nedim divanı - 3

26 Ta‘rîf-i Teşrîf-i Pâdişâh-ı Cihân Be-Serây-ı Sadr-ı a‘zam Der-Akab-ı Müjde-i Feth-i Revân 1. Mansûr ede Allah şehenşâh-ı zamânı Râm eyleye fermânına ser-cümle cihânı 2. Ol şeh ki sözün Husreve îmâ ile söyler Bir yekke sipâhîsinin ebrû-yı kemânı 3. Perverde-i ihsânı olan kişver ü mülkün Hâkinde biter lâle-veş eyyâm-ı cüvânî 4. Dursun der-i vâlâsı eger gelse olur lâl Bir âsafının bezmine Kâvûs-ı Keyânî 5. Ez-cümle o düstûr-ı dırahşende-âlem kim Sahbân olamaz meclisinin menkabe-hânı 6. Demdir ki yine kilk-i bedî‘im kıla unvân Evsâfına bu matla‘-ı hurşîd-nişânı 7. Hoş geldin eyâ mülkün ümîd-i dil ü cânı Ey sîne-i dâd ü dihişin hırz-ı amânı 8. Hoş geldin eyâ bâ‘is-i ârâyiş-i âlem Ey lutf u kerem gülşeninin lâle zamanı 9. Hoş geldin eyâ peyker-i hurşîd-i mefâhir Mahsûd-ı sipihr etdi nişestin bu mekânı 10. Bir şekl ile geldin ki gelir maşrıka hurşîd Yahud ki sehergeh çemenin bâd-ı vezânı 104 11. Pâ-bûsun ile şâd gönüller o kadar kim Gül faslına döndürdü senâ tarf-ı zamânı 12. Şîrîn o kadar vasfın ile kâm-ı temennâ Kim söz açamaz bahsine kannâd dükânı 13. Bu meclis-i pür-meymenetin verdiği feyzi Bahş eyleyemez âleme sa‘deyn kırânı 14. Tezkîr içün feth-i Revan ni‘meti şükrün Meclisde gerek kim gele helvâ-yı revânî 15. Bir vakt ü zamandır bu zaman kim değişilmez Bin Baykara bezmine her lahzâ vü ânı 16. Bir bezm-i tarabdır ki eger vasfına gelse Firdevsî-i Tûsînin olur lâl zebânı 17. Ey âsaf-ı Cem-rütbe eden hep keremindir Zîbende meserretler ile böyle cihânı 18. Hep lutfun ile tâze-edâdır bu kalemler Hep cûdun ile nağme-serâdır bu mesâni 19. Ber-kâm olasın mesned-i devletde hemîşe Münkâd ola fermânına çarhın deverânı 20. Hem-vâre olup hîş ü tebârınla mü'eyyed Ahdın ola zâtın gibi bî-misl ü müdâni 27 Teşrîf-i Sadr-ı âlî İbrahîm Pâşâ Be-Serây-ı Mustafâ Pâşâ Be-Şeb-i Helvâ 1. Hamdülillah yine ikbâl ile düstûr-ı güzîn Geldi bu meclise mânend-i meh-i ferverdîn 2. Makdem-i meymenet-âmizi şitâ faslında Nev-bahâran gibi bu sâhayı kıldı tezyîn 3. Geldi bir debdebe vü haşmet ü unvân ile kim Kıldı bircis-i felek yolda durup sad tahsîn 4. Bezm-i âlisi içün kurta-i meh rûy-nümâ 105 Müjde-i makdemine ıkd-ı süreyyâ pîşîn 5. Sadr-ı pür-kevkebe kim bağçe-i lutfunda Pençe-i mihr gibi ser-zede tohm-ı zerrîn 6. Perveriş bulmağ içün çarh-ı şafak lâlesini Bağına dikmeği çokdan beri eyler tahmîn 7. Lâleyi bir iki gün anmayalım şimdi hele