13. Gel ey izz ü nâzın ciger-pâresi Gel ey derdi dâğ-ı derun çâresi 14. Beri gel ki bir lahza ey şûh u şeng Hem-âheng olalım çü tanbûr u çeng 201 15. Sana bir aceb dâstan söyleyim Kulak tut ki sihr-i beyan söyleyim 16. Bu gün bir gülistâna düşdü yolum Ki oldu şu‘ûrum tahayyürle güm 17. Ne gördüm ki bulmuş cihan zîb ü fer Değil bu cihan bir cihân-ı diger 18. Neşîb ü ferâz u yemîn ü şimâl Bütün izz ü ikbâl u câh u celâl 19. Ser-â-ser gül ü sünbül ü yâsemen Çemen-der-çemendir çemen-der-çemen 20. Beni aldı hayret bu gülşen nedir Bu zîbende ma‘şûk-ı pür-fen nedir 21. Kim etdi bu gülzârı reşk-i behişt Kimin hâsılıdır bu kâr u bu kişt 22. Nedir nâmı kimdir tırâzendesi Kime açılır rûy-ı nâzendesi 23. Olurken bu fikriyle her sû devân Bu ebyâtı gördüm yazılmış ıyân 24. Hoşâ nüzhet-âbâd-ı cennet-sirişt Ki hâkinde müdgam mizâc-ı behişt 25. Çemen mi bu yahud gülistan mıdır Dükân-ı tebessüm-fürûşân mıdır 26. Hevâsı Mesîhâ-yı tab‘-ı nizâr Temâşâsı tiryâk-ı hâb-ı humâr 27. Musaffâdır âbı çü çeşm-i horûs Gül-i âli dil-keş çü şerm-i arûs 28. O serv-i bülend o fezâ-yı cemîl 202 Çü ayş-ı arîz ü çü ömr-i tavîl 29. Eder câmı lâle nemâsı onun Kebâbı gül eyler hevâsı onun 30. Zemîninde güsterde dîbâc-ı hûr Fezâsında cârûb gîsû-yı hûr 31. Güneş hâke üftâde bir jâlesi Mehin hâlesi bir kızıl lâlesi 32. Bahâr öyle etmiş fezâsında cûş Sanırsın ki gerdûna ermiş hurûş 33. Dizilmiş nihâlân-ı gül sû-be-sû Katar ile gelmiş meger reng ü bû 34. Biri birin etmiş çü hûban kenâr Gülistân u bostân u bâğ u bahâr 35. Leb-i havzı mâh-ı nevin pâresi Süreyyâ-feşân âb-ı fevvâresi 36. Ruhâmında ol denlü var ferr ü tâb Ki yanında çün şem‘-i rûz âftâb 37. Olur âb-ı ber-ceste çarha memâs Ki üstünde gerdûn asılmış çü tâs 38. Eder tab‘ı fevvâresi der-kemend Urur mevci ömrün ayağına bend 39. Gülistâna fevvâre cedvel çeker Yahud haddelerden gümüş tel çeker 40. Hoşâ dil-güşâ havz-ı berrâk u sâf Cüvânanda var mı bu safvetde nâf 41. Ya ol selsebîl-i safâ destgâh Ki her mevci bir târ-ı nûr-ı nigâh 203 42. Şikenler yakışmış ona bî-kusûr Çü çîn-i cebîn-i büt-i pür-gurûr 43. O târem felekden de berter gibi Meh üstünde konmuş kebûter gibi 44. Gülün handesi şöyle pür-velvele Ne mümkin ki bülbül de der-hâb ola 45. Hezâr anda gördü gülü der-kafes Eder mi dahı âşiyânın heves 46. Takınmış fezâsında serv-i sehî Çü ser-gûş başında mihr ü mehi 47. Gül ü lâle bir birine işve-sâz Hezâr ile kumrî hem-âvâz-ı râz 48. Göründü çıkup târeme yâsemen Tulû‘ etdi sandım Süheyl-i Yemen 49. Dırahşan neden sünbülün turrâsı Meger şâne urmuş mehin gurresi 50. Derûnunda var bir tırâzende kasr Ki vermiş der ü bâmı eflâke asr 51. Oturmuş o kasr içre sadr-ı güzîn Hidîv-i hüner-perver-i kâr-bîn 52. Ebâ-an-ced ârâyiş-i câh u kadr Peder-ber-peder mîr ü düstûr ü sadr 53. Cihan-sadr-ı zî-şân-ı gerdun-şükûh Muzaffer sipehdâr-ı encüm-gürûh 54. Hidîv-i hıredmend Aristo-gulâm Hüdâvend-i dârât u nâmûs u nâm 204 55. Cebîninde nûr-ı asâlet mübîn Nigîninde fer ü celâlet rehîn 56. Kapûdân-ı deryâ sipihr-i alâ Semiyy-i Nebiyy-i güzin Mustafâ 57. Harîminde nesr-i felek hiç kes Nigâhında sîmurg perr-i mekes 58. Kerem bezm-i hâsında hınâgeri Himem evde doğmuş kemin çâkeri 59. Bu gülzârı kıldı o sadr-ı dilîr Cihân içre zâtı gibi bî-nazîr 60. Gülü iltifâtı edüp hande-rûy Bahârâna ahlâkı bahş etdi bûy 61. Olup perçem-i rahşı sünbül-feşân Alemdârı idi bu serv-i revân 62. Bu gülzâr-ı nev-kilki inşâsıdır Benefşe o inşânın imzâsıdır 63. Zemîne edüp lutf -ı tab‘ı eser Bu kaddi nihâl-i gül andan çeker 64. İlâhî be-hakk-ı behişt-i berîn Bu gülzârı eyle hazandan emîn 65. Kılup sâhibin dâ'imâ ber-karâr Gülistânın eyle hemîşe bahâr 66. Dil-i düşmen olsun hasedle dü nîm Edüp vasf-ı zâtın hemîşe Nedîm 2 Mesnevî-i Lugaz-gûne Der-Zımn-ı Sitâyiş-i Sadr-ı a‘zam 1. Nedir ol çârsû-yı pür-enver 205 Anda râyiç metâ‘-ı fazl u hüner 2. Ele girmez metâ‘ı gavgâsız Akçe etmez kumaşı tamgasız 3. Ne hıtâyî var anda ne hâre Söz satarlar varan harîdâra 4. Bir soğuk yerdir ol bakılsa eger Lîk hammâm-veş giren terler 5. Kimi ona varup olur handan Kimisi çağırır amân amân 6. Himmet-i âsafa olan mazhar Olur ol çârsûya şeh-bender 7. Bunu bir kimse edemez münhal Meger ol sadr-ı erşed ü a‘kal 8. Melce'-i bî-kesan melâz-ı cihân Kâm-bahşâ-yi cümle âlemiyân 9. Kârı halk-ı cihâna şefkatdir Pîşesi lutfdur mürüvvetdir 10. Bendesin lutfuna edüp makrûn Komaz elbette hâtırın mahzûn 11. Dâverâ bendene himâyet kıl Pek yaman oldu hâli re'fet kıl 12. Bunca demdir ki derdnâk ü melûl Kaldı bî-kâr u bî-kes ü ma‘zûl 13. Cümle akrânı mükrem ü mansûb Kaldı ancak cihanda ol menkûb 14. Lutfun olmazsa ey huceste-hısâl Öldürür bendeni bu derd ü melâl 206 15. Böyle sıklet mi eyler idi eger Benden olmasa dâverâ muztar 16. Kıla Hak devletin ziyâd senin Ola âlem gününde şâd senin 3 Mesnevî-i Lûgaz-gûne 1. Nedir ol tîre-rûy u zişt-beden Onu var eylemiş Hudâ yokdan 2. Sûretâ gerçi bir heyûlâdır Lîk her sûreti pezîrâdır 3. Bulup ona bir iki vech-i vecîh Rûh-ı insâna eyledim teşbîh 4. İbtidâsı latîf ü ulvîdir Sonu ammâ kesîf ü süflîdir 5. Nâkıs olmaz onunla şânı yine Halk elinden bırakmaz onu yine 6. Rûma geldikçe hep o tîre-likâ Hem-çü hindû giyer sefîd kabâ 7. Geceler eyler azm-i nahlistân Vâsıl olur ona seher-hîzân 8. Kes başın eyle ser-nigun sikke-tâ Eylesin kendi kendisini nidâ 9. İsterim sana nâmını diyeyim Lîk yok evveli ki söyleyeyim 10. Bilemezsin bu remzi fikr ile sen Meger imdâd erişe Mevlâdan 207 208 MUSAMMATLAR 1 Terkib-bend Der-Teşekkür-i Sıhhat-i Şehenşâh-ı Âlem I 1. Bi-hamdillah ki âlem yine mesrûrü'l-cenân oldu 2. Açıldı gül gibi mahzun gönüller şâdmân oldu 3. Efendimiz bulup sıhhat pür etdi âlemi behcet 4. Safâ vü zevk ü sohbet âlem içre râyegân oldu 5. Olup her gecemiz kadr oldu her bir rûzumuz bayrâm 6. Ruh-ı zişt-i keder âyîne-i dilden nihân oldu 7. Küsûf-ı illet olup ber-taraf cism-i şerîfinden 8. Yine çün mihr-i enver âleme pertev-feşân