XIII
ay toldı kün toğdı ilig tapuğıña kelmişin ayur
0462. bir ay toldı atlığ er erdi tetig
eşitti bu çawığ itindi itig
0463. yégit erdi oğlan kılınçı amul
ukuşluğ biliglig hem öglüg köñül
0464. yüzi körklüg erdi körüp köz kamar
sözi yumşak erdi tili tuz tamar
0465. kamuğ törlüg erdem tükel ögrenip
yorır erdi erdem eligke alıp
0466. öziñe bakıp aydı men me bu kün
tümen erdemim birle élde burun
0467. negüke yorır-men bu yérde kuruğ
iligke barayın kılayın tapuğ
0468. iligke tusulsun bu erdemlerim
açınsun meniñ kitsü emgeklerim
0469. ukuşluğ biliglig beg ermiş amul
tiler ermiş erdem idilerin ol
0470. ukuş kadrini hem ukuşluğ bilir
bilig satsa bilge biliglig alır
0471. sözin aydı şâ‘ir muñar meñzetü
tili lafz birle añar yañzatu
0472. bilig kıymetini biliglig bilir
ukuşka ağırlık biligdin kelir
0473. negü bilge télve bilig kadrini
bilig kayda bulsa biliglig alır
0474. bu ay toldı itti kör at ton tolum
ayur köndüreyin tapuğka yolum
0475. öziñe kerekin itindi itig
éligke yüz urdı bu bilge tetig
0476. yana aydı mundın barur-men turup
ilig tapğıña bu özüm yüz urup
0477. ğarîblık yérinde kerek bolğa neñ
bu elgim tarusa sarığ kılğa eñ
0478. idi ked katığ bu ğarîblık işi
ğarîblıkta yañlur talu er başı
0479. séziksiz kerek bolğa altun kümüş
özüm işleteyin tése-men üküş
KUTADGU BİLİG 33
0480. negü tér eşit emdi bilgi teñiz
sözin yañzatur körse kızğu meñiz
0481. kim erse tapuğka kireyin tése
iki neñ kerek bil söz aydım kese
0482. tiriglik kerek bir tuçı igsizin
tapınsa kıyıksız yarutsa yüzin
0483. takı bir saw altun kerek ay tetig
anı işletip étse özke itig
0484. anıñda basala yarar bu tapuğ
munı bilse bolmaz bu beklig kapuğ
0485. kötürdi saw altun kümüş neñ tawar
ayur öz muñadsa maña bu yarar
0486. ewindin turup çıktı keldi berü
bir ança yorıyu bir ança turu
0487. kelip tegdi ilig-turur orduka
ögi köñli kolmış tilek ârzûka
0488. kirip kend içinde tiledi tüşün
tüşün bulmadı kör tarudı ajun
0489. muñadtı muyanlıkta tüşti barıp
kéçe yattı anda tünedi serip
0490. negü tér eşitgil ukuşluk bilip
saña sözledi söz biligdin alıp
0491. idi ters bolur kör bilişmez kişi
kalın yat ara kirse yalñuz başı
0492. idi sarp bolur bu yañı kelgüçi
bilişi yok erse muñadsa tuçı
0493. bilişmez kişiler karağu sanı
karağu yorık yazsa sökme anı
0494. kişi kirmedük ilke kirse kalı
kelin teg bolur er ağın teg tili
0495. yatığ yarlıkağıl içür bér yégü
ümeg edgü tutğıl ay bilge bügü
0496. yatığ edgü tutsa yarur er közi
ümeg edgü tutsa yadıldı sözi
0497. kişike kerek tegme yérde biliş
biliş birle itlür kamuğ törlüg iş
0498. bu ay toldı ança yorıdı bu yañ
ğarîblık sakınçı sarığ kıldı eñ
0499. bilişti yéme ol kişiler bile
otağ tuttı özke yarudı küle
34 YUSUF HAS TAYANGU
0500. yéme tuttı iş tuş yakın kıldı öz
uluğka kiçigke açuk tuttı yüz
0501. bu ay toldı özke kör itti işig
adaş tutdı anda bir atlığ kişig
0502. adaş tuttı ay toldı edgü kişi
küsemiş atı erdi edgü işi
0503. añar açtı ay toldı köñli sözi
ne ermiş tileki kim ermiş özi
0504. yérindin bu élke nelük kelmişin
ayu bérdi barça özi bilmişin
0505. iligke yakın hâs hâcib erdi bir
atı ersig ilig bile sözke sır
0506. küsemiş añar bardı bir kün turup
sözin sözledi sözke ul tüp urup
0507. ayıttı bu hâcib sözin yetrürek
tileki ne ermiş takı bütrürek
0508. küsemiş ayu bérdi barça sözin
ne erdi tileki kim ermiş özin
hâcib cevâbı küsemişke
0509. hâcib aydı aşnu maña kelsüni
köreyin anı men méni körsüni
0510. yana ukturayın iligke bu söz
kayu kün körüñü kaçan kelgü öz
küsemiş sözi ay toldıka
0511. küsemiş turup çıktı andın yana
kelip aydı ay toldı tuğdı küne
0512. yorı bar biliş emdi hâcib bile
tilekiñ negü erse andın tile
0513. séni körsü bilsü eşitsü sözüñ
tilekiñ ne erse tilin ay özüñ
0514. añar sözledim men sözüñni neçe
takı ménde yégrek sen ayğıl aça
0515. idi yakşı aymış tili köñli tüz
körü barsa yetrü köni ök bu söz
0516. kişi sözler ök kör kişiniñ sözi
kişide bağırsak öz işke özi
0517. neçe ked kişi bolsa özke yakın
özinde bağırsak bolurmu sakın
0518. bağırsak tilese özüñke özüñ
özüñde bağırsak yok ol kes sözüñ
KUTADGU BİLİG 35
0519. tonın kedti ay toldı turdı örü
küsemiş bile çıktı bardı naru
0520. kapuğka tegip tüşti kirdi yorıp
körü aldı hâcib kişisi kelip
0521. küsemış kirip tuştı yandru çıkıp
alıp kirdi hâcib taparu okıp
0522. körü aldı hâcib orun bérdi tör
isig sözledi söz tilin yakşı kör
hâcib su’âli ay toldıka
0523. ayıttı hâcib emdi köñlüñ neteg
kelip kayda tüştüñ ne ornuñ neteg
0524. bilişiñ ne barmu adaş ya kadaş
körügli ne barmu yégü içgü aş
0525. yana ma ayıttı tilekiñ ne ol
negü iş kılur sen kerekiñ ne ol
ay toldı cevâbı hâcibka
0526. bu ay toldı aydı ay hâcib kutı
eşittim bu kün toğdı ilig atı
0527. eşittim yıraktın anıñ çawını
biligin ukuşın silig sawını
0528. özüm ârzûladı anıñ tapğıña
tapınğalı keldim anıñ kapğıña
0529. tilek bu iligke tapınsa özüm
yarağ körse hâcib ötünse sözüm
0530. körüp sewdi hâcib bu ay toldını
tilinde yorıttı kamuğ ögdini
0531. yüzi körki kılkı kılınçı özi
kamuğ yakşı kördi tili uz sözi
0532. idi sewdi köñlün anı tapladı
ilig tapğıña bu yarağay tédi
0533. negü tér eşitgil sewitmiş kişi
sewitse kişi kör mün erdem başı
0534. kimi sewse ‘aybı kör erdem bolur
kimi sewmese erdem öktem bolur
0535. bu sözke tanukı munu keldi söz
okığıl munı sen ayâ edgü öz
36 YUSUF HAS TAYANGU
0536. köñül kimni sewse mün erdem bolur
kamuğ tetrüsi oñ kokuzı tolur
0537. köñül kimni sewse kamuğı sewüg
körür közke ursa körünmez bolur
hâcib cevâbı ay toldıka
0538. yanut bérdi hâcib kör ay toldıka
ayur emdi iwme maña tur baka
0539. men aşnu ayayın iligke sözüñ
ne ermiş tilekiñ kim ermiş özüñ
0540. séni bilsü ötrü yüzüñ körsüni
uçuz tutmasunı ağır tutsunı
0541. saña men kerekiñ baka turğa-men
kamuğ işleriñni sewe kılğa-men
0542. üküş edgü sözler tilin sözledi
işiñ itge-men tép katığ kur badı
0543. bu yañlığ bolur bu kişi edgüsi
kişi edgüsi ol bodun yüdgüsi
0544. negü tér eşitgil bodun başlar er
kamuğ işni yetrü körüp işler er
0545. kimiñ devleti baş kötürse örü
kamuğ edgü kılğu bodunka törü
0546. kimiñ elgi bolsa bodunka uzun
silig bolğu kılkı kılınçı tüzün
0547. yorık bolsa kimiñ bodunka sözi
süçig tutğu til söz me kodkı özi
0548. yayığ ol bu devlet éter hem buzar
ne irsel-turur terk irikse tezer
0549. bu kutka ınanma usa edgü kıl
bu kün munda erse yarın anda bil
0550. bu kutka küwenme ay kut bulğuçı
keligli-turur kut yana barğuçı
0551. ay devlet idisi bu devlet bile
turayın tése tur sen edgü tile
0552. saña tegse beglik uluğluk ok a
kiçiglik anuk tut özüñ bolğuka
0553. yana aydı hâcib sen emdi yorı
sewinçin tirilgil badıñ kut kurı
0554. sen az iwme işler üdiñe tutuğ
üdi kelse açlur bu beklig kapuğ
KUTADGU BİLİG 37
0555. yéme yakşı aymış biliglig sözi
biliglig sözi körse barçın tözi
0556. kayu işke iwse uzar kéç kalur
iwe kılmış işler ökünçlüg bolur
0557. üdiñe küdezgü işig iwmegü
kamuğ iş üdinde bolur ay bügü
ay toldı cevâbı hâcibka
0558. eşitti bu ay toldı barça sözüg
ayur serneyin men tutayın özüñ
0559. méni kördi hâcib sözüm tıñladı
yarağı körü tursu vaktı üdi
0560. kayu üdte hâcib tilese méni
ol üdte keleyin tédi söz küni
0561. turup çıktı ay toldı andın yana
ewiñe kelip kirdi yazdı ton a
0562. hâcib kördi ay toldı kılkı yañı
erende adınsığ kişide öñi
0563. ayur körmişim yok bu yañlığ kişi
biliglig ukuşluğ bodunda başı
0564. bu mundağ kişiler bolur idi kız
bu kız kızlıkı kıldı kız atı kız
0565. kayu neñ kız erse uş ol neñ küsüş
küsüş neñ tilep bulmaz emger üküş
0566. bu mundağ kişiler iligke kerek
iligke kerek neñ kör ilke kerek
0567. kamuğka tusulur kör erdemlig er
bu erdem bile er tilek ârzû yér
0568. üdi boldı hâcib iligke sözin
aça aydı ay toldı kılkı tözün
0569. ayu bérdi kılkın kılınçı yañın
sayu bérdi bilgin ukuşı teñin
ilig cevâbı hâcibka
0570. eşitti ilig aydı keldür kanı
kayuda-turur bir köreyin anı