Kâmlar sohbet-i helvâ ile olsun şîrîn 8. Hâk-i iclâl-i veliyyü'n-ni‘ama yüz sürelim Bir iki beyt ile çün girdi ele böyle zemîn 9. Habbezâ meclis-i pür-feyz ki hüddâmından Cem ü Kâvûs gerek öğrene resm ü âyîn 10. Habbezâ bezm-i safâ-bahş ki lâyık kılsa Baykara saff-ı ni‘alinde onun vaz‘-ı cebîn 11. Tâ ki her sâlda sad meymenet ü devlet ile Ede kânûnu felek pey-rev-i mâh-ı teşrîn 12. Kande azm eyler ise sadr-ı cihandârın ola Pey-revi yümn ü şeref hem-rehi izz ü temkîn 13. Baht pâyende felek bende vü tevfîk refîk Kevkeb-i tâli‘i mes‘ûd u sa‘âdâta karîn 28 Teşrîf-i Sadr-ı a‘zam Be-Hâne-i Dâmâd-ı Hîş Muhammed Kethudâ Be-Resm-i Helvâ 1. Safâ geldin eyâ düstûr-ı zî-şân-ı kerem-perver Hemîşe hazret-i Hak izz ü şânın eylesin ber-ter 2. Kaddimi âşiyân-ı devlet ü iclâline hâlâ Konup sîmurg-âsâ eyledin güsterde bâl ü per 3. Aceb hâlet verir insâna el-hak mesned-i dirîn Gelüp yâda geçen ferhunde demler eskiâlemler 4. Kıyâs eyler tabi‘at kim onun her bir leb-i bâmı Du‘â edüp lisân-ı hâl ile arz-ı hukûk eyler 106 5. Husûsâ ola anda bir çerâğ-ı hâs-ı mukbil kim Hulûs-ı niyyet ü sıdk-ı derûnu mihrden enver 6. Cenâb-ı sıhr-ı hâs-ı muhterem kim yümn ile oldu Veliyy-i ni‘metinin re'fet-i teşrîfine mazhar 7. Sezâdır her ne rütbe iftihâr u ibtihâc etse Ki kıldın hânesin teşrîf-i eltâfınla pür zîver 8. Sen ol sadr-ı mu‘azzamsın ki vasfın kılmağa tahrîr Çeker ser-safha-i gerdûna râh-ı kehkeşan mıstar 9. Vezîrân-ı selef bi'l-cümle etbâ‘-ı kirâmındır Senin zât-ı kerîmin cümleye ser-dâr u ser-defter 10. Efendim hak bu kim bu meclis-i vâlâya hiç söz yok Nişestinle husûsâ sadr-ı meclis buldu zîb ü fer 11. Zamân-ı devletinde kulların hep hurrem ü handân Hakîkat böyle meclisde gönüller pür sürûr ister 12. Kulun dahı zarûrî ba‘zı ahbâb-ı kirâmından Biraz nakd-i ferah karz aldım ey sadr-ı himem-güster 13. Ki ya‘ni ben dahı mesrûrum ahbâbın sürûriyle Çerâğ olsun hemîşe hidmetinde var ise kimler 14. Unutma bende-i nâ-kâmı da vakt ü zamâniyle Kemâl-i lutf u ihsânınla kadrin eyle bâlâter 15. Efendim âsmâna hiç bahâne bulma ihsân et Senin lutfun olursa âsman dahı olur yâver 16. Heman Hak dâ'imâ mahfûz edüp zât-ı keremkârın Açılsın böyle meclislerde dâ'im hâtır-ı enver 29 Teşrîf-i Sadr-ı a‘zam Be-Helvâ-yı Hazret-i Muhammed Kethudâ 1. Şâd geldin ey vezîr-i a‘zam-ı mihr-iştihâr Yümn-i teşrîfin ile oldu bu mesned kâmkâr 2. Şöyle pür-zîb eyledin bu bezmi kim ancak eder 107 