oldu 9. Aman şevketlü hünkârım bu gamla biz neler çekdik 10. Gece gündüz işimiz nâle vü âh u figân oldu 209 11. Efendim cum‘alarda görmeyüp vech-i hümâyûnun 12. Gözümüz kanlu yaş akıtmada çün erguvân oldu 13. O günlerde koyup yüz yerlere dergâh-ı Bârîde 14. Der idik kim ilahi hâlimiz gâyet yaman oldu 15. Veliyy-i ni‘metimiz pâdişâhımız efendimiz 16. Misâl-i nûr-ı nezzâre gözümüzden nihân oldu 17. Der-i Hakda bi-hamdillah du‘âmız müstecâb oldu 18. Hele cism-i şerîfin sıhhat ile kâm-yâb oldu II 1. Gidüp el-hamdülillah cism-i pâkinden o illetler 2. Zuhûr etdi sa‘âdetlerle sıhhatler selâmetler 3. Bi-hamdillah kederler geçdi gayri vaktidir olsun 4. Binişlerde safâlar zevkler dil-cûy sohbetler 5. Sefûf u hab yeter vakt oldu gayri ne yensin içilsin 6. Mürebbâlar mu‘anber kahveler pâkîze şerbetler 7. Adûnun bağrı şemşîr-i hasedle çâk çâk olsun 8. Cihanda gösterüp şevketlü hünkârım celâletler 9. Otursun pâdişâhım haşmet ü devletle taht üzre 10. Gelüp kılsın derinde Husrev ü Cemşîd hidmetler 11. Keder eyyâmı gam evkâtı geçdi ba‘d-ezin yâ Rab 12. Ziyâd olsun safâlar dâ'im olsun izz ü devletler 13. İlahî sana hamd olsun yine bu günleri gördük 14. Nice günden beri derd ile tak olmuşdu tâkatlar 15. Olup derd ü gam ile halk-ı âlem bî-dil ü bî-cân 16. Cihânı bî-şu‘ûr etmişdi mihnetler kesâfetler 17. Yerine geldi cânı hamdülillah rub‘-ı meskûnun 18. Efendim buldu sıhhat çok şükür cism-i hümâyûnun III 1. Cihâna gelmedi bir sen gibi sultân-ı âlî-cenâb 2. Hatâdan saklasın zât-ı şerîfin dâ'imâ Allah 3. Senin nâm-ı şerîfindir tırâz u sikke vü minber 4. Senin zât-ı hümâyûnunla fahr eyler bu izz ü câh 5. Bu kudret ile sen ankâ-menîşsin düşmenin usfûr 6. Bu heybet ile sen şîr-i jiyansın düşmenin rübâh 7. Senin hâk-i derindir Isfahânî sürme âlemde 8. Kör olsun işidüp derd-i hasedle Isfahanda şâh 210 9. O altun tâs ile meh peykin olmuşdur rikâbında 10. Onunçün dâ'imâ gitmez yüzünden böyle gerd-i râh 11. Bakup tûğ-ı hümâyûnundaki zerrîn mencûka 12. Felek etmektedir hurşîd-i rahşânından istikrâh 13. Fezâ-yı câhın içre muhtasar bir haymedir gerdûn 14. İki altundan topdur onun üstünde mihr ü mâh 15. Senin vakt-i şerîfinde geleydi dehre Keyhusrev 16. Gelüp cârû-keş olurdu der-i ikbâline nâ-hâh 17. Bu ma‘nî cümlenin ma‘lûmudur cümle cihân içre 18. Ki mislin gelmedi dünyâya bu devr-i zamân içre IV 1. Efendim sen cihanda pâdişâh-ı bende-perversin 2. Hudâ eksikligin göstermesin hurşîd-i enversin 3. Nizâm-ı din ü devletdir senin zât-ı hümâyûnun 4. Bu tâc u tahta ârâyiş bu mülke zîb ü zîversin 5. Şehenşâh-ı muzaffer şîr-i ner sultân-ı sa‘d-ahter 6. Hidîv-i bahr u ber ferman-revâ-yı heft kişversin 7. Olur pür-hîre çeşm-i mihre fart-ı ferr ü tâbından 8. Firâz-ı tâc-ı ıkbâl üzre bir yek-dâne gevhersin 9. Seni gördükçe bu haşmetle der İskendere gerdûn 10. Efendindir senin bu sen onun bâbında çâkersin 11. Dedim ol demde ammâ ben kulun da ona bî-pervâ 12. Behey mecnûn felek sen haddini bilmezsin ebtersin 13. Sikender kim ki onun dergehinde ede çâkerlik 14. Durursun da bu gûne her zaman yabana söylersin 15. O bir sultân-ı a‘zamdır ki sen her şeb gelirsin de 16. Cebîn-i mâh ile onun derinde secde eylersin 17. Şehenşâh ibn-i şehenşâh sultân ibn-i sultandır 18. Ebâ-an-ced hüdâvend-i cihan hakân-ı devrandır V 1. İlahî sen bilirsin kalbini ol şâh-ı zî-şânın 2. Ki dâim i‘timâd u i‘tikâdı sanadır onun 3. Tevekkül eyleyüp sıdk ile lutf u cûduna dâ'im 4. Recâ eyler hulûs-ı kalb ile ifzâl u ihsânın 5. Pes imdi ey Hüdâ-yı lem-yezel izz ü celâlin çün 6. Vücûd-ı pâkini hıfzet hatâlardan o sultânın 211 7. Cemâlin dâ'imâ yavuz nazardan sakla yâ Rabbî 8. Gözün hem-çün çerâğ-ı mürde bî-nûr eyle a‘dânın 9. İlâhî dâ’imâ bi'l-cümle evlâd-ı kirâmının 10. Husûsâ kim büyük şehzâdesi Sultan Süleymânın 11. Kılup zât-ı şeref-pîrâların âfâtdan mahfûz 12. Ziyâd eyle safâsın onların sûriyle dünyânın 13. Vekîl-i mutlakı Dâmâd İbrahîm Pâşâyı 14. Karîn et dâ'imâ lutfuna ol sultân-ı zî-şânın 15. Kulûb-ı nâsı celb etmektedir çünkim şehenşâha 16. Ziyâd et dâ’imâ ikbâlin ol sadr-ı cihan-bânın 17. Hatâdan eyle yâ Rab pâdşâh-ı âlemi te'mîn 18. Nedîmâ bendesi kılsın du‘â biz diyelim âmîn 2 Tazmîn-i Beyt-i Sadr-ı a‘zam Berâ-yı Sulh-ı Afgâniyân I 1. Şâh-ı âlem dâver-i âlî-güher 2. Zîb-bahş-ı mesned-i tâc ü kemer 3. Ya‘ni Ahmed Hân-ı Gâzi kim odur 4. Dâver-i encüm-sipâh-ı bahr ü ber 5. Kam‘-ı ehl-i bid‘at ü tuğyân içün 6. Eyledi iklîm-i İrâna sefer 7. Sebk-i istîlâ ile Afgâniyân 8. Buldulardı nice buldâna zafer 9. Yedlerinden cümlesin nez‘ eylemek 10. Pâdşâh-ı dîne âsan bî-keder 11. Lîk onlar cümlesi bî-i‘tikâd 12. Her tarafdan küşte İslâma zarar 13. Avf u ibkâ ile ihsân eyledi 14. Sulhu tecvîz eyleyüp ol nîk-eser 15. Âsaf-ı Cem-sadrı sıhr-ı ekremi 16. Verdi bu beyt ile halka müjdeler 17. Bundan a‘lâ ola mı fevz ü felâh 18. Gâlibâne oluna sulh u salâh II 1. Lutf u ihsân ile ol şâh-ı cihân 2. Eyledi âfâkı cümle şâdmân 212 3. Pâd şehlerde nazîrin görmedi 4. Sad hezâran dîde ile âsmân 5. Dâd-güster ehl-perver pür-hüner 6. Pûr- ı destân- ı diyâr- ı izz ü şân 7. Avfı ile her taraf râhat bulup 8. Verdi halk- ı âleme emn ü amân 9. Şimdi rezmi bezme tebdîl etdiler 10. Çâr-pâre oldu meclisde sinân 11. Hak Te‘alâ ede ömr ü devletin 12. Berter-i a‘dâd- ı ânât- ı zamân 13. Sâye-i lutfunda her şehzâdesi 14. Ola ber-hurdâr- ı ömr-i câvidân 15. Ma‘nî-i e's-sulhu hayrün hâs ı l ın 16. Halka tefhîm etdi sadr- ı nükte-dân 17. Bundan a‘lâ ola m ı fevz ü felâh 18. Gâlibâne oluna sulh u salâh III 1. Dâimâ şâh- ı cihan mesrûr ola 2. Mîl-i kahr ile adûsu kûr ola 3. Zûr- ı bâzû-y ı celâlet-i satveti 4. Kayravan tâ Kayravan me şhûr ola 5. Berk-rîzân- ı havâdis tâ-be-ha şr 6. Gülsitân- ı devletinden dûr ola 7. Rây u Kisrî rîze-çîn-i ni‘meti 8. Kâse-lîsi Husrev ü Fa ğfûr ola 9. Etmeyen şehler sipihre ser-fürû 10. Bende-i dergâh ı zûr-â-zûr ola 11. Her günü ıyd- ı sürûr u ibtihâc 12. Her