0571. tiler erdim emdi bu yañlığ kişig
udu barsa kılsa bu beglik işig
0572. tilek barça buldum bu ol bir sözüm
bu yañlığ kişike muñadur özüm
38 YUSUF HAS TAYANGU
0573. yorı bar okığıl anı sen maña
tapuğka köründür ay ersig toña
0574. turup çıktı hâcib kapuğka tegip
bir oğlan yügürtti tilin söz ıdıp
0575. bu oğlan yügürdi tegürdi sözi
tonın kedti turdı sewinçin özi
0576. atın mindi keldi kapuğka tüşüp
yorıp utru hâcib okıdı tuşup
0577. ağırladı hâcib orun bérdi tör
edeb birle ay toldı oldurdı kör
0578. hâcib kirdi ilig tapa yüz urup
iligke ötündi adakın turup
ilig cevâbı hâcibka
0579. ilig aydı ünde maña kirsüni
köreyin anı men méni körsüni
0580. hâcib çıktı aydı ay ay toldı tur
tapuğka körüngil kutuñ badı kur
XIV
ay toldı kün toğdı ilig tapuğıña körünmişin ayur
0581. bu ay toldı kirdi köründi söküp
açıldı ilig köñli ol yüz körüp
0582. yükündi iligke kör açtı sözin
süçitti sözi hem sewitti özin
ilig su’âli ay toldıka
0583. ilig aydı kim sen negü ol atıñ
kayudın kelir sen negü ol yatıñ
0584. amulluk bile açtı ay toldı til
siliglik bile öz sözin aydı bil
0585. amulluk siliglik ukuş kılkı ol
ukuşsuz kişiler kamuğ yılkı ol
0586. muñar meñzetü aydı şâ‘ir bu beyt
işiñ tüşse iwme sabır birle ayt
0587. iwe kirme işke sabır kıl serin
iwe kılmış işler ökünçi yarın
0588. kamuğ işte iwme serin öz tutun
serinse bulur kul bu beglik kurın
KUTADGU BİLİG 39
ay toldı cevâbı iligke
0589. bu ay toldı aydı ay ilig kutı
tapuğ birle hôş boldı kulluk atı
0590. atım kul tapuğçı kör ornum kapuğ
kılınçım könilik me kılkım tapuğ
0591. saña keldim oğrap uzun yol yorıp
tilekke bu kün tegdim ârzûm kanıp
0592. tilekim bu ol sen méni yérmedin
tapuğka yakın tut maña érmedin
0593. eşitti bu söz kör sewindi ilig
tilek teg bululdı sınadı erig
ilig cevâbı ay toldıka
0594. ilig aydı ay toldı kördüm séni
sewitti bu körküñ bu kılkıñ méni
0595. tapın öz oğurluğ bağırsaklıkın
tapuğda esüngil maña bol yakın
0596. meniñdin açığ bolsu séndin tapuğ
tapuğ bolsa ötrü açar kut kapuğ
0597. bu künde naru sen kıyılma tapın
tapınsa öter beg tapuğçı hakın
ay toldı cevâbı iligke
0598. yér öpti kör ay toldı aydı ilig
yarutsa közin bérdi devlet elig
0599. tapınmak üçün keldim ewdin turup
uzun yol yorıdım saña yüz urup
0600. bayat bérsü küç bu tapuğ kılğuka
küdezsü sañar öz tapuğ yazğuka
0601. turup çıktı sewnü kapuğka küle
ögi köñli açlıp yarudı yula
0602. negü tér eşit bu kutun kopmış er
kutı birle ârzû tilek bulmış er
0603. küle baksa begler kişike közün
ögi köñli tirlür küwenür özün
0604. yaruk tutsa begler kişike yüzi
yarur er közi hem yarayur sözi
0605. kimi tutsa begler öziñe yakın
kamuğ neñ yakınlık kılur kör bakın
0606. kut ol beg yakın bolsa kutka kişi
tilekin bulur barça étlür işi
40 YUSUF HAS TAYANGU
0607. tapındı bu ay toldı anda naru
tapuğda kıyılmadı erte turu
0608. künün turdı turğak tünün yatğakın
tapındı kıyıksız bağırsaklıkın
0609. iligke kirü hem çıka törçidi
ilig edgü közün baka törçidi
0610. tapuğ arturu bardı künde yañı
ağırladı ilig küniñe öñi
0611. tapuğ birle begler ağırlar kuluğ
tapuğ siñse boldı kiçig öz uluğ
0612. tapuğ kıl tapuğ birle kul beg bolur
tapuğ siñmeginçe tilek kim bulur
0613. eşit emdi bilge sözi ne téyür
sözin yañzatur sözke yinçge ayur
0614. tegimsiz tapuğ birle törke tegir
yarağsız yaransa kör élke tegir
0615. tapınğu kıyıksız tapuğ kılğuçı
tapuğ siñse ötrü tilekke tegir
0616. bu ay toldı künde yetürdi tapuğ
ilig me açığ birle açtı kapuğ
0617. küniñe örü bardı içrek bolu
kokuz boldı kadğu sewinçi tolu
0618. tapuğka süçindi bu ay toldı ked
ilig me açındı barı arttı ed
0619. kamuğ törlüg işke sınadı ilig
tilek teg tükel buldı tapnur erig
XV
ay toldı iligke özi devlet erdükin ayur
0620. ilig bir kün oldrup özi yalñuzun
okıp kirdi ay toldı sewnür özün
0621. kirip turdı ay toldı utru örü
ilig imledi kelgil oldur berü
0622. çıkardı topık kodtı ay toldı kör
anı yastanıp ötrü oldurdı kör
0623. ayıttı ilig tegme törlüg bilig
yanut bérdi ay toldı açtı tilig
0624. sewindi ilig kör yaruttı yüzin
anı kördi ay toldı yumdı közin
0625. sözin kesti ilig hîç ündemedi
közin yumdı ay toldı hîç açmadı
KUTADGU BİLİG 41
0626. yana aytu kirdi ilig öz sözin
yanut bérdi ay toldı tügdi yüzin
0627. baka kördi ilig kamuğ törlügün
tükel buldı bilgi ukuşı ögün
0628. sewe baktı ilig awıttı özin
bu ay toldı terkin ewürdi yüzin
ilig sözi ay toldıka
0629. ilig buştı artuk kararttı meñiz
ayur ay iweklik kişike isiz
0630. yañıldı bu tüşte meniñ bu özüm
negü teg açayın kişike sözüm
0631. negü tér eşitgil biliglig tilin
iwe kılmış işler ökünçi yılın
0632. iwe kılmış işler neçe yég bolur
iwe bışmış aşnı yése ig bolur
0633. iweklik-turur barça yañluk başı
amulluk-turur barça edgü işi
0634. iweklik bu erdi séni bilmedin
yakın tuttum özke tapındurmadın
0635. kayu erse begler tapuğçı kulın
tapındurğu ötrü açınsa yolın
0636. bışurğu tapuğda sınağu körü
ağırlasa ötrü kötürgü örü
ay toldı su’âli iligke
0637. bu ay toldı aydı ay ilig kutı
negüke buşar erki toldı otı
0638. yazukum ne erki bilümez özüm
ayu bérsü ewre eşitsü sözüm
0639. bar erse yazukum kına erk saña
yok erse yüzüñni karartma maña
0640. negü tér eşitgil ukuş meñzetü
kıyâs ma‘nî birle añar yañzatu
0641. tapuğçı yañılsa okıtğu kerek
negüke yañılmış ayıtğu kerek
0642. yazukı bar erse kınağu tutup
yok erse miñ edgün awıtğu kerek
ilig cevâbı ay toldıka
0643. yana ok buşup aydı ilig sözi
ayur ay biligsiz kişi munduzı
0644. özüñke baka kör kim erdiñ maña
kayudın kelir bu fuzûlluk saña
42 YUSUF HAS TAYANGU
0645. tapuğluğ tése-men özüñ tapğı yok
tusuğluğ tése-men yana asğı yok
0646. tapuğsuz ağırlap açındım séni
orun bérdim erse basındıñ méni
0647. topık yastadıñ emdi oldurğuka
ne oldruğ yéri bu ma köñlün uka
0648. saña sözledim men sözüg tıñladım
közüñ yumduñ erse özüm tañladım
0649. keçürdüm yana sözledim söz saña
nelük yüz ewürdüñ ayu bér maña
0650. eşitmezmü erdiñ bügüdin bu söz
yakın bolsa begke küdezgü ked öz
0651. ayu bérmedimü atañ ya anañ
ay oğlum begiñke özüñ kılma teñ
0652. tutuzmadımu kör saña hıl başıñ
basınma begiñni küdezgil başıñ
0653. bu begler ot ol otka barma yağuk
kalı bardıñ erse küyürmek anuk
0654. osal bolma begler küyer ot-turur
küyer otka yaksa añar yut-turur
0655. baka körse begler küyer ot sanı
basınsa üzer baş sorar öz kanı
0656. baka tursa artuk anın korku tur
kalı korkmasa sen küçün korkıtur
XVI
ay toldı iligke devlet sıfatın ayur
0657. küle aydı ay toldı uktı özüm
ayıttıñ munı sen eşitgil sözüm
0658. ukup kıldım emdi bu işlerni men
kerek erdi sen me munı uksa sen
0659. munu men me emdi saña keldüküm
meniñ kılkım erdi bu körkittüküm
0660. orun bérdiñ aşnu men oldurmadım
orun yok maña sen munı uk tédim
0661. topık yérde urdum bu söz berkitü
özüm yañzağını saña körkitü
0662. neteg kim orunsuz topık yuwlunur
anı teg me devlet özüm tegzinür
0663. sewe baktıñ erse közüm yümdüküm
saña körkitür-men negü erdüküm
0664. bu kün men me devlet karağu sanı
maña kim ilinse tutar-men anı
KUTADGU BİLİG 43
0665. yana sözlediñ sen yéme sözledim
sewe baktıñ erse yüzüm kizledim
0666. özüm körkitür öz kılınçın saña
ayur kılkım irsel ınanma maña
0667. negü tér eşit emdi türkçe mesel
başında keçürmiş bu kökçin sakal
0668. küwenme kıwı kutka kutluğ kişi
ınanma özüñ kutka atlığ kişi
0669. akar suw yorık til bu kut turmadı
ajun tezginürler yorıp tınmadı
0670. ınançsız-turur kut vefâsız yayığ
yorırda uçar terk adakı tayığ
ilig su’âli ay toldıka
0671. ilig aydı uktum açıldı sözüg
yazuk ‘udri kolduñ kutuldı özüñ
0672. maña ayğıl emdi ne ol erdemiñ
bedük sözledi söz bu öktem tiliñ
ay toldı cevâbı iligke
0673. bu ay toldı aydı kör erdem üküş
meniñdin tegir tegse erke ülüş
0674. kılınçım oñay körse yaşım kiçig
kamuğ beg bedükke meniñdin keçig
0675. yüzüm körki körklüg ne kılkım silig
tilemiş tilekke yetürdüm elig
0676. özüm kayda bolsa kamuğ ârzûlar
meniñ birle yügrür maña öz ular