Gülsitan bezmin kudûm-ı hurrem-i fasl-ı bahâr 3. Hamdülillah kim yine oldu bu devlet-hâneye Sâye-i ikbâl ü câhın tâc-ı fark-ı iftihâr 4. Hamdülillah kim yine ey ebr-i nisân-ı kerem Sahâ-yı ümmîde oldu dâmenin gevher-nisâr 5. Hamdülillah kim yine ey âftâb-ı ma‘delet Ferr ü tâbın saldı bu me'vâya nûr-ı i‘tibâr 6. Şöyle mesrûr eyledin dâmâd-ı âlî-şânını Kim safâdan oldu tab‘ı tâbdâr âyînedâr 7. Oldu teşrîfin ona sermâye-i izz ü şeref İltifâtın kıldı kadrin mihr-i burc-ı iştihâr 8. Her ne rütbe şâd olursa hak bu kim şâyestedir Her ne gûne fahr ederse hak bu kim ol rütbe var 9. Kim olup mihman müşerref eyledin kâşânesin Sen gibi bir âsaf-ı pür-haşmet-i gerdun-vakâr 10. Bir hidîv-i muhterem bir dâver-i âlî-himem Bir cihandâr-ı mu‘azzam bir vezîr-i nâmdâr 11. Bir vezîr-i kâm-rân kim pâsbân-ı dergehi Âşinâlık etmege keyvân-ı çarha eyler âr 12. Sadr-ı âlî gevher-i sîr-âb kân-ı izz ü câh Mihr-i gerdûn-ı ma‘âlî iftihâr-ı rûzgâr 13. Kâr-ı mülk ü millete her re'yi bir sedd-i sedîd Her sözü tâc-ı isâbet üzre dürr-i şâhvâr 14. Âsaf-ı gerdun-haşem kim câme-i ikbâline Dest-i eyyâm eylemiş medh ü senâdan pûd u târ 15. Ya‘ni İbrâhîm Pâşâ kim nigâh-ı re'feti Jengdâr âyîneyi eyler dokunsa sebzezâr 16. Âsafâ sen sohbet-i helvâda şîrîn-kâm olup Her şebin kılsın nice şevk u meserretle güzâr 17. Düşmenin helvâsı da burnunda kokdu gâlibâ 108 Zannım oldur kim zamân-ı sayfa dek etmez karâr 18. Hak Te‘âlâ devlet ü ikbâlin efzûn eyleyip Olasın sadr-ı sa‘âdetde hemîşe ber-karâr 19. Böyle her sâl eyleyüp teşrîf izz ü şân ile Vasfına olsun Nedîmin hâmesi gevher-nisâr 30 Teşekkür Kudûm-ı Be-Hâne-i Kapûdân Mustafâ Pâşâ 1. Sa‘âdetle gelüp ey âlemin düstûr-ı zî-şânı Nişestin dûş-ber-dûş-ı sipihr etdi bu eyvânı 2. Bezendi makdemin çün sâha ezhâr ü fevâkihle Unutdu hâtır-ı âzâde bostân u gülistânı 3. Hayât-ı câvîdanîsin ki geldin cism-i bîmâra Bahâransın ki kıldın gülşene teşrîf erzânî 4. Tabîb-i illet-i âlemsin ey düstûr-ı mülk-ârâ Bulur her kande varsan illet ü endûh pâyânı 5. Açıldı hâtır-ı eyyâm tefrîh-i kudûmunla Bahâr etdin eyâ ebr-i kerem fasl-ı zemistânı 6. Hemân âmededir kim cedye tahvîl eyleyüp hurşîd Bu dem şükrâne-i teşrîfine kurbân ede anı 7. Bu helvâ bezminin hakkâ ki olmaz vasfına kâdir Nice garrâ kasîdeyle sitâyiş kılsa Hâkânî 8. Sen ol sadr-ı mu‘azzamsın ki görse haşmetin Örfî Ederdi çün girîban çâk vasfı hân u hâkânı 9. Gelüp iclâl ile sıhr-ı