şebi kadr ü berât- ı sûr ola 13. Çevresinde serv-ve ş şehzâdeler 14. Her biri ma ğbût- ı nahl-i Tûr ola 15. Sadr- ı Cem-câh ı lisân ından müdâm 16. Böyle rûh-efzâ sühan mezkûr ola 17. Bundan a‘lâ ola m ı fevz ü felâh 18. Gâlibâne oluna sulh u salâh 213 IV 1. Habbezâ düstûr- ı âsaf-menkabet 2. Levha şallah sadr- ı âlî-menzilet 3. Zerre-i nâçîzler hur şîd olur 4. Pertev-i lutfu ederse terbiyet 5. Bermekiyy-i asr- ı ihsân u kerem 6. Hâtem-i iklîm-i lutf u merhamet 7. Ehl-i İslâm ı s ıyânet eyleyüp 8. Şefkat etdi gördü sulhu maslahat 9. Hak budur kim hüsn-i tedbîri ile 10. Buldu ser-cümle halây ık tesliyet 11. Hak t ınâb- ı hayme-i ikbâlini 12. Eyleye merbût- ı yevm-i âhiret 13. Bâ ğ u râ ğ - ı devlet ü iclâline 14. Esmesin bâd- ı hazân- ı tefrikat 15. Böyle gevher-pâ şî-i teb şîr eder 16. Tab‘- ı pâkinden o bahr- ı ât ıfet 17. Bundan a‘lâ ola m ı fevz ü felâh 18. Gâlibâne oluna sulh u salâh V 1. Hak vezir-i a‘zam ı dil- şâd ede 2. Himmetiyle âlemi âbâd ede 3. Devlet ü ikbâl ile tâ rûz- ı ha şr 4. Mesned-ârâyî-i adl ü dâd ede 5. Her nefes yüz bin esîr-i mihneti 6. Kayd- ı derd ü gussâdan âzâd ede 7. Sarsar- ı kahr- ı Hüdâ bed-hâh ı n ın 8. Dûde-i menhûsunu ber-bâd ede 9. Sadr- ı devlet kâh- ı izzetle müdâm 10. Himmetin dü şmü şlere imdâd ede 11. Ola eyyâm ında âlem müsterih 12. Bir ahad ne âh u ne feryâd ede 13. Hak Te‘alâ sadr- ı devletde onun 14. Kâinât ı lutfuna mu‘tâd ede 15. Sarf- ı gû ş u hû ş eden ehl-i hüner 16. Bu makâliyle kemâlin yâd ede 17. Bundan a‘lâ ola m ı fevz ü felâh 214 18. Gâlibâne oluna sulh u salâh VI 1. Ey mu‘azzam husrev-i âlî-makâm 2. Devletin Allah kılsın ber-devâm 3. Dergeh-i vâlâna rû-mâl eyleyüp 4. Dâimâ kılsın adûlar iltiyâm 5. Böyle nice feth-i âlî-şân olup 6. Edesin iclâl ile tahsîl-i kâm 7. Devletinde askeri tanzîm edüp 8. Alırız bir bir adûdan intikâm 9. Hak Te‘alâ haşmetin efzûn ede 10. Maslahatlar oldu ber-vefk-ı merâm 11. Bizden Eşref memleket ister iken 12. Ol bize verdi nice şehr-i benâm 13. Eyledim şevketlü hünkârım hesâb 14. Gâlibâne oldu târîh-i tamâm [1140] 15. Bundan a‘lâ ola mı fevz ü felâh 16. Gâlibâne oluna sulh u salâh 3 Tazmîn-i Beyt-i Sultân Ahmed Hân I 1. Şehriyâr-ı tâcver sâhib-kırân-ı bahr u ber 2. Kıldı bu sâhil-serây-ı hâsına bir gün güzer 3. Gam olup ol dem hirâsan deyicek eyne'l-mefer 4. İzz ü devletle buyurdu ol şeh-i sâhib-hüner 5. Biz safâ ile Neşât-âbâdı etdik çün makar 6. Sana da ey gam adem-âbâda lâzımdır sefer II 1. Oldu çün ahdinde âlem ser-be-ser sûr u sürûr 2. Etdiler her kande vardiyse gam-ı nâ-kâmı dûr 3. Pes ona bir yer bulup hâkân-ı İskender-zuhûr 4. Kıldı bu vech üzre fermân-ı hümâyûnu sudûr 5. Biz safâ ile Neşât-âbâdı etdik çün makar 6. Sana da ey gam adem-âbâda lâzımdır sefer 215 III 1. Âlemi kıldı tefahhus ol şeh-i âlî-tebâr 2. Gördü kim adliyle hep ma‘mûrdur dâr u diyâr 3. Şunda hâli vü harâb ancak adem-âbâd var 4. Dedi ta‘mirin murâd edüp onun da şehriyâr 5. Biz safâ ile Neşât-âbâdı etdik çün makar 6. Sana da ey gam adem-âbâda lâzımdır sefer IV 1. Olmağ ile pîşesi nazm-ı umûr-ı mülk ü dîn 2. Fikret-i nazma muvâfıkdır o tab‘-ı nükte-bîn 3. İktizâ eylerse bu da‘vâya burhân-ı mübîn 4. İşte besdir bes bu âlî matla‘-ı pâk ü metîn 5. Biz safâ ile Neşât-âbâdı etdik çün makar 6. Sana da ey gam adem-âbâda lâzımdır sefer V 1. Ferr ü şevketle gelüp ol husrev-i vâlâ-cenâb 2. Eyledi bu kasr-ı pâkinde safâlar iktisâb 3. Tab‘-ı pâkinde ma‘ani eyleyüp ref‘-i hicâb 4. Kıldı bu matla‘ tulû‘ ol dem misâl-i âftâb 5. Biz safâ ile Neşât-âbâdı etdik çün makar 6. Sana da ey gam adem-âbâda lâzımdır sefer VI 1. Saltanat bâğında oldu bir gül-i ra‘nâ ıyân 2. Yâ ki bir ahter nisâr etdi zemîne âsmân 3. Yâ ki geldi pîşgâha hâsıl-ı deryâ vü kân 4. Yâ buyurdu izz ü şevketle şeh-i vâlâ-mekân 5. Biz safâ ile Neşât-âbâdı etdik çün makar 6. Sana da ey gam adem-âbâda lâzımdır sefer VII 1. Eylemiş tertîb-i dîvan gerçi kim Sultan Selîm 2. Anda ammâ kim bu gûne ma‘nî-i nâzük adîm 3. Baykara görse sayardı kendi efkârın akîm 4. Bak bu beyt-i pâke de var bâri şi'r öğren Nedîm 5. Biz safâ ile Neşât-âbâdı etdik çün makar 6. Sana da ey gam adem-âbâda lâzımdır sefer 216 4 Müseddes I 1. Gam-ı hâlinle genc-i aşk miskiyyü'l-hıtâm olsun 2. Nigîn-i la'lini yâd etmeyim âlemde nâm olsun 3. Dil câm-ı emel endûh u mihnetsiz harâm olsun 4. Gamın eksilmesin peymâne-i ömrüm tamâm olsun 5. Beni mahrûm-ı bezm-i vasl eden mest-i müdâm olsun 6. Dil-i mecrûhumun kanın içenler şâd-kâm olsun II 1. Be-câdır serde hem-bezmâne sevdâ-yı hevâ-dârî 2. Habâb-âsâ şikest eylerse de câm-ı dil-i zârı 3. Tırâz-ı meclis-i ahbâb ise ben istemem yârı 4. Humâr-ı gam benim dirîne kârımdır heman bâri 5. Beni mahrûm-ı bezm-i vasl eden mest-i müdâm olsun 6. Dil-i mecrûhumun kanın içenler şâd-kâm olsun III 1. Bana cevr ü sitem eksik midir baht-ı siyâhımdan 2. Ne hâcet imtinân ol gırra-mest-i keç-külâhımdan 3. Dem-i mestîde bârî sakınup şemşîr-ı âhımdan 4. Edüp câm-ı lebin âsûde zehr-âb-ı nigâhımdan 5. Beni mahrûm-ı bezm-i vasl eden mest-i müdâm olsun 6. Dil-i mecrûhumun kanın içenler şâd-kâm olsun IV 1. Tarîk-i aşkda pâdâşî-i mihnet sa‘âdetdir 2. O bezm-i hâsda hamyâze-rîz olmak câna minnetdir 3. Neşât-ı tâze-i hûn-ı ciger bir özge hâletdir 4. Humâr-ı ye's ile hod hem-ser olmak câna minnetdir 5. Beni mahrûm-ı bezm-i vasl eden mest-i müdâm olsun 6. Dil-i mecrûhumun kanın içenler şâd-kâm olsun V 1. Çerâğı kimsenin âhımla bî-nûr olmasın yâ Rab 2. Benim çün subh-ı vuslat şâm-ı deycûr olmasın yâ Rab 3. Alan cânım bu işret-hâneden dûr olmasın yâ Rab 4. Çekenler sâgarım hem-vâre mahmûr olmasın yâ Rab 5. Beni mahrûm-ı bezm-i vasl eden mest-i müdâm olsun 217 6. Dil-i mecrûhumun kanın içenler şâd-kâm olsun VI 1. Bu gün gördüm Nedîm-i can-güdâz-ı derd-perverdi 2. Giyâh-ı kûh-ı mihnetgâha dönmüş çehre-i zerdi 3. Zeban çekdikce kânûn-ı cigerden şu‘le-i derdi 4. Dem-â-dem âh edüp bu matla‘-ı dil-sûzu söylerdi 