0677. erej minde emgek meniñdin tezer
sewinç minde sakınç maña yol azar
0678. maña öznese kim üzelip ölür
maña kim boyun egse ârzû bulur
0679. urayın tégüçi özi ursukar
basayın tégüçi özi bassıkar
0680. muñar meñzetü keldi emdi bu söz
munı eştip uksu biliglig ked öz
0681. bu kut kayda bolsa boyun bir yaraş
kalı öznese kutka kadğun küreş
0682. bu kut kelse yalñuk kutadur köni
tümen ârzû birle talulap yér aş
ilig su’âli ay toldıka
0683. ilig aydı uktum bu erdemleriñ
münüñ barmu ayğıl bileyin seniñ
44 YUSUF HAS TAYANGU
ay toldı cevâbı iligke
0684. bu ay toldı aydı maña yas kılur
münüm yok velîkin kişiler ayur
0685. münüm bu méni yalñuk irsel téyü
ayığlap yorırlar kişike ayu
0686. mün ermez maña kör bu irsellikim
yañı neñ talular ma özke begim
0687. kamuğ eski neñler irinçig bolur
irinçig yüki kör yirinçig bolur
0688. yañı neñ bolurda bu eski nerek
talu neñ bolurda yawuz ne kerek
0689. yañıda bolur körse barça tatığ
tatığnı tilep er kör emger katığ
0690. yayığ tép sökerler bu kılkım üçün
maña mün ururlar bu atım üçün
0691. muñar meñzetü aydı alp er açuk
anıñ ma‘nîsi kör bu sözke tanuk
0692. törümiş neñ erse yokalğu-turur
törütügli hâlik ne kolsa kılur
0693. tiriglik tédüküñ bu yél teg keçer
kaçar tutsa bolmaz anı kim bulur
0694. küwenme bu kutka kelir hem barır
ınanma bu devlet bérür hem alır
0695. yayığ ermez erse bu devlet özi
ne edgü neñ erdi bu kut ay kozı
0696. kelip barmaz erse bu devlet yana
tünermegey erdi yarumış küne
ilig su’âli ay toldıka
0697. ilig aydı uktum bu irsellikiñ
érip kitgü yérde bolurmu bekiñ
ay toldı cevâbı iligke
0698. bu ay toldı aydı meniñ bu özüm
keyik teg-turur kılkı kestim sözüm
0699. méni terk bulumaz tilegli sewe
kalı bulsa tutmaz kılur terk yawa
0700. méni buldaçı er tutup beklese
kaçumaz-men andın söz aydım kese
ilig su’âli ay toldıka
0701. élig aydı ayğıl bu berkiñ kayu
negü teg kişen ol séni berklegü
KUTADGU BİLİG 45
ay toldı cevâbı iligke
0702. bu ay toldı aydı maña berk kişen
bu bir kaç neñ ol kör béreyin nişân
0703. méni bulğuçı kılkı alçak kerek
köñül kodkı til sözde yumşak kerek
0704. özini küdezse ayı ertmese
yawuz yunçığ işke yakın turmasa
0705. teñi birle tutsa tirilmiş neñin
yorık tüzse kılkı kılınçı yañın
0706. özinde uluğka tapuğ kılsa öz
özinde kiçigke süçig tutsa söz
0707. kişig satğamasa küwezlik bile
basıtmasa özde kiçigke küle
0708. yawalık bile borka baş sokmasa
yawalıkka boşlağ neñin saçmasa
0709. oyunka katılmasa elgin tilin
könilik öze tutsa kılkı yañın
0710. yayığ kut kişeni bu neñler-turur
bu yañlığ basa kutnı kaçmaz kalur
0711. bu sözke tanukı bu şâ‘ir sözi
bu şâ‘ir sözi sözke kattı tuzı
0712. keyik sanı devlet kişike tezig
kalı kelse bekle tuşa hem tizig
0713. tuta bilse devlet tezümez-turur
kalı tezse tegmez yana terk kezig
ilig cevâbı ay toldıka
0714. ilig aydı uktum ayâ kut séni
katığ sewdim erdi irer sen méni
0715. yayığlık yok erse bu irsellikiñ
ne edgü iş erdi seniñ kelmekiñ
0716. velîkin yayığ sen özüñ bî-vefâ
vefâ körkitür sen kılur sen cefâ
0717. anada atada bağırsak bolup
ayada tutar sen küler yüz urup
0718. ara körmedük teg yüz ewrer özüñ
adınsığ bolur barça kılkıñ sözüg
0719. tirer sen yumıtsa saçar sen kamuğ
okır sen yüz ursa yapar sen kapuğ
ay toldı cevâbı iligke
0720. bu ay toldı aydı ay ilig kutı
münüm erdemim barça aydım atı
46 YUSUF HAS TAYANGU
0721. méni kim bulup berk tutayın tése
ayu bérdim ol neñni tutsun usa
0722. maña urmasa örk méni tuttaçı
keyik teg kaçar-men kim ol yetteçi
0723. negü tér eşitgil sınamış karı
sınamış karılar sözi söz korı
0724. kelir kut tuta bilmese sen barır
bérür neñ yéyü bilmese sen alır
0725. yayığ kutnı bulsa idi bekrü tut
kalı beklemese yana bardı büt
0726. kutadmış kişi kör sakınmış kerek
kamuğ teñsiz iştin yıramış kerek
0727. arığ bolsa özi yorısa köni
munıñ bağı mundağ biliñü munı
ilig su’âli ay toldıka
0728. ilig aydı uktum münüñ erdemiñ
bu ay toldı atıñ ne ol bu seniñ
0729. negü ol munıñ ma‘nîsi ay maña
bileyin ukayın büteyin saña
ay toldı cevâbı iligke
0730. bu ay toldı aydı meniñ atımı
bügü meñzetür ayka bu kılkımı
0731. bu ay tuğsa aşnu idi az tuğar
küniñe bedüyür yokaru ağar
0732. tolun bolsa tolsa ajunka yarur
ajun halkı andın yarukluk bulur
0733. tükel bolsa kör ay bu ağsa ediz
yana irlü törçir kiter körk meñiz
0734. yaruklukı eksür yana yok bolur
tuğar kéçe azın yana ok tolur
0735. meniñ bu özüm me bu yañlığ-turur
ara bar bolur ma ara yok bolur
0736. neçe yunçığ özke yüz ursa özüm
baru körki artar keser-men sözüm
0737. bayusa bedüse yadılsa çawı
kiter-men anıñdın kiter yüz suwı
0738. yana saçlur andın tirilmiş neñi
söki teg bolur yandru kılkı yañı
0739. muñar meñzetü keldi şâ‘ir sözi
bu şâ‘ir sözi ol biligsiz közi
0740. kelir kut kişike atı çawlanur
yañı ay teg artar yarukı tolur
KUTADGU BİLİG 47
0741. yayığ télve devlet köñül bamağıl
tolun teg bu devlet yana irilür
0742. takı bir bu ma‘nî ayayın saña
eşitgil anı sen munu büt maña
0743. bu ay ornı boldı ewi münkalib
orunsuz bolur münkalib neñ kılıp
0744. bu ay burcı sertân bu ew ewrilür
ewi ewrilür hem özi çevrilür
0745. kayu ewke kirse bu ay terk çıkar
çıkarı üçün terk yatarın yıkar
0746. meniñ me özüm kör añar okşadı
ara kılkım ildi ara yokladı
0747. kelir-men barır-men yorır-men burun
ajunuğ kezer-men maña yok orun
0748. bu ma‘nî üçün atım ay toldı tép
atadı biliglig sözin yinçge yıp
0749. munu men me devlet münüm erdemim
ayu bérdim emdi igim hem emim
0750. aça sözledim söz maña emdi büt
ıdayın tése ıd kalı tutsa tut
ilig cevâbı ay toldıka
0751. ilig aydı barça eşittim sözüg
yaruttı sözüg hem yaradı özüñ
0752. tiler erdim emdi séni teg kişi
bayat bérdi ârzû ay erde başı
0753. bayat kimke bérse tilek ârzûsı
anıñ şükri boldı yanut kılğusı
0754. bu künde naru bu özüm tınmadın
munıñ şükri kılğu kerek érmedin
0755. negü tér eşit emdi bilge tetig
özi bardı kodtı biziñe bitig
0756. şükür kıl ay ni‘met idisi unur
şükür kılsa ni‘met bayat arturur
0757. bu ni‘met idisi unıtur özin
munıñ şükri bilse ewürmez yüzin
0758. az edgüke artuk üküş şükri kıl
üküş bolsa ni‘met anıñ kadri bil
0759. şükür kılsa ni‘met biri on bolur
biri on bolup kör ewi neñ tolur
0760. ilig bérdi alkış kör ay toldıka
ayur tünle kündüz maña tur baka
48 YUSUF HAS TAYANGU
0761. telim neñ tawar bérdi ögdi üküş
ağırladı bérdi kör altun kümüş
0762. añar sözledi sözni barça ilig
anıñdın tiledi kamuğ ög bilig
0763. kör ay toldı ma bu ağırlık bulup
tapındı bütün çın bağırsak bolup
0764. bir ança yorıdı sınadı ilig
kamuğdın tükel buldı bulmış erig
XVII
kün toğdı ilig ay toldıka ‘adil sıfatın ayur
0765. ilig bir kün oldrup özi yalñuzun
ewin kıldı hâlî irikti özün
0766. okıdı kör ay toldıka kıldı yol
bu ay toldı kirdi kawuşturdı kol
0767. ilig ötrü turdı adakın örü
ilig sözlemedi bir ança turu
0768. bakıp kördi ilig közin imledi
işâret bile kelgil oldur tédi
0769. bu ay toldı oldurdı akru amul
közin yérke tikti yaruttı köñül
0770. iligke baka kördi yaşru közin
kaşı közi tügmiş açıtmış yüzin
0771. kümüş kürsî urmış öze oldurur
bu kürsî adakı üç adrı-turur
0772. bedük bir biçekig eligde tutar
solındın urâğûn oñındın şeker
0773. anı kördi erse bu ay toldı çın
katığ korktı özke kodı aldı tın
ilig su’âli ay toldıka
0774. bir ança turup baş kötürdi ilig
bu ay toldıka aydı tepret tilig
0775. nelük sözlemez sen ağın teg bolup
méni munda yalñuz bu yañlığ bulup
ay toldı cevâbı iligke
0776. bu ay toldı aydı ay ilig kutı
meniñ sözlegüke özüm yok şatı
0777. adınsığ körür-men bu kün kılk itig
añar eymenür-men ay bilge tetig
0778. karaka bilig bérdi bilgi açuk
buşar üdte beglerke barma yağuk
0779. takı yakşı aymış biliglig bügü
buşar üdte begler bolur ot ağu
KUTADGU BİLİG 49
0780. kalı bolsa begler buşup öwkelig
yakın turma anda ay kılkı silig
0781. buşar bolsa begler kelip öwkesi
yırak turğıl anda tegürgey yası
0782. muñar meñzetü keldi emdi bu söz
köñülke alınğıl küdezgil ked öz
0783. buşar üdte beglerke barma yağuk
kalı bardıñ erse uçuzluk anuk
0784. kür arslanka okşar bu begler özi
buşursa keser baş ay bilgi yaruk
ilig su’âli ay toldıka
0785. ilig aydı keldür maña ay sözüg
negüni tañırkadı emdi özüñ
ay toldı cevâbı iligke
0786. bu ay toldı aydı tañım bu meniñ
kümüş kürsî ornuñ ne ol bu seniñ
0787. bu oldruğ ne kürsî yéri ol saña
bu ma‘nî ukayın ayu bér maña
0788. ikinçi eligde ne ol bu biçek
munı ma özüm yetrü bilgü kerek
0789. üçünçi oñuñdın negü ol şeker
soluñdın urâğûn ne ol bu sañar
0790. baka kördüm erse özüñ öwkelig
munı kördüm erse yitürdüm bilig
0791. bu yañlığ körüp bu özüm eymenip
ötüg ötnümez-men tilimni yazıp
XVIII
kün toğdı ilig ay toldıka ‘adil sıfatı neteg erdükin ayur
0792. ilig aydı uktum sözüg belgülep
açayın sözümni saña ülgülep
0793. séni men okıdım eñ aşnukı kün
ağırlık bile bérdim ol kün orun
0794. bu tañ tañsuk işler maña körkitip
buşurduñ méni sen işiñ berkitip
0795. körüp buştum erse ilendi özüñ
sarıldım saña men töküldi sözüg
0796. sen aydıñ maña kut-men bilgil méni
saña ukturu kıldım ukğıl munı
0797. negü kılmışıñnı sen adra seçe
yora bérdiñ uktum kamuğnı aça
0798. keçürdüm men anda seniñ ‘üdrüñi
ağırladım ötrü ol erdem teñi
50 YUSUF HAS TAYANGU
0799. bu kün me meniñ bu özüm kılkların
saña körkitür barça erdemlerin
0800. munu men me körgil könilik törü
törü kılkları bu baka tur körü
0801. bu kürsî özele öz oldurdukı
adakı üç ol kör ay köñlüm tokı
0802. kamuğ üç adaklığ emitmez bolur
üçegü-turur tüz kamıtmaz bolur
0803. kalı üç adakta emitse biri
ikisi kamıtar uçar ol eri
0804. kamuğ üç adaklığ köni tüz-turur
kalı bolsa tört kör bir egri bolur
0805. kayu neñ tüz erse kamuğı uz ol
kamuğ uz körü barsa kılkı tüz ol
0806. kayu neñ emitse kör egri bolur
kamuğ egriler isiz urğı bulur
0807. kayu tüz emitse turumaz tüşer
kayu neñ köni bolsa tüşmez serer
0808. meniñ kılkım ol kör emitmez köni
köni egri bolsa könilik küni
0809. könilik özele keser-men işig
adırmaz-men begsig ya kulsığ kişig
0810. bu bögde biçek kim eligde-turur
bıçığlı kesigli-turur ay unur
0811. biçek teg bıçar-men keser-men işig
uzatmaz-men da‘vî kılığlı kişig
0812. şeker ol kişi yér añar küç tegip
törü bulsa méndin kapuğka kelip
0813. şeker teg süçiyü barır ol kişi
sewinçlig bolur anda yazlur kaşı
0814. urâğûn yéme ol kişiler içer
özi küçkey erse könidin kaçar
0815. maña kelse tütşü törü bérse-men
urâğûn içer teg açır körse-men
0816. bu kaşım tügüki bu körksüzlüküm
küçemçi kelirke bu yüzsüzlüküm
0817. kerek oğlum erse yakın ya yağuk
kerek barkın erse keçigli konuk
0818. törüde ikigü maña bir sanı
keserde adın bulmağay ol méni
0819. bu beglik ulı kör könilik-turur
köni bolsa begler tiriglik bolur
KUTADGU BİLİG 51
0820. muñar meñzetü sözler öglüg kişi
kim öglüg sözin tutsa itlür işi
0821. könilik öze boldı beglik ulı
bu beglik köki ol könilik yolı
0822. törü kılsa élke köni bolsa beg
tilek ârzû bulğay bu kolsa kalı
ay toldı su’âli iligke
0823. yana aydı ay toldı ilig kutı
nelük boldı kün toğdı ilig at(isim)ı
ilig cevâbı ay toldıka
0824. ilig aydı bilge meniñ kılkımı
körüp meñzetü urdı bu atımı
0825. künüg kör irilmez tolu ok-turur
yaruklukı bir teg talu ok-turur
0826. meniñ me kılınçım añar okşadı
könilik bile toldı eksümedi
0827. ikinçi tuğar kün yarur bu ajun
tüzü halkka tegrür yokalmaz özün
0828. meniñ me törüm bu yokalmaz özüm
kamuğ halkka bir teg ne kılkım sözüm
0829. üçünçi bu kün tuğsa yérke isig
çéçek yazlur anda tümen miñ tüsig
0830. kayu élke tegse meniñ bu törüm
ol él barça itlür taş erse korum
0831. tuğar kün arığ ya arığsız témez
kamuğka yarukluk bérür eksümez
0832. meniñ me kılınçım bu ol belgülüg
tözüke tegir barça méndin ülüg
0833. yana ma bu kün burcı sâbit-turur
bu sâbit tédüküm tüpi berk bolur
0834. bu kün burcı arslan bu burc tepremez
ewi tepremezi üçün artamaz
0835. meniñ kılkımı kör yéme bir yañın
özüm tegşürülmez yarukta öñin
ay toldı su’âli iligke
0836. bu ay toldı aydı ay ilig kutı
aşasu ajun él yadılsu atı
0837. meniñ me özüm bu uzun yol yorıp
saña keldi emgep hem artuk arıp
0838. bu kılkıñ bu erdemleriñ bar üçün
küsep keldim emdi tapuğka küçün
52 YUSUF HAS TAYANGU
0839. ayu bér maña sen neteg tapnayın
sewinçiñ kayu ol anı tutnayın
0840. tapuğ beg tapısı öze bolmasa
yaramaz bu tapğı neçe emgese
0841. negü tér eşitgil ıla atlığı
tapuğun bedümiş kişi kutluğı
0842. tapınsa tapuğçı begiñe kalı
katığ tutğu begler sewinçi yolı
0843. bu begler tapısı öze kıl tapuğ
begi taplasa tapğı açtı kapuğ
0844. tapuğçı tapuğ bilse törke tegir
tapuğ bilmese tördin élke kelir
0845. begin ked sewindürse tapnur kulı
açıldı bu kulka ağırlık yolı
ilig cevâbı ay toldıka
0846. ilig aydı uktum men emdi sözüg
sewinçim tile ked küdezgil özüñ
0847. saña men ayayın yarağsızlarığ
yarağsızka yakma yorığıl arığ
0848. özüm taplamaz neñ biri yalğan ol
munıñda basası bu küç kılğan ol
0849. suk erse kılınçı yég erse özi
iwek erse kılkı uwutsuz közi
0850. buşı erse işte yéme öwkelig
yawa erse borçı ya kıyğan elig
0851. bu yañlığ kişiler yaramaz maña
ayu bérdim emdi açukluğ saña
0852. yarayın tése sen maña belgülüg
bu kaç neñ özüñdin yırat ay(ünlem) külüg
0853. yakın bolğa sen künde ötrü maña
ağırlık açığ artğa méndin saña
ay toldı su’âli iligke
0854. bu ay toldı aydı eşittim munı
takı bir sözüm bar ayu bér anı
0855. bu edgü kayu ol neteg ol özi
negü teg bolur edgü kılkı tözi
ilig cevâbı ay toldıka
0856. ilig aydı edgü bu kılkı yañı
tusulur bolur halkka asğı oñı
0857. tüzü halkka barça kılur edgülük
yana minnet urmaz kişike kölük
KUTADGU BİLİG 53
0858. öz asğın tilemez kişike asığ
bérür ol asığdın bu kolmaz yanığ
ay toldı su’âli iligke
0859. yana aydı ay toldı uktum bu söz
takı bir tilekimni aytur bu öz
0860. maña ay könilik kayu ol köni
anıñ birle yalñuk yarutsa küni
0861. kayunı ayurlar könilik yolı
negü teg bolur bu könilik ulı
ilig cevâbı ay toldıka
0862. ilig aydı körgil köni er özi
tili köñli birle biriker sözi
0863. taşı teg içi ol içi teg taşı
bu yañlığ bolur ol köni çın kişi
0864. köñlin çıkarsa ayada urup
yorısa uyadmasa yalñuk körüp
0865. könilik kerek erke kopsa kutun
könilik atı ol kişilik bütün
0866. kız ermez bu yalñuk kişilik kız ol
az ermez bu yalñuk könilik az ol
0867. muñar meñzetü aydı şâ‘ir bu söz
saña sözledi emdi körgil bu öz
0868. yorığlı bu yalñuk idi ök üküş
köni çın bütün er maña ked küsüş
0869. kız ermez kişi kör kişilik kız ol
köni çın kişilerni ögdi ukuş
ay toldı su’âli iligke
0870. yana aydı ay toldı ilig kutı
maña açsu emdi bu söz bük katı
0871. bu edgü kişiler bolurmu isiz
isiz me ururmu kör edgüke iz
ilig cevâbı ay toldıka
0872. ilig aydı edgü iki törlüg ol
munıñda biri çın tutar edgü yol
0873. bir edgü bolur kör anadın tuğup
yorır ol köni çın kör edgü bolup
0874. takı biri edgü kör ötkünç bolur
isizke katılsa ol isiz kılur
0875. iki törlüg ol kör bu isiz yéme
ikigüni bir tép isizke sama
0876. toğa isiz ol kör munıñda biri
bu er ölmeginçe arımaz kiri
54 YUSUF HAS TAYANGU
0877. takı biri ötkünç bolur bu isiz
işi edgü bolsa tüzer bu ma iz
0878. toğa edgüdin tutçı edgü kelir
ajun bodnı andın asığlar alır
0879. toğa isiz erse añar yok otı
ajunka belâ ol bodunka yutı
0880. muñar meñzetü aydı türkçe mesel
eşitgil munı sen ukup özke al
0881. ürüñ süt bile kirse edgü kılık
ölüm tutmağınça ewürmez yorık
0882. tadu birle katlıp törümiş kılınç
ölüm buzmağınça buzulmaz erinç
0883. karında törümiş kılınç ögretig
yağız yér katında kiter ay tetig
0884. kalı edgüke bolsa isiz işi
isiz boldı kılkı ol isiz tuşı
0885. isiz me katılsa kör edgü bile
kamuğ edgülükke bu buldı yol a
0886. takı bir sebeb kör bu edgü isiz
yakınlık yolındın tüzer tüzse iz
0887. begi edgü bolsa bodun barça tüz
bolur kılkı edgü yorıkları uz
0888. yakın tutsa begler kör edgü kişig
isiz barça edgü kılur ol işig