5. Beni mahrûm-ı bezm-i vasl eden mest-i müdâm olsun 6. Dil-i mecrûhumun kanın içenler şâd-kâm olsun 5 Tardiyye Der-Medh-i Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ I 1. Hoş geldin eyâ hidîv-i ekrem 2. Lutfunla gönüller oldu hurrem 3. Şâd oldu mekâriminle âlem 4. Her gûne meâ‘sirin dem-â-dem 5. Ârâyiş-i arsa-i cihandır II 1. Ey sadr-ı güzîn-i pür-celâlet 2. Vaktinde cihan misâl-i cennet 3. Bir çâker-i mukbilin semâhat 4. Çün bende derinde izz ü devlet 5. Perverde-i hâk-i âstandır III 1. Re'yinle eder zemîni teshîr 2. Gerdûn-ı kuhen dedikleri pîr 3. Kim sendeki pâk re'y ü tedbîr 4. Çarhın eline keşîde şemşîr 5. Bâzûsuna âhenin kemandır IV 1. Ey âsaf-ı pür-şükûh u dânâ 2. Zâl-ı zer ü Rüstem-i tüvânâ 3. Teşbîh olunur mu sana zîrâ 4. Âlemde eserlerin hüveydâ 5. Anlarsa bir eski dâstandır 218 V 1. Buldu bu cihân- ı köhne yek-ser 2. Cûd u kereminle zîb ü zîver 3. Tahkîkini ehl-i fehm anlar 4. Bir köhne hikâyedir ki derler 5. Ca‘fer kerem ehlidir füland ır VI 1. Bâb- ı himemin cihâna me'vâ 2. Fahr etmede hidmetinle dünyâ 3. Ey sadr- ı güzîn-i âlem-ârâ 4. Te şrîfin ile bu sadr- ı vâlâ 5. Ma ğbût- ı ferâz- ı âsmand ır VII 1. Dâmad ına lutf edüp firâvân 2. K ıld ın onu makdeminle şâdân 3. Çün oldu bu lutf- ı hâsa şâyân 4. Şimden girü necm-i baht ı her ân 5. Hur şîd-i sipihre hem-inand ır VIII 1. Şâyeste önünce çarh- ı gerdân 2. Hur şîdi çü micmer ede sûzân 3. Bircis tuta yan ınca dâmân 4. Hem kald ıra perde mâh- ı tâbân 5. Kim perde-gü şâl ık ona şand ır IX 1. Bunlar edicek edâ-y ı hidmet 2. Tîr-i felegin de ğil mi nevbet 3. Kim ol dah ı eyleyüp cesâret 4. Bir tâze zemîn-i nev-ibâret 5. Arz eyler ise heman zamand ır X 1. Geldi yine zühre-i şeker-hand 2. Destine kemân ın eyledi bend 3. Bir turfa nevâya urdu peyvend 4. Âgâzesi gerçi kim nihâvend 219 5. Amma ki kararı Isfahandır XI 1. Pâyende ola bu bezm ü nâdi 2. Hidmetde dura sürûr u şâdi 3. Her lahzası bin neşâta bâdi 4. İkbâl ü hubûr u ber-murâdi 5. Allaha şükür ki râyegandır XII 1. Âhir kalemim olup mürahhas 2. Kıldı bu hitâbı bana muhtas 3. Ayrılma bu bâbdan ayak bas 4. Ancak bu cihanda sana mahlas 5. Bâb-ı himem-i hüdâyegandır 6 Tahmîs-i Gazel-i Râzî I 1. Dehrin âb-ı rûyusun bu hâk-dan durdukça dur 2. Âlem içre mushaf-ı mu‘ciz-nişan durdukça dur 3. Sidre vü Cibrîl ü Tûbâ vü cinan durdukça dur 4. Ey sehî serv-i kerem bâğ-ı cihan durdukça dur 5. Gülşen-i pür-ziynet-i kevn ü mekan durdukça dur II 1. Çarha ferr ü tâb salsın ra'yet-i meh-peykerin 2. Mihr ü mehden bâc-hâh olsun nigînin hançerin 3. Fevz ü nusret hem-inânın baht-ı yârî yâverin 4. Dâ'im olsun tûğ-ı tevfîk-i inâyet rehberin 5. Ol revan oldukça sen de ol revan durdukça dur III 1. Târem-i iclâline pervâne vâlâ-yı şafak 2. Hayme-i câhınla gerdûn-ı çihârüm yek-nesak 3. Mihr-i mencûk-ı otağ etmiş sana Rabbü'l-felak 4. Zâtını kılmış sütûn-ı hayme-i ikbâl Hak 5. Bârgâh-ı nüh-kıbâb-ı âsman durdukça dur 220 IV 1. Zemzem-âsâ âb-ı lutfun herkese icrâdesin 2. Âleme hân-ı Halîlullah gibi âmâdesin 3. Ka‘be-veş dîn-i mübînin kadrini i‘lâdesin 4. Rûz u şeb kesb-i rızâullah içün istâdesin 5. Mescid-i nüh-târem-i nüh-âsman durdukça dur V 1. Pertev-i re'yin cihânı döndürüp bezm-i Ceme 2. Lem‘a-pâş olmakdadır şem‘-i vücûdun âleme 3. Ukdeden dönmüşdü diller kâkül-i ham-der-hama 4. Hoş güşâyiş verdi tedbîrin bu kâr-ı derheme 5. Meclis-i gerdûn u şem‘-i ahteran durdukça dur VI 1. Dâ'im ol ikbâl-i Sultân Ahmed-i Gâzi gibi 2. Çarha hem-dûş ol onun tûğ-ı ser-efrâzı gibi 3. Tâ Nedîmin kumrî-i kilk-i sühan-sâzı gibi 4. Sâye-i cûdunda âlem diyeler Râzî gibi 5. Ey sehî serv-i kerem bâğ-ı cihan durdukça dur 7 Tahmîs-i Mutarref Be-Gazel-i İzzet Ali Pâşâ ki Ez-Zebân-ı Nedîm Gofte-bod I 1. Ey hoş ol şeb kim bana arz-ı cemâl eylerdi yâr 2. Mâha kendin çarha âgûşum misâl eylerdi yâr 3. Tarh içün ağyârı bin gunc u delâl eylerdi yâr 4. Elleri tağlîtde sihr-ı helâl eylerdi yâr 5. Bî-mecâl idim ben ibrâm-ı visâl eylerdi yâr II 1. Şâhid-i maksûd âgûşumda ben mahrûm-ı kâm 2. Hiç görünmez bu iki söz arasında iltiyâm 3. Var ise tağlît içün söylenmiş ola bu kelâm 4. Fi'l-hakîka maslahat ger kalmış olsa nâ-tamâm 5. Subha dek teklîf-i vuslatda cidâl eylerdi yâr III 1. Pîç ü tâbımdan girîz etmek murâd etdikçe ben 221 2. Gûşe-i ikbâle ikbâlin ziyâd etdikçe ben 3. Ehl-i bezmin ta‘nesin ol şûha yâd etdikçe ben 4. Cümlesi bî-hûşdur derdi inâd etdikçe ben 5. Halka-i zülfün kemend-i mekr ü âl eylerdi yâr IV 1. Nâr-ı gayretle arak-rîz-i hicâb oldukça ben 2. Za‘fımı fehm eyleyüp derdi o şûh-ı pür-fiten 3. Bunlara ben eyleyim mekri temâşâ eyle sen 4. Sonra câdûlar gibi ızhâr edüp efsûn-ı fen 5. Dîdesin mecrâ-yı eşk-i infi‘âl eylerdi yâr V 1. Gâh harf-endâz-ı ta‘n oldukça yârân-ı safâ 2. Her birin bir tarz ile iskât edüp ol pür-cefâ 3. Âşıkına âkıbet pinhân olup hâcet-revâ 4. Kâmkâr olduğuna dâl olmağ içün gûyiyâ 5. Kâmetin sûret-nümâ-yı şekl-i dâl eylerdi yâr VI 1. Gayri der-kâr-ı safâ gördükçe reşkinden hemân 2. Aşk-ı pîçan gibi olup âşıka bend-i miyân 3. Rûy-ı pîçîden olunca çehre-i sâki ıyân 4. Râzını bîgânelerden eylemek içün nihân 5. Kelle-pûşun perde-i ruhsâr-ı âl eylerdi yâr VII 1. Hâsılı İzzet nedîm-i bezm-i hâsü'l-hâsını 2. Eylemiş lutfiyle memnûn anlayup ihlâsını 3. Söyledüp erbâb-ı nazmın hâme-i kassâsını 4. Bulmuş ol gavvâs dürrün dür dahı gavvâsını 5. Tâ seher efsâne-hân-ı kîl ü kâl eylerdi yâr 8 Tahmîs-i Gazel-i Neşâtî I 1. Çarha peyveste edüp âh ile efgânı bile 2. Firkatin başa getirdi gam u hicrânı bile 3. Bend-i zülfünde götürdün dil-i nâlânı bile 4. Gitdin ammâ ki kodun hasret ile cânı bile 222 5. İstemem sensiz olan sohbet-i yârânı bile II 1. Gözüme kasr-ı safâ beyt-i hazen-veş görünür 2. Bu heyûlâ-yı tasavvur da müşevveş görünür 3. Şu‘le-i âh-ı dil-sûz ile ser-keş görünür 4. Bâğa sensiz bakamam çeşmime âteş görünür 5. Gül-i handânı değil serv-i hırâmânı bile III 1. Rûz-ı keyfiyyet-i firkat ne musîbet