0889. isizler yakın bolsa begler tapa
uzadı isiz elgi ilke tüp e
0890. isiz baş kötürse kör edgü yiter
bu edgü elig bulsa isiz kiter
0891. kalı edgü bolsa bu begler kutun
kamuğ edgü boldı karası bütün
0892. bu begler isiz bolmağınça isiz
ol ilde sewinçin kızartmaz meñiz
0893. ne edgü törü urdı begler begi
isizke bu kın berge zindân yégi
0894. kalı edgü bolsa bodun başçısı
kamuğ edgü boldı anıñ işçisi
0895. apañ edgü bolsa bu begler özün
bayur bodnı barça kör itlür ajun
ay toldı su’âli iligke
0896. yana aydı ay toldı uktum munı
ilig yarlıkadı bu sözler köni
KUTADGU BİLİG 55
0897. bu edgüg bilir ol kişi edgü tép
asığlığ erürin munı kılğu tép
0898. sewer barça yalñuk tiler ârzûlar
anı koldaçılar nelük buldılar
ilig cevâbı ay toldıka
0899. ilig aydı edgü talu neñ-turur
talu neñi tutçı talular kolur
0900. kayu neñ talu bolsa üdrüm ağır
anıñ kılmakı barça özke ağır
0901. isizlik uçuz ol anı kıldaçı
yawuz iş uçuz ol isiz boldaçı
0902. kayu neñ uçuz bolsa yérde yatur
ağı çuz ağır boldı törde yatur
0903. bu edgü ağış teg ağır ağğuka
yawuz neñ éiş ol uçuz bulğuka
0904. muñar meñzetü sözledi kör ukuş
ukuşluğ sözi tutsa asğı üküş
0905. ağış teg bu edgü ağumaz kişi
tegip tegme yalñuk kılumaz işi
0906. ağır neñ kamuğı ağır kılğuka
kılumaz bu işni biligsiz buşı
ay toldı su’âli iligke
0907. bu ay toldı aydı ay ilig kutı
bu ögdi bile munça edgü atı
0908. müni barmu yalñuk anı sözlegü
ukuşluğ ukarmu bilirmü negü
ilig cevâbı ay toldıka
0909. ilig aydı edgü tuçı ögdilür
müni bu isizler ara sawlanur
0910. yakınlık kılur er kişike tuşı
yawuz bolmasa kılmaz edgü işi
0911. bu satğağ basınçak üçün edgüni
isizler yerip kör yarutmaz küni
0912. kim edgü tiler erse edgü kılur
basınçak ya satğağka bakmaz bolur
0913. kim erse bu künlük tilese sewinç
isizlik kılur ol yarın yér sakınç
0914. bu edgü tilegli negü tér eşit
kamuğ edgülük kıl özüñke iş it
0915. yas ermez bu edgü bu künlük saña
yarın bolğa asğıñ bu kün büt muña
56 YUSUF HAS TAYANGU
0916. asığ körnür erse isizlik bu kün
yarın yas kılur anda ukğıl ögün
0917. bu edgü oñ ol kör isizlik bu sol
soluñdın tamu ornı uştmah oñ ol
0918. neçe me erejlense isiz bu kün
ökünç birle emger yarınkı künün
0919. neçe satğağ erse bu edgü kişi
ökünmez yarın anda itlür işi
0920. hakîkat munı bil ay ay toldı sen
ökünçsüz-men edgü atın ölse-men
0921. ne edgü söz aymış köni er tili
köni er tili urdı sözke ulı
0922. kim edgüg yérer erse isiz bolup
tiler-men ay edgü séni men kolup
0923. ay edgü sañar kim todar ay maña
berü kelgil emdi men aç-men saña
0924. neçe satğağ erse bu edgü kişi
tapı men bolayın bu edgü işi
0925. isizlik bile erse beglik maña
kerekmez bu beglik kodur-men saña
0926. kişi kılkı isiz körür-men közün
ereji az ol kör ökünçi uzun
0927. muñar meñzetü aydı şâ‘ir bu söz
okısa açılğay yiti kıl bu köz
0928. kayu edgü öknür kör edgü üçün
atıkmış isiz âhır öknür küçün
0929. isiz kılsa isiz yanutı ökünç
usa edgülük kıl isizke öçün
0930. negü teg ögeyin bu isiz kişig
negü teg tileyin bu isiz işig
0931. otunluk bıvalık yawalık kamuğ
isizler kılınçı bolur ay uluğ
0932. belâ mihnet emgek ökünçün sığıt
isizlik yanutı bolur ay yégit
0933. kalı sewmeyin kör bu edgü kişig
kalı ögmeyin men bu edgü işig
0934. akılık kişilik asığ edgülük
bu edgü kişidin kelir belgülüg
0935. bu edgü kişi barça iş edgüsi
bu edgü iş ol barça iş edgüsi
0936. işiñ edgü bolsa negü kolsa kol
iş edgü kerek ol özüñ bulsa yol
KUTADGU BİLİG 57
0937. erej ârzû ni‘met küwençin awınç
bu edgü yanutı bolur bu sewinç
0938. ilig aydı ay toldı ukğıl bu söz
ayıtmış sözüñke yanut kıldı öz
ay toldı cevâbı iligke
0939. yér öpti kör ay toldı turdı örü
ayur ay ıduk kut ay edgü törü
0940. ajun erki buldur uzun bolsu yaş
erej edgü birle esen bolsu baş
0941. buzulmasu beglik bedüklük bile
awınçın tirilgil sewinçin küle
0942. uluğluk bile bul üküş ilke erk
bu erk birle beglik ulı bolsu berk
0943. aka kelsü ârzû kurımaz bolup
kapuğ tutsu devlet karımaz bolup
0944. sewinç barça yumğı saña kelsüni
sakınç birle düşman sızıp ölsüni
0945. sezâ ol saña kim tapınsa tapuğ
sezâka tapınsa açar kut kapuğ
0946. negü tér eşitgil tapuğ kılmış er
tapuğ birle ârzû tilek bulmış er
0947. tapuğ kılma kılsa sezâka tapın
sezâ beg bilir ol tapuğçı hakın
0948. tapınma tapınsa akı tapğı kıl
akı ewi altun kümüş kapğı bil
0949. saranka tapınma ay tapnur kişi
tiriglik yawa bolğa isiz başı
0950. öziñe esirker saran öz neñin
kişike kaçan bérge ayğıl teñin
0951. sözin kesti ay toldı çıktı turup
ewiñe yüz urdı sewinçlig bolup
0952. kıyıksız tapuğ kıldı anda naru
tüni yattı yatğakta kündüz örü
0953. hakîkat tapındı bağırsaklıkın
ilig tuttı künde öziñe yakın
0954. yéme keçti üdler bir ança bu yañ
bu ay toldı tapğun kızıl kıldı eñ
58 YUSUF HAS TAYANGU
XIX
ay toldı iligke til erdemin söz asığların ayur
0955. ilig bir kün ay toldını ündedi
orun bérdi oldur téyü imledi
0956. bu ay toldı oldurdı akru silig
közin yérke tikti bekütti tilig
ilig su’âli ay toldıka
0957. ilig aydı ay toldı sözle sözüg
nelük şük turur sen ne boldı özüñ
ay toldı cevâbı iligke
0958. bu ay toldı aydı ay begler begi
kulı beg yüzin körse yitrür ögi
0959. ilig yarlıkamaz negü sözleyin
ayıtmazda aşnu negü ötneyin
0960. biliglig sözin sen eşit özneme
ayıtmazda aşnu sözüg sözleme
0961. kişig kim okısa kereklep tilep
ol-ok sözlegü aşnu sözni ulap
0962. ayıtmazda aşnu sözüg sözlese
köni sözledi kim ay yılkı tése
0963. takı télve munduz kişi bu bilin
ayıtmadı beglerke açsa tilin
0964. kızıl til kılur kısğa yaşlığ séni
esenlik tilese katığ ba anı
0965. negü tér eşitgil özin kısğan er
esen tirlür inçin özin basğan er
0966. kara baş yağısı kızıl til-turur
neçe baş yédi bu takı ma yéyür
0967. başıñnı tilese tiliñni küdez
tiliñ tegme künde başıñnı yanur
ilig cevâbı ay toldıka
0968. ilig aydı uktum sözüñni tükel
tirig sözlemese idi ök muhâl
0969. meger iki törlüg kişi ol bilin
birisi biligsiz birisi ağın
0970. ağın kendü berklig tili sözlemez
biligsiz tili ol sözin kizlemez
0971. biligsiz tili tutçı berklig kerek
biliglig kişi tilke erklig kerek
0972. biliglig sözi yérke suw teg-turur
akıtsa suwuğ yérde ni‘met önür
KUTADGU BİLİG 59
0973. biliglig kişiniñ sawı eksümez
akığlı süzük yul suwı eksümez
0974. öyük çim osuğluğ bolur bilgeler
çıkar suw kayuda adak tepseler
0975. biligsiz kişi köñli kum teg-turur
ögüz kirse tolmaz ap ot yem önür
ay toldı cevâbı iligke
0976. yana aydı ay toldı ilig ukar
bu til yası tegse tiriglik tüker
0977. tirig bolsa yalñuk kalı sözlemez
kerekligni sözler kişi kizlemez
0978. ayıtğu kerek söz kişi sözlese
ayıtmasa sözni katığ kizlese
0979. ayıtmaklık erkek-turur ay ilig
cevâbı tişi ol yetürse bilig
0980. tişike bir erkek bolur kör eri
anıñdın tuğar tuğsa iki urı
ilig su’âli ay toldıka
0981. ilig aydı uktum sözüg barça çın
ayıtğu sözüm bar takı bir adın
0982. bu til yasın aydıñ eşittim anı
anıñ asğı barmu ayu bér köni
0983. bu til yasıña korksa emdi özüñ
yatu kalğa barça asığlığ sözüg
ay toldı cevâbı iligke
0984. bu ay toldı aydı söz asğı telim
kalı sözleyü bilse uş bu tilim
0985. yawa söz biligsiz tilindin çıkar
biligsiz kişig bilge yılkı atar
0986. kara kılkı teñsiz yawa sözlegen
yawa söz-turur bu kara baş yégen
0987. yawa sözlese söz neçe yas kılur
eger sözleyü bilse asğı bolur
0988. kara karnı todsa kör ud teg yatur
yawa sözke awnur özin semritür
0989. yése todsa yatsa bu yılkı-turur
bu yılkı tédüküm bu kılkı-turur
0990. biliglig kişiler et öz yawrıtur
bilig birle awnur cânın semritür
0991. et öz ülgi barça boğuzdın kirür
bu cân ülgi çın söz kulaktın kirür
60 YUSUF HAS TAYANGU
0992. bilig belgüsi kör iki neñ-turur
bu iki bile er kızıl eñ urur
0993. biri til-turur kör birisi boğuz
bu iki basa tutsa asğı ögüz
0994. biliglig boğuz tilke erklig kerek
boğuz til küdezgen biliglig kerek
ilig su’âli ay toldıka
0995. ilig aydı uktum bu söz belgülüg
söz aslı neçe ol negü ol ülüg
0996. kayudın çıkar söz kayuka barır
munı ma ayu bér maña ay(ünlem) bilir
0997. neçe sözlemegü neçe sözlegü
negü tér biliglig ukuşluğ bügü
ay toldı cevâbı iligke
0998. bu ay toldı aydı söz ornı sır ol
söz ülgi on ol sözlegüsi bir ol
0999. biri sözlegü ol tokuzı tıdığ
tıdığ söz tüpi aslı barça yıdığ
ilig su’âli ay toldıka
1000. yana aydı ilig söz asğı neçe
yası ma neçe ol maña ay aça
ay toldı cevâbı iligke
1001. bu ay toldı aydı söz asğı uluğ
yérinçe tüşürse bedütür kuluğ
1002. söz asğı bile kör yağız yérdeki
yaşıl kökke yoklar bolur tördeki
1003. kalı sözleyü bilmese til sözüg
yaşıl kökte erse kör éndrür özüñ
ilig su’âli ay toldıka
1004. yana aydı söznüñ üküşi neçe
azı ma neçe ol maña ay aça
ay toldı cevâbı iligke
1005. bu ay toldı aydı üküş söz ol ol
ayıtmadı sözlep irikse köñül
1006. bu az söz ol ol kim ayıtmışka öz
cevâb bérse sözke yanut kılsa söz
1007. muñar meñzetü aydı şâ‘ir sözin
tilin söz bile tüzdi açtı yüzin
1008. sözüg yakşı sözle idi saknu öz
ayıttukta sözle yana terkin üz
KUTADGU BİLİG 61
1009. üküş söz eşitgil telim sözleme
ukuş birle sözle bilig birle tüz
ilig su’âli ay toldıka
1010. ilig aydı uktum bu sözni yéme
takı bir sözüm bar sen ay kizleme
1011. kimiñdin eşitgü kerek söz çını
sözüg kimke ayğu maña ay munı
ay toldı cevâbı iligke
1012. bu ay toldı aydı sözüg bilgedin
eşitgü biligsizke aysa kédin
1013. uluğdın eşitgü kereklig sözüg
kiçigke ayu bérgü tutsa özüñ
1014. üküş tıñlağu söz birer sözlegü
maña mundağ aydı biliglig bügü
1015. üküş sözleyü bilge bolmaz kişi
üküş eştü bilge bulur tör başı
1016. ağın bolsa yalñuk bilir hem bilig
tuñu bolsa tegmez biligke elig
ilig su’âli ay toldıka
1017. yana aydı ilig ukuldı bu söz
takı bir sözüm bar anı aysun öz
1018. tilig şükmü tutğu azu sözlese
sözüg açsamu yég azu kizlese
ay toldı cevâbı iligke
1019. bu ay toldı aydı eşitsü ilig
tilin sözlemese kalur bu bilig
1020. tilig sökse bolmaz telim öggüsi
sözüg öggüsi bar yéme sökgüsi
1021. kamuğ teprenigli bu sansız kalın
tanukluk bérür bir bayatığ tilin
1022. törütti tümen miñ halâyıklarığ
tili birle teñrig ögerler arığ
1023. et özlüg kişike kereki bu ol
birisi tilin söz birisi köñül
1024. köñül til törütti köni söz üçün
sözi egri bolsa küyer ol küçün
1025. köni sözlese söz kör asğı üküş
kalı sözlese egri barça söküş
1026. köni sözler erse tiliñ tepresü
sözüg egri erse özüñ kizlesü
1027. tilin sözlemese ağın tér kişi
üküş sözlese atı yañşak başı
62 YUSUF HAS TAYANGU
1028. kişide uçuzı kişi yañşakı
kişide ağırı kişi ol akı
1029. bu sözler eşitti sewindi élig
közin kökke tikti kötürdi elig
1030. bayatka şükür kıldı ögdi üküş
ayur ay idim sen bağırsak küsüş
1031. kamuğ edgülük tegdi séndin maña
tapuğsuz kuluñ-men yazukluğ saña
1032. tilekimni bérdiñ kamuğ ârzûlar
erej dünyâ devlet üküş edgüler
1033. bu şükruğ negü teg ötey öz özün
munıñ şükrı sen kıl saña ay tüzün
1034. sözin kesti açtı ağı kaznakı
üledi öküç neñ çığaylar hakı
1035. ağırladı ilig bu ay toldını
açığ bérdi elgin tilin ögdini
1036. vezîrlık añar bérdi tamğa ayağ
tuğı kövrügi birle bérdi kuyağ
1037. kamuğ élke kıldı kör elgi uzun
boyun egdi düşmân kiterdi özün
1038. bu ay toldı süzdi kamuğ iş küdüg
küwenç kıldı özke bu bulmış üdüg
1039. bayudı bodun hem itildi éli
iligke du‘â kıldı bodnı tili
1040. kutuldı bodun kitti emgekleri
kozı birle katlıp yorıdı böri
1041. itildi éli hem tüzüldi törü
ilig devleti boldı künde örü
1042. yorıdı bir ança bu yañlığ kutun
tüzüldi éli bodnı barça bütün
1043. telim arttı ilde yañı kend uluş
ilig kaznakı toldı altun kümüş
1044. sewindi ilig inçke tegdi özi
ajunda yadıldı kör atı sözi
XX
kut kıvılkın devlet irsellikin ayur
1045. tükel buldı ay toldı ârzû tilek
kıwı kut karıp yıktı arka yölek
KUTADGU BİLİG 63
1046. yéme yakşı aymış biliglig bügü
tükel bolsa ni‘met bulumaz yégü
1047. takı munda yégrek bilig sözlemiş
tükel bolsa ni‘met tüker yaş témiş
1048. idi yakşı aymış biliglig sözi
bu bilge sözi ol biligsiz közi
1049. énigli ağar ol ağığlı éner
yaruğlı tunar ol yorığlı tınar
1050. ne kim işler erse tükelin küder
tükegli tükese énişke yanar
1051. bu ay toldı buldı tilekin tükel
tüketti tiriglig turu kaldı mâl
1052. yana irlü kirdi bu tolmış ayı
kadır kışka yandı yarumış yayı
1053. yaraşık tadular karıştı için
küçendi biri tuttı bastı üçin
1054. tadu tegşürüldi aşı boldı yég
ağır boldı köñli katığ tuttı ig
1055. tadu artadı kör küçi eksüdi
kağıl teg köni bod egildi kodı
1056. tutup çaldı yérke ağır ig kelip
töşekke kirip yattı muñluğ ulıp
1057. otaçı tirildi tamur kördiler
ol ig kem ne ermiş ayu bérdiler
1058. kayu aydı kan tutmış emdi munı
aça bérgü ekhel akıtğu kanı
1059. kayu aydı ötrüm içürgü kerek
özi katmış emdi boşutğu kerek
1060. kayusı soğık itti kattı cülâb
kayu kıldı bérdi kereklig şerâb
1061. ot em kalmadı kör neçe kıldılar
yaraşık ne erse anı bérdiler
1062. asığ kılmadı künde arttı igi
koradı küçi künde yétti ögi
1063. negü tér eşitgil sakınuk kişi
sakınuk kişi ol kişiler başı
1064. kerek kat şelişe kerek tiryâk ét
kerek matrıdus kat ya çurnı ögit
1065. kerek tut otaçı kerek erse kam
ölüglike hergiz asığ kılmaz em
1066. osal bolmağıl ay tirig boldaçı
tirig bolduñ erse özüñ öldeçi
64 YUSUF HAS TAYANGU
1067. bu ay toldı hâlin eşitti ilig
ölüm tutğakı ig tegürmiş elig
1068. ilig aytu keldi bu ay toldını
kelip kördi ilig yatur hâlini
ilig su’âli ay toldıka
1069. ayıttı ilig emdi köñlüñ neteg
negü ol igiñ emdi udkuñ neteg
ay toldı cevâbı iligke
1070. bu ay toldı aydı ay ilig kutı
méni tuttı ol ig añar yok otı
1071. tolu erdi ayım irildi tolu
talu erdi kılkım barır bu talu
1072. sewinçin tuğar erdi toğmış künüm
künüm batğalır teg yarumaz tünüm
1073. küwençlik tiriglik kötürdi özin
yayığ dünyâ méndin ewürdi yüzin
1074. sewinç ârzû ni‘met turu kalğalır
sakınç kadğu mihnet maña kelgelir
1075. munu adrılur-men seniñdin bu kün
ulıyu barır-men ökünçün muñun
1076. negü tér eşitgil bügü él begi
bodun başlağuçı kişide yégi
1077. ne edgü neñ erdi bu devlet kelip
yana barmaz erse tilekçe yelip
1078. ne yakşı neñ erdi bu beglik işi
ölüm tutmaz erse yorısa kişi
1079. ne körklüg kün erdi yégitlik küni
karılık yok erse yorısa köni
ilig cevâbı ay toldıka
1080. ilig aydı ay toldı kodğıl bu söz
bu söz sözlemegil ayâ köñli tüz
1081. kişi barça igler kör edgü bolur
saña yalñuz ermez bu ig ay unur
1082. nelük tilde körksüz yorır bu sözüg
nelük köñlüñi artatur sen özüñ
1083. saña emdi awnıp yorır erdi öz
maña titgü teg sen adın boldı söz
1084. bayat edgü kılğay bu söz sözleme
tügün urma otun meniñ köñlüme
KUTADGU BİLİG 65
ay toldı cevâbı iligke
1085. bu ay toldı aydı ay ilig kutı
bu igke emi yok tileme otı
1086. kayu kim tuğar erse ölgü kerek
kayu neñ ağar erse ilgü kerek
1087. ağışka éniş ol edizke batığ
sewinçke sakınç ol açığka tatığ
1088. yana ma saña aydım uş bu sözüm
kılınçım yayığ tép ne irsel özüm
1089. meniñ kılkımı aydım erdi saña
köñül bamağu erdiñ emdi maña
1090. barır-men muñar sen sizik tutmağıl
toğuğlı kim ölmez tése bütmegil
1091. ınançsız téme emdi sökme méni
ınanç kılmağa dünyâ kodğa séni
1092. cefâ kıldı tép sen ilenme maña
meniñde cefâçı bu dünyâ saña
1093. usanma ölür sen meniñde basa
ınanma bu dünyâka bütme usba
1094. ağırladıñ erdi tapuğsuz méni
tapuğ yetrümedim ay ilig kanbı
1095. tilek ârzûn ermez meniñ ölmekim
bu kün bolmış ermez kelip barmakım
1096. üzelü barır-men öz erksiz bolup
kutulğu yérim yok tiriglik bulup
1097. yok erdim törütti igidti méni
kiçig oğlan erdim bedütti méni
1098. yalıñ yüzlüg erdim bütürdi sakal
kara kuzğun erdim kuğu kıldı çal
1099. bodum erdi ok teg egildi bodum
tiriglik tükedi yetildi üdüm
1100. yine yakşı aymış bügü bilgi kéñ
eşitgil munı sen ayâ kızğu eñ
1101. kayu başka kirse kuğu kırtışı
kuğu teg ürüñ kılğu köñlin kişi
1102. kimiñ egri bolsa köni tal bodı
köni kılğu köñlin yetildi üdi