günsün 2. Gerd-i âlâm u gamım sâha-i arşa konsun 3. Şem‘-i meh-tâb dem-i tâb-ı dilimden sönsün 4. Sîneden derd ile bir âh edeyim kim dönsün 5. Aksine çarh-ı felek mihr-i dırahşânı bile IV 1. Mey-i şâdî keder-âlûd-ı anâdır sensiz 2. Tarâb-ı bezm-i safâ dahı hevâdır sensiz 3. Seyl-i eşkim dahı tûfân-fezâdır sensiz 4. Devr-i meclis bana girdâb-ı belâdır sensiz 5. Mey-i rahşânı değil sâgar-ı gerdânı bile V 1. Hasret-i hançer ile cism-i felek-zâ-hayf 2. Oldu sad pâre meger gitdi o bî-pervâ hayf 3. Haşre dek vird-i zebân ola Nedîmâ bâ-hayf 4. Hâr-ı firkatle Neşâtî-i hazînin vâ-hayf 5. Dâmen-i ülfeti çâk oldu girîbânı bile 9 Taştîr-i Gazel-i Nedîm-i Kadîm I 1. Derdin nedir gönül sana bir hâlet olmasın 2. Bîmâr eden bu gûne seni râhat olmasın 3. Bizden tesettür etme abes külfet olmasın 4. Bî-câ tabîbe varmağa hiç hâcet olmasın 5. Sad el-hazer ki sevdiğin ol âfet olmasın 223 II 1. Gâhî kirişme gâh tegâfül gehî itâb 2. Tarf-ı küleh şikeste vü ebrûda pîç ü tâb 3. Baksan egerçi elde değil sâgar-ı şarâb 4. Ammâ henüz gamze ser-efken nigeh harâb 5. Ol mest-i nâz mest-i mey-i nahvet olmasın III 1. Dünyâya oldu velvele-endâz-ı rest-hîz 2. Kad çekdi servler gibi âh-ı şerâre-rîz 3. Gül-nahle oldu nahveti sermâye-i sitîz 4. Devşirdi dâmenin yine şimşâd-ı tünd ü tîz 5. Gülzâra azm eden o sehî-kâmet olmasın IV 1. Bîgâne-meşrebâ bize tâ key tegâfülün 2. Ey nahl-ı nâz yok mu bu hâke temâyülün 3. Açılmaz ise nâhun-ı âhımla kâkülün 4. Yoğ ise bir kelâma bizimle tahammülün 5. Bir âşinâ nigâha da mı ruhsat olmasın V 1. Ey andelîb nâle-i âteş-feşânı ko 2. Tâ böyle hiffet eyleme âh u figânı ko 3. Terk eyle bî-edebliği eşk-i revânı ko 4. Şeb-nem misâl sen dahı bâr-ı girânı ko 5. Terdir mizâc-ı nâzük-i gül sıklet olmasın VI 1. Gelmez o şûh meclise ağyâr gelmese 2. Memnûn idik bu kendüye de bâr gelmese 3. Bir pâre havf-ı serdî-i bâzâr gelmese 4. Lutf eylemek değil hat-ı ruhsâr gelmese 5. İster ki arz-ı hâle bile fursat olmasın VII 1. Merhem-pezîr olmadı zahmım benim Mesîh 2. Teng oldu cism ü câna bu nüh kubbe-i fesîh 3. Vermezse ger şifâ şefe-i dil-ber-i melîh 4. Bihbûd olur mu değme nemekden dil-i cerîh 224 5. Etme telef ilâcını gel zahmet olmasın VIII 1. Şâyed eser ede nefes-i âteşîni hayf 2. Olmaz enîn-ı âşıka zîrâ metâ vü keyf 3. Hem-mahlasım ki nazm ile etmişdi sell-i seyf 4. Bu mısra‘ı benim çün okurmuş şitâ vü sayf 5. Söylen Nedîm-i zâr ile germ-ülfet olmasın 10 [Tahmîs-i Gazel-i Tıflî]22 I 1. Hem subh eder kesb-i sefîdi bedenimden 2. Hem zulmeti şeb perçem-i müşk-i Hotenimden 3. Germiyyeti hurşîd rûh-ı berk-zenimden 4. Meh pertev alır tâbiş-i vech-i hasenimden 5. Cem‘iyyeti öğrendi nücûm encümenimden II 1. Şol mertebe kim gamzelerim sihr bilirler 2. Yek nazrada her âfeti teshîr kılurlar 3. Mir'âtda benden dahı aks-i dil alırlar 4. Erbâb-ı füsûn ü sihire âciz olurlar 5. Çeşm-i siyeh-i câdû-yı Hârût-fenimden III 1. Konsa n'ola nahl-ı kadd-i dil-cûyuma tûtî 2. Âvîhtedir kâkül-i hod-rûyuma tûtî 3. İmrense aceb mi leb-i hoş-gûyuma tûtî 4. Bakdıkça benim âyîne-i rûyuma tûtî 5. Meşk-i sühan eyler leb-i şekker-şikenimden IV 1. Gör bâd-ı nesîmi yine bîhûde gezer mi 2. Bir şûh-ı sitemkâr hevâsiyle yeler mi 3. Nahl-ı kadime mâil olan serve bakar mı 4. Hûbân-ı cihan bârını âlemde çeker mi 5. Bir kerre alan bûsemi sîb-i zekanımdan 22 Bu şiir, sadece AE nüshasında vardır. 225 V 1. Cân ile Nedîmâ ruhunun mültehebidir 2. Kâfir hatı beyt-i dilimin bûm-ı şebidir 3. Tahmîse sebeb ol sanemin şevk-i lebidir 4. Tıflî bu gazel ol güzelin müntahabıdır 5. Mecmû‘a-i eş‘âr-ı selîs-i sühanımdan 11 [Muhammes] I 1. Ey şeh-i hûbânım eyle ol kad-i mevzûna sen 2. Reng-i gülden câme bûy-ı yâsemenden pîrehen 3. Servsin sana yeşil şâlî gerekdir nîm-ten 4. Reng-i gülden câme bûy-ı yâsemenden pîrehen 5. Bâğa gel ey gül-beden açıl gül ey gonca-dehen II 1. Devr-i Sultân Ahmed-i Gâzidir ey şûh-ı cihân 2. Müjde-i feth olmada her lahzada şâdî-resân 3. Sana lâyık böyle eyyâm-ı meserretde hemân 4. Reng-i gülden câme bûy-ı yâsemenden pîrehen 5. Bâğa gel ey gül-beden açıl gül ey gonca-dehen III 1. Mû-miyânım pek güzel yakışdı buldârî sana 2. Hem muvâfık düşdü bu destâr-ı hünkârî sana 3. Goncasın söyle sabâya eylesin bârî sana 4. Reng-i gülden câme bûy-ı yâsemenden pîrehen 5. Bâğa gel ey gül-beden açıl gül ey gonca-dehen IV 1. Kâkülünden perde çekmişsin ruh-ı tâbânına 2. Âferîn ey gonca-i bâğ-ı edeb irfânına 3. Nâz-perversin ederlerse sezâdır şânına 4. Reng-i gülden câme bûy-ı yâsemenden pîrehen 5. Bâğa gel ey gül-beden açıl gül ey gonca-dehen 226 V 1. Giymiş ol rûh-ı musavver kırmızı canfes kabâ 2. Lâle-veş gördüm seher açıldı gülşenden yana 3. Cism-i pâkine münâsib gelse olurdu sezâ 4. Reng-i gülden câme bûy-ı yâsemenden pîrehen 5. Bâğa gel ey gül-beden açıl gül ey gonca-dehen l2 I 1. Oldu teşrîfin bu vâlâ mesnede ziynet-fezâ 2. Sa‘d ola kasr-ı Neşât-âbâd hünkârım sana 3. Sâye saldın yümn-i iclâl ile mânend-i hümâ 4. Sa‘d ola kasr-ı Neşât-âbâd hünkârım sana II 1. Heft iklim içre fermân-ı hümâyûnun revân 2. Şimdi sensin pâdişâhım âleme sâhib-kırân 3. Bâb-ı kasrında neşât olsun hemîşe pâsbân 4. Sa‘d ola kasr-ı Neşât-âbâd hünkârım sana III 1. Safha-i âlemde bu kasrın hele misli adîm 2. Kâdir olmaz vasfına bir vech ile kilk-i Nedîm 3. Tarhını hakkâ ki mergûb eylemiş tab‘-ı selîm 4. Sa‘d ola kasr-ı Neşât-âbâd hünkârım sana 13 I 1. Kimlerin çeşmine ol sîne bu şeb nûr oldu 2. Nereye gitdi o hercâyi o meh-pâre aceb 3. Kimlerin yârasına merhem-i kâfûr oldu 4. Kandedir kande o zâlim o sitemkâre aceb II 1. Meclis-i Cem kurulaldan olagelmiş elbet 2. Câmdan sonra birer bûse verilmek âdet 3. Bâri sen ey nigeh-i hasret edüp bir cür'et 4. Şunu bir söylesen olmaz mı kadehkâra aceb 227 III 1. Târ olur görmez isem çeşmime sensiz âlem 2. Gece tâ subha dek ağlatdı beni derd ü elem 3. Fikr ü gam cânıma kâr eyledi bilmem bilmem 4. Âh hercâyi koculdun mu ki ağyâra aceb IV 1. Nağme-i çenge bedel dinler iken nâle vü âh 2. Hecr-i sâki yetişirken bana derd-i cangâh 3. Bir tarafdan dahı ey seng-dil ey baht-ı siyâh 4. Sen mi urdun bu gece şîşemi dîvâra aceb V 1. Varup ol derd-şinâs-ı dil ü cânı görsem 2. Hâk-i pâyine Nedîmâ yine yüzler sürsem 3. Gizlice arasam ağzın lebin emsem sorsam 4. Hiç bir çâre bilir mi dil-i bîmâra aceb 14 I 1. Mâh-ı ıyd-âsâ gelüp ey âsaf-ı âlî-cenâb 2. Pertev-i lutfunla Şevk-âbâdı kıldın şevk-yâb 3. Kasrlar oldu neşât ile burûc-ı âftâb 4. Pertev-i lutfunla Şevk-âbâdı kıldın şevk-yâb II 1. Yüz sürüp dâmânına buldu çemenler matlabın 2. Yümn-i pâ-bûsun müşerref eyledi havzın lebin 3. Kevkeben mes‘ûd-ı ikbâl ede kasrın kevkebin 4. Pertev-i lutfunla Şevk-âbâdı kıldın şevk-yâb III 1. Germ olup şâm u seher şevk u tarab hengâmesi 2. Bülbül olsun gülsitânında Nedîmin hâmesi 3. Destine hergün sunulsun bir meserret-nâmesi 4. Pertev-i lutfunla Şevk-âbâdı kıldın şevk-yâb 1523 23 Bu şiir, sadece T nüshasında var. 228 I 1. Şehriyârâ ahd-i adlindir cihâna rûz-ı ıyd 2. Kıldı Sa'd-âbâdı teşrîf-i hümâyûnun sa‘îd 3. Şevket ü şân u celâlin dâimâ olsun mezîd 4. Kıldı Sa'd-âbâdı teşrîf-i hümâyûnun sa'îd II 1. Geldi iclâl ile ey sâhib-kırân-ı bahr u ber 2. Bu hümâyun kasr-ı âlî-şânı çün kıldın makar 3. Eyledi endûh u gam iklîm-i İrâna sefer 4. Kıldı Sa'd-âbâdı teşrîf-i hümâyûnun sa'îd III 1. Iyddır kıldı yine şevk u tarab cûş u hurûş 2. Eyledi şâdî dil-i âlem de eltâfınla cûş 3. Vaktidir olsa Nedîmin hâmesi sükker-fürûş 4. Kıldı Sa'd-âbâdı teşrîf-i hümâyûnun sa'îd 16 I 1. Vakt-i gül-geşt-i çemen seyr-i kenâr eyyâmıdır 2. Lâle faslı ıyd hengâmı bahâr eyyâmıdır 3. İ‘tidâl u revnak-ı leyl ü nehâr eyyâmıdır 4. Lâle faslı ıyd hengâmı bahâr eyyâmıdır II 1. Şevk ile meyletmede diller gülistan seyrine 2. İzz ü nâz-ı gül niyâz-ı andelîban seyrine 3. Şâh-ı âlem dahı gelmez mi Çırâğan seyrine 4. Lâle faslı 'ıyd hengâmı bahâr eyyâmıdır III 1. Şehriyârâ buldu âlem devletinde i‘tidâl 2. Lâlelerle geldi bâğa başka bir hüsn ü cemâl 3. Rûz u şeb kılmakda gülşen lutf-ı teşrîfin hayâl 4. Lâle faslı ıyd hengâmı bahâr eyyâmıdır IV 1. Sâye-i adlinde ey şehenşâh-ı âlî-nijâd 229 2. Hamd ü şükr olsun ki âlem ser-te-ser mesrûr u şâd 3. Sahn-ı gülşen dahı teşrîfinle olsun ber-murâd 4. Lâle faslı ıyd hengâmı bahâr eyyâmıdır V 1. Zât-ı âlî-şânın el-hak rûhudur bu âlemin 2. Bâğ-ı ihyâ eylesin lutf et hümâyun makdemin 3. Muntazır yüz sürmeğe dâmâna sadr-ı a‘zamın 4. Lâle faslı ıyd hengâmı bahâr eyyâmıdır 17 I 1. Iyd gelsin bâ‘is-i şevk-i cedîd olsun da gör 2. Seyr-i Sa‘d-âbâdı sen bir kerre ıyd olsun da gör 3. Gûşe gûşe mihrler mehler bedîd olsun da gör 4. Seyr-i Sa‘d-âbâdı sen bir kerre ıyd olsun da gör II 1. Anda seyr et kim ne fursatlar girer cânâ ele 2. Gör ne dil-cûlar ne meh-rûlar ne âhûlar gele 3. Tıfl-ı nâzım sevdiğim bir iki gün sabret hele 4. Seyr-i Sa‘d-âbâdı sen bir kerre ıyd olsun da gör III 1. Gerçi kim vardır onun her demde başka ziyneti 2. Rûze eyyâmında da inkâr olunmaz hâleti 3. Şimdi anlanmaz hele bir hoşça kadr ü kıymeti 4. Seyr-i Sa‘d-âbâdı sen bir kerre ıyd olsun da gör IV 1. Dur zuhûr etsin hele her gûşeden bir dil-rübâ 2. Kimi gitsin bâğa doğru kimi sahrâdan yana 3. Bak nedir dünyâda resm-i sohbet-i zevk u safâ 4. Seyr-i Sa‘d-âbâdı sen bir kerre ıyd olsun da gör V 1. Tıfl-ı nâzım cümle gördüm deyü aldatma beni 2. Görmedin bir hoşça sen dahı ol dil-cû gülşeni 3. Serv-i nâzım gel Nedîm-i zâr gezdirsin seni 4. Seyr-i Sa‘d-âbâdı sen bir kerre ıyd olsun da gör 230 1824 I 1. Gel behey bîgâne-meşreb gel yeter nâz eyleme 2. Çık benimle seyr-i Sa‘d-âbâd-ı nev-peydâyı gör 3. Ben niyâz etdikçe lutf et nâza âğâz eyleme 4. Fursat olmuş iken aman gel a‘lâyı gör II 1. Lutf-ı sultân-ı cihân zîbâyı âbâd eyledi 2. Âlemin kalbin bu tarh-ı dil-güşâ şâd eyledi 3. Gör neler yapdı ne nâzük şeyler îcâd eyledi 4. Himmet-i vâlâ-yı Sultân Ahmed-i dânâyı gör III 1. Gör biraz gelsin de gör bahr u berin sultânını 2. Bak celâl ü câhına seyreyle izz ü şânını 3. Kıl temâşâ ebr-i cûd u himmetin bârânını 4. Sadr-ı a‘zam zer nisâr etsin hele na‘mâyı gör IV 1. Eyleyüp yolunda ey meh-rû fedâ cân u teni 2. Arayup gezmekde ümmîdinle bâğ u gülşeni 3. Şimdi Sa‘d-âbâda gelmiş cüst ü cû eyler seni 4. N 'işlemiş aşkın Nedîm-i zâra gör hercâyi gör 19 I 1. Şimdi Sa‘d-âbâda bak evvelkinden a‘lâ mıdır 2. Gör hele dünyâyı eski bildiğin dünyâ mıdır 3. Bu görünen bir müzeyyen kasr-ı müstesnâ mıdır 4. Yohsa nehr-i cennet üzre cisr-i nev-peydâ mıdır II 1. Ben dedim gitdi behişt-i câvidandır yâ felek 2. Görmüşümdür anda zîrâ nice bin hûr u melek 3. Hurrem-âbâdın önünden havza bak tâ kasra dek 4. Gül-zemîn üzre döşenmiş buz gibi dîbâ mıdır 24 Bu şiir, sadece T nüshasında vardır. 231 III 1. Gûş kıldım kim bu gün ey dil-rübâ-yı gonca-leb 2. Bir dıraht altında sen etmekdesin zevk u tarab 3. Sıklet olmazsa eğer bir iki sa‘atcik aceb 4. Biz de varsak mı efendim yanınız tenhâ mıdır IV 1. Oldu bu şarkı hele şarkıların ber-cestesi 2. Dil-güşâdır çün sabâ her nağme-i âhestesi 3. Söz Nedîmindir aceb tarz-ı hasendir bestesi 4. Güftesi ammâ ki bilmem besteden a‘lâ mıdır 20 I 1. Gerçi dil almakda hüsnün hayli isti‘dâdı var 2. Lîk o gîsûnun kafâdan ona çok imdâdı var 3. Çâresiz uşşâkın ancak nâle vü feryâdı var 4. El-aman bilmez nedir bir gamze-i bîdâdı var II 1. Çeşm-i şûhundur dil-i âşıkda te'sîr eyleyen 2. Kâkülündür âlemi der-bend-i zencîr eyleyen 3. Mihr-i la‘lindir senin dünyâyı teshîr eyleyen 4. Sevdiğim mühr-i Süleymânın cihanda adı var III 1. Bir perîdir gerçi ammâ yokdur insâniyyeti 2. Âftâbı zerre-i nâ-çîze saymaz tal‘atı 3. Nahl-i tûbâyı salındırmaz nihâl-i kâmeti 4. Gülşen-i hüsn ü cemâlin bir boyu şimşâdı var IV 1. Meclise bîgâneler geldi nice yâd olmasın 2. Âşıka pek çok cefâya nice mu‘tâd olmasın 3. Şîve fenninde o gözler nice üstâd olmasın 4. Gamze-i fettan gibi yanında bir üstâdı var V 1. Her gülün şevkıyle