1103. ürüñ boldı erse kara saç sakal
anunğu busuğçı ölümke tükel
1104. muñar meñzetü aydı şâ‘ir bu söz
eşitgil munı sen ayâ edgü öz
66 YUSUF HAS TAYANGU
1105. kara saç ürüñi ölümdin yumuş
kılur ol tirigke tiriglik küsüş
1106. tü ni‘met yédiñ me tiriglik yédiñ
ölüm yér séni sen usanma üküş
ilig cevâbı ay toldıka
1107. ilig aydı ay toldı iwme serin
ig ol bu yazuklarka yulğı yarın
1108. ölür erdi erse kamuğ iglegen
kişi kalmağay erdi rûzî yégen
1109. bayat edgü kılğay bu igdin séni
köñülüñ çökürme sen inç yat köni
1110. du‘â kıldı ilig kör açtı tilig
şifâ koldı rabdın kötürdi elig
1111. turup çıktı andın sakınçın tügük
kelip karşıka kirdi köñli tüşük
1112. çığayka üledi üküş neñ tawar
asığ kılğamu tép sakındı añar
1113. asığ kıldı erse ölümke kümüş
kümüş kılğay erdi er özke yuluş
1114. ölümke yuluş kıldı erse kişi
yulup ölmegey erdi élçi başı
1115. bu ay toldınıñ kör igi ağrudı
umınçsız bolup cândın elgin yudı
1116. ökündi ayur ay tiriglik isiz
yawalıkka ıdtım isiz körk bediz
1117. tiriglik keçürdüm osallık bile
yégitlikni ıdtım yawalık bile
1118. küremiş kürek erdi uş bu özüm
ecel tuttı éltür ne asğı sözüm
1119. ajun mâlı térdi özüm suklukun
kalır neñ barır-men bu kün yoklukun
1120. elig til uzun kıldım erdi üküş
ölüm keldi tuttı tınım kıstı uş
1121. bu yañlığ ökündi üküş yığladı
ökünçi ölümke asığ kılmadı
1122. ne muñluğ-turur bu apa oğlanı
tilek teg bulumaz tiriglik küni
1123. tilek bulsa bolmaz tiriglik yégü
tirig bolsa bulmaz tilek ay bügü
KUTADGU BİLİG 67
1124. az edgüke tegse unıtur özin
yaşıl kökte üstün yorıtur sözin
1125. ağırlıkka tegse küwez kür bolur
ölüm tutsa odlur ökünçün ölür
1126. yése todsa kılkı bolur buğrağu
kalı karnı açsa bilip yér ağu
1127. sakınçka sızar kör erejke irer
sewerin bulur bulsa terkin yirer
1128. ökündi bu ay toldı tındı uluğ
ayur-men yitürdüm könilik yoluğ
1129. nelük tirdim erdi bu altun kümüş
nelük kılmadım men çığayka ülüş
1130. nelük kodtum erki bu edgü işig
nelük söktüm erki yazuksuz kişig
1131. burun ıdğum erdi kamuğ edgülüg
asığ kılğay erdi yarın belgülüg
1132. negü asğı bar bu ökünçüm bu kün
ölüm tuttı kesti bu söz birle ün
1133. negü tér eşitgil yiti közlüg er
kişike bağırsak köni sözlüg er
1134. tüzü tın tokırka ölüm bir kapuğ
kirür bu kapuğka yorığlı kamuğ
1135. negü ol tiriglik negü ol ölüm
kayudın kelir-men kayuka yolum
1136. nelük toğdum erki yana ölgeli
nelük küldüm erki sığıt körgeli
1137. ajunda ölümdin katığrak kayu
toğuğlı kişi öldi mundağ ayu
1138. muñar meñzetü aydı şâ‘ir sözi
munıñ ma‘nîsi uksa açlur közi
1139. negü bar ajunda ölümdin katığ
ölümüg sakınsa kiter miñ tatığ
1140. ölüm bir teñiz ol uçı yok tüpi
baka körse yetrü tüpi yok batığ
1141. ölümni biligli usansa özün
ölüm tutsa asğı bulunmaz sözün
1142. erejlerke awnıp osal bolğuçı
ölüm tutsa odlur yetilmez küçi
1143. üküş neñke todmaz közi suk kişi
ecel tutsa öknür itümez işi
68 YUSUF HAS TAYANGU
1144. yayığ kutka awnıp küwenür kür er
yağız yér katında yürekin yérer
1145. sewinçlerke awnıp üküş külgüçi
sığıtka anuñu ayâ ölgüçi
1146. negü tér eşitgil ukuşluğ bilir
bu söz işke tutsa kör asğı alır
1147. yarınlık orun edgü kolsa özün
isiz kılmasunı bu iki ajun
1148. isiz kılmağıl sen ay kılkı tüzün
bu kün edgü kılğıl kılınçın sözün
1149. bu ay toldı öknüp üküş yığladı
ökünçi bu yérde asığ kılmadı
1150. çığayka üledi kör altun kümüş
kadaşlarka kıldı kumaru üküş
1151. közin kökke tikti ayur ay idim
seniñde adın men idi bilmedim
1152. törüttüñ igidtiñ bedüttüñ méni
seniñ fazlıñ erdi bilir-men munı
1153. saña tapnur erdi meniñ bu özüm
munukı ecel tuttı kesti sözüm
1154. kutulğu yérim yok yétürdüm bilig
seniñ rahmetiñ tutsu emdi elig
1155. otunluk bile kıldım isiz üküş
tüzünlük bile sen keçür ay küsüş
1156. yawalıkta keçti tiriglik isiz
süre ıdtım üd kün bu beglik isiz
1157. sözin kesti ança sakındı turup
akıttı közün yaş kör oğlın körüp
XXI
ay toldı oğlı ögdülmişke pend bérmişin ayur
1158. bir ök oğlı erdi bu ay toldınıñ
kiçig erdi yaşı uş ol oğlınıñ
1159. atı erdi ögdülmiş aslı arığ
yüzi körklüg erdi me kılkı arığ
1160. okıdı bu oğlın öziñe yakın
tutup kuçtı közde akıttı akın
1161. ayur emdi oğlum barır-men munu
saña kaldı ornum barı neñ unu
1162. sen erdiñ maña köz yarukı tükel
barır-men seniñdin esen edgü kal
KUTADGU BİLİG 69
1163. yéme yakşı aymış bu türk buyrukı
körür köz yarukı oğul kız okı
1164. oğul kız sakınçı bu tüpsüz teñiz
oğul kız sarığ kıldı kızğu meñiz
1165. kimiñ boldı erse oğul kız kisi
negü teg kelir ol kişiniñ usı
1166. oğul kızda ötrü ata yér etin
oğul kız atamaz atası atın
1167. bu ay toldı aydı eşit ay oğul
sözümni unıtma maña tut köñül
1168. méni kör ata erdim emdi saña
atım erdi ay toldı bak kör maña
1169. tirigliki toldı bu ay toldınıñ
ökünçün ulır kör asığ yok anıñ
1170. süçig bu tiriglik açığ bu ölüm
anundı kanı emdi kaçğu yolum
1171. awındım bu dünyâka köñlüm bérip
vefâ kılmadı kör meniñdin irip
1172. méni ardı dünyâ okıdı sewe
köñül bérdim erse irikti iwe
1173. cefâ kıldı dünyâ karıdı bu kut
séni armasunı munu sözke büt
1174. kereklig işim barça yérde kodup
kereksizni kıldım havâka udup
1175. tüpi yél keçer teg tiriglik keçip
asığsız ulır-men özümke açıp
1176. orunçun ya mâlın itilmez işim
elig tuttaçı yok bu kün bir kişim
1177. negü tér eşitgil odulmış kişi
ölümüg ukup yetrü bilmiş kişi
1178. bügü bilgi kitti ölümüg körüp
ukuşluğ ögi yitti ögsüz bolup
1179. ne yawlak neñ ol bu ölüm tarmakı
ne yawlak erür bu kişig urmakı
1180. itiglig sarâyığ buzuğlı ölüm
kamuğ yumğılarığ saçığlı ölüm
1181. muñar meñzetü aydı şi‘r ayğuçı
okığıl munı sen ayâ bilgüçi
1182. negü bar ajunda añar hîleˆsiz
negü hîleˆ bar kim añar çâreˆsiz
1183. kamuğ neñke hîleˆ itig çâre bar
meger bu ölümke ölüm hîleˆsiz
70 YUSUF HAS TAYANGU
ögdülmiş su’âli ay toldıka
1184. eşitti oğul kör atası sözin
til açtı ataka ewürdi yüzin
1185. ayur ay atam bir sözüm bar saña
anı aytayın men ayu bér maña
1186. bu dünyâ içinde tirildiñ üküş
bilig bildiñ erdem okıdıñ ukuş
1187. ayıttuñ eşittiñ yéme ögrenü
sınayu tirildiñ kamuğnı körü
1188. negü erse barmu ölümke itig
anı utru tutğıl ay bılge tetig
1189. eger hîleˆ çâreˆ yok erse adın
kamuğ neñ hazîneˆ ülegil barın
1190. hazîneˆ bu neñ bola başka yuluş
esen bol yana bolğa altun kümüş
1191. negü tér eşitgil közi tok kişi
tuz etmek idisi akı er başı
1192. üle neñ kişike yitür hem içür
séni neñ keçürgey sen anı keçür
1193. esenlik kerek erke neñ eksümez
tiriglik kerek kuşka meñ eksümez
1194. tirig bolsa yalñuk tileki anuk
et öz baş esen bolsa ârzû yağuk
ay toldı cevâbı ögdülmişke
1195. yanut bérdi ay toldı aydı oğul
eşitgil sözümni bu iştin tüñül
1196. ölümke asığ kılmaz altun kümüş
ölümüg tıdumaz bilig ya ukuş
1197. ölümüg tıdar erse dünyâ neñi
yulup ölmegey erdi begler begi
1198. hakîmlerke hikmet asığ kılmadı
bügülerke bilgi elig tutmadı
1199. ölümke asığ kıldı erse ot em
otaçı turu kalğay erdi ulam
1200. ölüm yüz kılur erdi erse körüp
ağır sawcılar kalay erdi turup
1201. toğuğlı tirigler ölümke sanı
ölümke toğuğlı tirig kim kanı
1202. tüşün ol bu dünyâ keligli keçer
yégen yél büke teg yér erken açar
KUTADGU BİLİG 71
ögdülmiş cevâbı ay toldıka
1203. eşitti kör ögdülmiş aydı ata
idi ked ukulmış ölümüg yete
1204. negülük usandıñ tiriglik ıdıp
negüke ilenür sen emdi ulıp
1205. nelük tirdiñ erdi bu kalğu neñiñ
negüke ülemediñ artğu neñiñ
1206. tirilse osal bolsa yalñuk özün
ökünsü öziñe ilensü sözün
1207. bu kün öknüp asğı negü ay ata
başın yérke çalsa ulıp miñ kata
ay toldı cevâbı ögdülmişke
1208. bu ay toldı aydı ay oğlum eşit
méni kör usanma yarınlık iş ét
1209. osallık méni alktı öknür özüm
odunğıl osal bolma körklüg yüzüm
1210. toğuğlı neçe tuğdı ölgü üçün
neçe barmasa éltür âhır küçün
1211. ölügli kişi barça üdke tutuğ
yetilse üdi kör mañıtmaz butuğ
1212. muñar meñzetü aydı şâ‘ir tili
tükel söz-turur bu ukulsa kalı