bülbül gibi zâr olmaz Nedîm 232 2. Değme bir zülf-i girih-gîre şikâr olmaz Nedîm 3. Her gülistanda çü şeb-nem hâksâr olmaz Nedîm 4. Değme bir dil-ber beğenmez bir dil-i nakkâdı var 21 I 1. Gel hele bir kerrecik seyr et göze olmaz yasağ 2. Oldu Sa‘d-âbâd şimdi sevdiğim dağ üstü bâğ 3. Çâr-bâğ-ı Isfahânı eylemişdir dâğ dâğ 4. Oldu Sa‘d-âbâd şimdi sevdiğim dağ üstü bâğ II 1. Nev-bahâr erişdi oldu ol zemin cennet-misâl 2. Gars olundu kâmetin gibi hezâran nev-nihâl 3. Bağlarla buldu ruhsârın gibi hüsn ü cemâl 4. Oldu Sa‘d-âbâd şimdi sevdiğim dağ üstü bâğ III 1. Andadır seyr-i nihâlistân u tarf-ı cûybâr 2. Andadır gül-geşt-i sahrâ andadır seyr-i kenâr 3. İster isen kûhu seyret ister isen bâğa var 4. Oldu Sa‘d-âbâd şimdi sevdiğim dağ üstü bâğ IV 1. Anda idi dünkü gün hemşîre-i sa‘d-ahterin 2. Sen de gel gâhîce hâlî kalmasın cânâ yerin 3. Suç benim olsun beni döğsün duyarsa mâderin 4. Oldu Sa‘d-âbâd şimdi sevdiğim dağ üstü bâğ V 1. Bir Nihâlistan kitâbıdır o sahrâlar meger 2. Kim ona havz-ı dil-âra sîmden cedvel çeker 3. Dâğa çık da bâğlardan eyle bu sırra nazar 4. Oldu Sa‘d-âbâd şimdi sevdiğim dağ üstü bâğ VI 1. Şark u garb-ı âlemi seyrân eden peyk-i nesîm 2. Der ki bî-şübhe cihân içre bunun misli adîm 3. Vasfına bu mısra‘-ı garrâ münâsibdir Nedîm 4. Oldu Sa‘d-âbâd şimdi sevdiğim dağ üstü bâğ 233 22 I 1. Bi-hamdillah revân alındı zevk u şevka mu‘tâd ol 2. Meserret vaktidir rûh-ı revânım gül açıl şâd ol 3. Dil-i düşmen harâb oldu safâlarla sen âbâd ol 4. Meserret vaktidir rûh-ı revânım gül açıl şâd ol II 1. Bu demler mevsim-i zevk u neşât u şâdmânîdir 2. Bu asrın her günü güyâ ki eyyâm-ı cüvânîdir 3. Çıkup gülzâra handân olmanın şimdi zamanıdır 4. Meserret vaktidir rûh-ı revânım gül açıl şâd ol III 1. Safâdan servler salınmada etrâf-ı gülşende 2. Sehâbın mâyesi olmakda tarf-ı bâğ-efgende 3. Zamân-ı devletinde şehriyâr-ı âlemin sen de 4. Meserret vaktidir rûh-ı revânım gül açıl şâd ol IV 1. Açıldı bunca muhkem kal‘alar ey şûh-ı meh-pâre 2. Kemer bendin senin feth etmeğe olmaz mı bir çâre 3. Güşâd eyle amân ol düğme-i zerrîni bir pâre 4. Meserret vaktidir rûh-ı revânım gül açıl şâd ol V 1. Sürûr ile cihan rûyun gibi ferhunde vü hurrem 2. Neşât u şevk u şâdî ile leb-rîz oldu hep âlem 3. Nedîm-i zâr ile bir lahzacık olmaz mısın hem-dem 4. Meserret vaktidir rûh-ı revânım gül açıl şâd ol 23 I 1. Yine tenhâ elime girdi hele cânânım 2. Bûs edince lebini ağzıma geldi cânım 3. Gece yıldız sayar iken bu dil-i nâlânım 4. Doğdu nâ-gâh güneş gibi meh-i tâbânım 234 II 1. Dün dil-i zâr ile sohbet ederek gitmişsin 2. Va‘de-i lutfu kasemler ile berkitmişsin 3. Deheninden bize bir bûse mi va‘d etmişsin 4. Bizde bir böyle ağız müjdesi var sultânım III 1. Sen de kendin gibi bir şûha nigehbân oldun 2. Gül iken böyle niçün bülbül-i nâlân oldun 3. Sen nice tâ bu kadar aşk ile hayrân oldun 4. Hele ben sana efendim katı pek hayrânım IV 1. Çık levendâne dolaş gûşelerin gülzârın 2. Meded ey serv-i revan bozma meded reftârın 3. Pây-mâl olmadır ümmîdi Nedîm-i zârın 4. Ayağın sakınarak basma aman sultânım 24 I 1. Yeniden eski muhabbetleri tecdîd edelim 2. Gel benim kaşı hilâlim bize bir ıyd edelim 3. Seni bir câm-ı musaffâ ile hurşîd edelim 4. Gel benim kaşı hilâlim bize bir ıyd edelim II 1. İşte hûn oldu dilim gamze-i ayyâşın içün 2. İşte hançerlere düşdüm senin ol kaşın içün 3. Pek recâ ederim unutma güzel başın içün 4. Gel benim kaşı hilâlim bize bir ıyd edelim III 1. Yeter ağlatdı firakın bu dil-i bîmârı 2. Yeter etdirdi hayâlin bana âh u zârı 3. Kâmkâr et bizi bir gün de efendim bâri 4. Gel benim kaşı hilâlim bize bir ıyd edelim IV 1. Dil senin sohbetine tâlib ü râgıbdır pek 2. Şevkimiz tal‘at-ı pür-nûruna tâlibdir pek 235 3. Hele Top-hâne günü olsa münâsibdir pek 4. Gel benim kaşı hilâlim bize bir ıyd edelim V 1. Bezmimiz rûyun ile reşk-i gülistân olsun 2. Handelerle leb-i la‘lin şeker-efşân olsun 3. İ‘tizâr etme Nedîmâ sana kurbân olsun 4. Gel benim kaşı hilâlim bize bir ıyd edelim 25 I 1. Sevdiğim cânım yolunda hâke yeksân olduğum 2. Iyddır çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum 3. Ey benim aşkında bülbül gibi nâlân olduğum 4. Iyddır çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum II 1. Cümle yâran sana uşşâk olduğun bilmez misin 2. Cümlenin tâkatları tâk olduğun bilmez misin 3. Şimdi âlem sana müştâk olduğun bilmez misin 4. Iyddır çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum III 1. Gâhi Feyz-âbâda doğru azm edüp eyle safâ 2. Âsaf-âbâda gelüp gâhî salın ey meh-likâ 3. Gel hele gör sahn-ı Sa‘d-âbâda hiç olmaz bahâ 4. Iyddır çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum IV 1. Kapladup gül-penbe şâlı ferve-i semmûruna 2. Ol siyeh zülfü döküp ol sîne-i billûruna 3. Itr-ı şâhîler sürüp ol gerden-i kâfûruna 4. Iyddır çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum V 1. Sen açıl gül gibi zâr ile hezâr olsun Nedîm 2. Bend bend olsun ham-ı zülfün şikâr olsun Nedîm 3. Sen salın cânâ yolunda hâksâr olsun Nedîm 4. Iyddır çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum 236 26 I 1. Yetmez mi sana bister ü bâlîn kucağım 2. Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım 3. Ateşlik eder sana bu sînemdeki dâğım 4. Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım II 1. Sen böyle soğuk yerde niçün yatar uyursun 2. Billahi döğer dur hele dâyen seni görsün 3. Dahı küçücüksün yalnız yatma üşürsün 4. Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım III 1. Yaklaşdı şitâ ebr-i siyâh tutdu cihânı 2. Kalmadı sabânın gezecek tâb u tüvânı 3. Kurbânın olam geçdi boğaz seyri zamânı 4. Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım IV 1. Bir câm çek ey gonca-dehen def‘-i humâr et 2. Çeşmimde hayâlin gibi gel geşt ü güzâr et 3. Nakşın gibi âyîne-i sînemde karâr et 4. Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım V 1. Der sana Nedîmâ bunu tekrâr-be-tekrâr 2. Bîgâne ile etme sakın azm-i çemenzâr 3. Gürgân gibi ağyâr kaparlar seni zinhâr 4. Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım 2725 I 1. Gülistan lâle-i ahmerle pür-zîb oldu ser-te-ser 2. Çırâğan faslı ıyd eyyâmıdır şevketlü hünkârım 3. Karâr etsin mi İstanbulda şimden sonra hâtırlar 4. Çırâğan faslı ıyd eyyâmıdır şevketlü hünkârım 25 Bu şiir, sadece T nüshasında vardır. 237 II 1. Senin çün besledi ezhârı bir yıldan beri gülşen 2. Haber sormakdadır her lahza teşrîf-i hümâyûndan 3. Tebâh olur iki günde eger lutfunla gelmezsen 4. Çırâğan faslı ıyd eyyâmıdır şevketlü hünkârım III 1. Bilirsin kim efendim lâlenin nâzükdür eyyâmı 2. Tamâm olur heman bir haftada âğâz u encâmı 3. Kerem kıl tizce teşrîf eyle bilsin bâri bayramı 4. Çırâğan faslı ıyd eyyâmıdır şevketlü hünkârım IV 1. Çemen kıldı yeşil dîbâsını yollarda güsterde 2. Gelüp durdu selâma nev-bahâr u ıyd bir yerde 3. Hele geç kalması şâyan görünmez bu havâlarda 4. Çırâğan faslı ıyd eyyâmıdır şevketlü hünkârım V 1. O cây-ı nüzhet-efzâya nice meyl etmesin hâtır 2. Ki ol yerlerden olmuşdur nice ehl-i hüner zâhir 3. Zuhûr etmiş husûsâ kim Nedîmâ gibi bir şâ‘ir 4. Çırâğan faslı ıyd eyyâmıdır şevketlü hünkârım 28 I 1. Gülzâra salın mevsimidir geşt ü güzârın 2. Ver hükmünü ey serv-i revan köhne bahârın 3. Dök zülfünü semmûr giyinsin ko izârın 4. Ver hükmünü ey serv-i revan köhne bahârın II 1. Bülbüllerin ister seni ey gonca-dehen gel 2. Gül gitdiğini anmayalım gülşene sen gel 3. Pâ-mâl-i şitâ olmadan iklîm-i çemen gel 4. Ver hükmünü ey serv-i revan köhne bahârın III 1. Sal hatt-ı siyâhkârın o ruhsâre-i âle 238 2. Semmûrunu kaplat bu sene kırmızı şâla 3. Al deste eğer lâle bulunmazsa piyâle 4. Ver hükmünü ey serv-i revan köhne bahârın IV 1. Cennet gibi âlem yine her mîve firâvân 2. Sen mîve-i vaslın dahi etmez misin erzân 3. Uşşâka birer bûse edüp gizlice ihsân 4. Ver hükmünü ey serv-i revan köhne bahârın V 1. Bir mısra‘ işitdim yine ey şûh-ı dil-ârâ 2. Bir hoşça da bilmem ne demek istedi ammâ 3. Ma‘kûl dedi zann ederim onu Nedîmâ 4. Ver hükmünü ey serv-i revan köhne bahârın 29 I 1. Yine oldum esîri âh bir şûh-ı sitemkârın 2. Ki dil-ber sevmemiş bilmez belâsın âşık-ı zârın 3. Ne kâfirliklerin gördüm ben ol zülf-i siyehkârın 4. O ebrûnun o zâlim gamzenin ol çeşm-i mekkârın II 1. O tıfl-ı nâzı gördüm rûyuna hurşîd eser etmiş 2. Haberdâr olmamışdım sonra bildim n'eylemiş n'etmiş 3. Meğer zâlim kaçup tenhâca Sa‘d-âbâda dek gitmiş 4. Temâşâ eylemiş âlâyını şevketlü hünkârın III 1. Gezermiş kasrın etrâfında yer yer tâze meh-rûlar 2. Mükahhal gözlü şîrîn sözlü leylî yüzlü âhûlar 3. Hemân alkış sadâsın andırırmış çağlayan sular 4. Ederlermiş du‘âsın pâdişâh-ı ma‘deletkârın IV 1. Güzelsin bî-bedelsin şûhsun âlüftesin cânâ 2. Söz olmaz hüsnüne gelmez nazîrin âleme hakkâ 3. Senin her cevrine bin cân ile sabr eylerim ammâ 4. Beni pek öldürür ey bî-vefâ ellerle bâzârın 239 V 1. Bugün bir mahrem-i esrâr yâr-ı nükte-pîrâdan 2. İşitdim kim sayup uşşâkını ey şûh-ı simin-ten 3. Nedîm-i zâra benzer âşıkım yokdur demişsin sen 4. Efendim işte vardır ben esîrin ben giriftârın 30 I 1. Ser-â-pâ hüsn ü ânsın dil-sitansın nâz-perversin 2. Cüvân-ı mihribansın şûhsun nâzende dil-bersin 3. Nazîrin yok cihanda hüsn ile mihr-i münevversin 4. Bahâ olmaz sana cânâ aceb pâkîze gevhersin II 1. Eyâ gülzâr-ı hüsn ü behcetin nahl-ı ser-efrâzı 2. Kim üstâd etdi fenn-i işvede ol çeşm-i tannâzı 3. Kim öğretdi sana cânâ bu denlü şîve vü nâzı 4. Ki dâ'im böyle nâz ile güler nâz ile söylersin III 1. Yeter kaldın yeter ey tıfl-ı nâzım hânede tenhâ 2. Yeter karışmasınlar sana gayri dâye vü lâlâ 3. Biraz gel bâğa bülbül dinle seyret açıl cânâ 4. Ki sen dahı henüz açılmamış bir gonca-i tersin IV 1. Hırâmın dil-pesend ü cünbişin dil-hâhdır cânâ 2. Hayâlinle Nedîmin kârı âh u vâhdır cânâ 3. Atan anan senin var ise mihr ü mâhdır cânâ 4. Ki bir bakışda mihre bir bakışda mâha benzersin 3126 I 1. Pâdişâhım dergehinde bendedir şâhan senin 2. Her ne emrin varsa hünkârım buyur ferman senin 3. Âlemin sultân-ı âlî-şânısın devran senin 4. Her ne emrin varsa hünkârım buyur ferman senin 26 Bu şiir, sadece T nüshasında vardır. 240 II 1. İster isen al Ferîdûnun başından efseri 2. İster isen mülk-i Dârâdan çıkar İskenderi 3. İster isen Husreve bağışla mülk-i hâveri 4. Her ne emrin varsa hünkârım buyur ferman senin III 1. Zât-ı âlî-şânına şâyestedir bu taht u tâç 2. Gayri şehler lâyık oldur ki versinler harâç 3. Mülk-i Kisrîden alır ednâ kulun isterse bâç 4. Her ne emrin varsa hünkârım buyur ferman senin IV 1. Iyd yaklaşdı Nedîmâ benden âyâ neylesin 2. Bir kasîdeyle yine arz-ı hüner mi eylesin 3. Yohsa bir nâzük edâ tâze gazel mi söylesin 4. Her ne emrin varsa hünkârım buyur ferman senin 32 I 1. Aceb nâzende tıfl-ı dil-sitansın 2. Güzelsin tâzesin tersin cüvansın 3. Gözümde nûrsun sînemde cansın 4. Heman kalbimdeki râz-ı nihansan II 1. Neden eşkestedir tarf-ı külâhın 2. Neden mestânedir çeşm-i siyâhın 3. Niçün kanlar döker tîğ-i nigâhın 4. Niçün sen böyle âşûb-ı cihansın III 1. Varup bîgânelerle ülfet etdin 2. Dil-i zârım esîr-i mihnet etdin 3. Beni mehcûr-ı tâb u tâkat etdin 4. Yamansın mâ-hasal zâlim yamansın IV 1. Söz açma hızr ile âb-ı bekâdan 241 2. Efendim sevdiğim ben bildiğim ben 3. Bu şekker-hand ile bu kadd ile sen 4. Hayât-ı tâze ömr-i câvîdansın V 1. Gönül kim ıkd-ı bend-i kâkülündür 2. Havâdâr-ı şemîm-i sünbülündür 3. Nedîm-i zâr kurbânın kulundur 4. Sen onun cismine rûh-ı revansın 33 I 1. Erişdi nev-bahâr eyyâmı açıldı gül-i gülşen 2. Çırâğan vakti geldi lâlezârın dîdesi rûşen 3. Çemenler döndü rûy-ı yâra reng-i lâle vü gülden 4. Çırâğan vakti geldi lâlezârın dîdesi rûşen II 1. Açıldı dil-berin ruhsârı gibi lâleler güller 2. Yakışdı zülf-i hûban-veş zemîne saçlı sünbüller 3. Bu mısra‘la nevâ-sâz olmada âşüfte bülbüller 4. Çırâğan vakti geldi lâlezârın dîdesi rûşen