1213. kamuğ neñke vakt ol küni belgülüg
nefes tın tokırka sanı belgülüg
1214. yıl ay kün keçer teg tiriglik keçer
keçer kün keçürgey séni belgülüg
1215. yana aydı ay toldı kör ay oğul
ne hâlin barır-men méni kör odul
1216. sen ök sen sakınçım barır-men muñun
kiçiglikte minsiz kalır sen bu kün
1217. negü teg bolur sen meniñde kédin
meniñ yok sakınçım munıñda adın
1218. ata emgeki bolsa oğlı öze
ol oğlı bilir ötrü kılk yañ tüze
1219. kısa tutsa oğlın kör edgü bolur
atası anası yaruğu bolur
1220. kalı kıstaçı bolmasa ol oğul
yawa boldı sen ol oğuldın tüñül
1221. oğulluk ata bolsa bilge tetig
kısa tutğu tutçı emi bu itig
1222. negü tér eşitgil oğulluğ kişi
başında keçürmiş yetilmiş yaşı
72 YUSUF HAS TAYANGU
1223. kimiñ oğlağu bolsa oğlı kızı
añar yığlağu boldı muñluğ özi
1224. kiçigde ata ıdsa oğlın yawa
oğuldın yazuk yok atadın cefâ
1225. oğul kız isiz bolsa kılkı yañı
ol isiz ata kıldı ıdtı oñı
1226. kısa tutsa oğlın ata ögretü
uluğ bolsa sewnür oğul kız yetü
1227. oğuluğ kısa tut ata bolğuçı
saña külmesüni kédin kelgüçi
1228. oğul kızka ögretgü erdem bilig
bu erdem bile bolsu kılkı silig
ögdülmiş cevâbı ay toldıka
1229. yanut bérdi ögdülmiş aydı ata
seniñ kadğuñı yép küyer-men tüte
1230. seniñde kédin men tirig turmayın
seniñ kadğularıñ közün körmeyin
1231. seniñ cânıñı bir bağırsak idi
maña bérsü kadğun méni kodmadı
1232. kalı bérmez erse yetilse ecel
bitilmiş bolur bu ecelke ezel
1233. nerek kadğurar sen nerek bu sığıt
bayat hükmi keldi sığıtnı ağıt
1234. kalı dünyâ devlet kalırı üçün
sığıt kılsa kılma bu bolmaz küçün
1235. kalı bu tü ni‘met kalırka yéme
özüñ yığlar erse yorı yığlama
1236. telim dünyâ yégli seniñde oza
kodup bardı barça bu ınçık öze
1237. bilir erdiñ emdi cefâçı ajun
cefâ kılğusın sen usandıñ özün
1238. kamuğ dünyâ bolsa biregüke tüz
kalır dünyâ ülgi tegir iki böz
1239. tiriglik üçün öknür erse özüñ
ökün tutçı yığla kurıtma közüñ
1240. yana yañu ermez keçürmiş künüñ
negü kıldıñ erse anundı tünüñ
1241. maña erse emdi bu kadğu sakınç
sakınç kılma kılğıl sen emdi sewinç
1242. törütülmiş erdiñ törügli ölür
törügli ölür ol törütgen kalur
KUTADGU BİLİG 73
1243. atam erdiñ artuk bağırsak akı
seniñde bağırsak törütgen takı
1244. séni ol törütti saña bérdi kut
maña bérmegeymü munu sözke büt
1245. uçuzka ağırlık anıñdın tegir
kiçigke uluğluk ol ıdsa kelir
1246. muñar meñzeyür körse öglüg sözi
bu öglüg sözi ol kör ögsüz közi
1247. ‘azîz ol ‘azîz kim ‘azîzlarka ‘iz
anıñdın tegir ‘iz ‘azîz emdi kız
1248. uçuzka ağır ol kiçigke uluğ
yawuzka yöleki bedükke ediz
1249. eşitti kör ay toldı oğlı sözin
kötürdi elig kökke tikti közin
1250. bayatka şükür kıldı artuk üküş
bayat bérmişiñe oğulka ukuş
ay toldı cevâbı ögdülmişke
1251. ayur oğluma boldı köñlüm bütün
bayat fazlı birle tirilgil kutun
1252. çın aymış ukuşluğ körü bar bu söz
anıñ ma‘nîsi bil yiti kıl bu köz
1253. bayat kimke bérse ukuş ög bilig
kamuğ ârzûlarka yetildi elig
1254. kimiñ kılkı edgü kılınçı oñay
tilek buldı barça yaruttı kün ay
1255. kamuğ edgüke mün bu edgü kılınç
kılınç edgü bolsa bolur miñ sewinç
1256. bu ay toldı elgin kötürdi yana
bayatığ üküş ögdi kıldı senâ
1257. ayur ay idim sen törüttüñ tözüg
yémi birle igdür sen sansız özüñ
1258. törüttüñ méni sen kötürdüñ kutun
yazukluğ kuluñ men tapuğsuz otun
1259. idi edgü tuttuñ bu üdke tegi
kamuğ ârzû bérdiñ bu dünyâ yégi
1260. tüzü ârzû ni‘met tükel men yédim
sewinçlig men séndin ay edgü idim
1261. maña tegdi hükmüñ barur-men munu
bir ök oğlum erdi kodur-men unu
74 YUSUF HAS TAYANGU
1262. ata erdim emdi ölür bu ata
idim sen tirig sen añar bir kut a
1263. erejke yakın tut yırak tut belâ
ikigün ajunda munı sen yul a
1264. isizdin küdezgil ula edgüke
muñadturmağıl sen yégü kedgüke
1265. köñüldin bérü kıldı edgü du‘â
ay edgü du‘â sen belânı yığa
1266. negü tér eşitgil sakınuk kişi
sakınuk kişi ol kişiler başı
1267. bayat kimke kılsa ‘inâyet basut
ikigü ajunda bu er buldı kut
1268. kayu kulka bolsa bayattın yölek
bu buldı ikigün ajunda tilek
1269. bayat fazlı bolsa kim erse öze
kamuğ ârzû ni‘metke tegdi tüze
1270. muñar meñzetü aydı öglüg kişi
kim öglüg sözi tutsa itlür işi
1271. küdezildi kimni küdezse idi
tilek buldı ni‘met talusın yédi
1272. kayu kul bayatka ınansa turup
belâ kadğu kapğın öziñe tudı
1273. yana aydı ay toldı uk ay oğul
ölümüg unıtma öyü tur odul
1274. ınanma tiriglikke yil teg keçer
usanma bu dünyâdın öz terk köçer
1275. bayatka tutuzdum séni men katığ
tilese küdezgey yitürgey tatığ
1276. munu adrılur-men seniñdin bu kün
ökünçün sığıt birle yığlap ögün
1277. meniñde kédin sen negü kılğuñı
ayayın eşitgil ukulmış teñi
XXII
ay toldı oğlı ögdülmişke ötlemişin ayur
1278. köñül til köni tut bayatka tapın
usanma yarınlık işiñni itin
1279. kamuğ edgü isiz bayat hükmi bil
bayatka ınanğıl anıñ tapğı kıl
1280. negü kim kerekiñ anıñdın tile
anıñda adın yok saña küç bile
KUTADGU BİLİG 75
1281. ağır tut negü erse yarlığların
ağır kılğa teñri bu kün hem yarın
1282. yorıkıñ köni tut yañılma özüñ
köñül til kiçig tut bedütme sözüg
1283. tirildim bir ança barır-men sakın
negü kıldı dünyâ maña kör bakın
1284. özüñ otka atma bu dünyâ üçün
kişi neñin alma küçeme küçün
1285. tire bildi bu öz yéyü bilmedi
künüm keçti öknüp asığ kılmadı
1286. saña kaldı mâlım maña boldı yük
erej birle yép yat sewinç birle bök /şük/
1287. tuta bilse tap bu tirilmiş neñiñ
ikigün ajunda kızartğay eñiñ
1288. tuta bilmese sen adın munça neñ
saña yetmegey kör sarığ kılğa eñ
1289. köni bol bütünlük bile tut kılınç
könilik içinde-turur bu sewinç
1290. negü tér eşit bu köni kılklığ er
bu iki ajunuğ köni kılklığ yér
1291. erejlig tilese kişi öz künin
könilik içinde tilegü emin
1292. özüñ bay bolayın tése belgülüg
könilikte buldı bu baylar ülüg
1293. bedüklük tilese bodunka uluğ
‘ödürke açuk tut könilik yoluğ
1294. oñay bolsa yalñuk kılınçı köni
ikigün ajunda yaruyur küni
1295. yana aydı ay toldı oğlum eşit
özüñ edgü birle tamudın köşit
1296. kamuğ edgülük kıl isizdin yıra
kamuğ edgü kelgey sen oldur tur a
1297. isiz işke yakma saña kılğa kor
isizlik yılan ol séni tikge kör
1298. iki yüzlüg erke sözüg sözleme
yadılğay sözüg sır açılğay yéme
1299. ewiñke yağutma uşakçı kişig
bütün ilke yadğay körüp bilmişig
1300. sınamış bütülmiş kişig tut katığ
saña teggey andın tümen miñ tatığ
1301. sözüg barça tıñla yéme bütme terk
köñül sırrı açma katığ kizle berk
76 YUSUF HAS TAYANGU
1302. kişig tepsemegil yéme içme soñ
bu iki kılınçlığ bulur tutçı muñ
1303. tişig boşlağ ıdma yapa tut kapuğ
tişidin tegir erke teñsiz kamuğ
1304. yatığ ewke ıdma çıkarma tişig
katılmazda aşnu sınağıl kişig
1305. kılınç edgü tut neñke kadğurmağıl
kılınç edgü bolsa kelir neñ tégil
1306. muñar meñzer emdi bu sözni eşit
bu söz işke tutğıl özüñke iş ét
1307. nerek neñ kişike kerek edgü yañ
kerek bolsa bulğay kamuğ edgü neñ
1308. isizke negülük kerek neñ tawar
neçe kirse bolğay çığay birle teñ
1309. uwutsuz kişidin yırak tur teze
meniñdin miñ alkış uwutluğ öze
1310. kamuğ işte iwme serin öz buka
serimlig kişiler tegir ârzûka
1311. kayu işte bolsa yorık utru tut
yorık utru tutsa saña örge kut
1312. tiliñni küdezgil közüñni küdez
boğuzuñ küdezgil halâl yégil az
1313. bodun munka bolsa yırak tur seçe
kara bulğakıña katılma kaç a
1314. tiliñde yorımasu begler sözi
meger edgülükte adın ay kozı
1315. kişi yası kolma özüñ kılma yas
neçe edgülük kıl havâ ârzû bas
1316. kayu işke kirse çıkışıñnı kör
çıkış körmese iş bolur erke kor
1317. kalı kelse öwkeñ katığlan serin
serimlig kişiniñ sewinçi yarın
1318. negü tér eşitgil seriñen kişi
serinse iter er buzulmış işi
1319. serinse kişi öz tilekin tapar
serip turdaçı er ürüñ kuş tutar
1320. kalı tegse emgek ya kadğu sakınç
serinse kelir ötrü kayra sewinç
1321. apañ irse devlet yapulsa kapuğ
serinse yana işi itlür kamuğ
1322. seringil serinmek eren kılkı ol
serinse bulur er mesel kökke yol