güzînin eyledin ihyâ Terakkî buldu yümn-i makdeminle devlet ü şânı 10. Bu lutfun ona verdi ol kadar feyz-i meserret kim Pür oldu handeden mânend-i gül ceyb ü girîbânı 11. Sürûr u şevk ile buldu güşâyiş şöyle kim hâlâ Derûnu subh-ı ıyda bahş eder envâr-ı pîşânî 109 12. Efendim iltifâtında aceb te'sîr vardır kim Eder sîr-âb-ı şevk âb-ı hayât içmişce insânı 13. Aceb âb-ı hayât-ı ehl-perverdir müdâm olsun Ki ihyâ eyledi bir reşhasiyle bu dil ü cânı 14. Ubûdiyyetde ibkâ eyleyüp bu bendeni ya‘ni Yine şevk u tarabla eyledin pür tab‘-ı nâlânı 15. Efendim ol kadar memnûn-ı lutfundur tabî‘at kim Hezâran beyt ile arz eylemek mümkin değil anı 16. Hudâ hem-vâre kılsın ömrünü iclâlini efzûn Şeref-yâb eyleye sad sâl zâtın sadr-ı dîvânı 17. Hemîşe böyle sâ'ir kullarınla sıhr-ı zî-şânın Gören sâyende mu‘tâd olduğu eltâf u ihsânı 31 Der-Sitâyiş-i Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ ve Ta‘rîf-i Teşrîf-i Şeb-i Helvâ-yı Kapûdân Mustafâ Pâşâ 1. Eyâ vezîr-i kerem-pîşe sadr-ı âlî-şân Müşerref oldu kudûmunla bu bülend-eyvân 2. Bu burca eyledi tahvîl mihr-i âtıfetin Bu menzili yine meh gibi eyledin tâbân 3. Nüzûl edüp yine bu âşiyâna ankâ-veş Derûnu şevk ile sâyende oldu âbâdan 4. Görünce revzeninin çeşmi tal'at-i pâkin Sürûr-ı nûr ile oldu sitâre-veş rahşân 5. O rütbe feyz ü safâ verdi makdemin ona kim Verür o gûne safâyı girince sîneye cân 6. Ne gûne şükr edelim Hakka kim bu vakte irüp Yine nasîbimiz oldu o bûse-i dâmân 7. Nice beyân edelim vasfını bu lutfun kim Kapında her birimiz oldu fâyikü'l-akrân 8. Gelüp bu meclise fasl-ı bahâr-veş kıldın 110 Misâl-i gül dil-i sıhr-i güzînini handân 9. Ne câya varsan edersin onu sürûr-âbâd Cenâb-ı Hak sana bir hâlet eylemiş ihsân 10. Olur fezâsı medâr-ı sa‘âdet-i câvîd O bezmgâha ki teşrîfin ola feyz-resân 11. Şitâ zamânı da olursa açılır ezhâr Nesîm-i âtıfet ü cûdun olduğunca vezân 12. Ferâz-ı çarha eger mihr-veş güzâr etsen Sezâ budur hamel ü cedyin eyleye kurbân 13. Hudâ hemîşe edüp ömr ü devletin efzûn Celâl u câhına eyyâm-ı haşr ola pâyân 14. Bu gûne sad şeb-i helvâya edesin teşrîf Hemîşe vefk-ı murâdınca devr ede devrân 15. Cihanda devlet ü izzetle pâydâr olasın Bula devâmın ile rûzgâr emn ü amân 32 Medh-i Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ ve Ta‘rîf ü Tenezzül-i Şeb-i Helvâ 1. Hoş geldin eyâ âsaf-ı zî-şân-ı keremver Her semte ki azm edesin Allah ola yâver 2. Nâmınla ola nâme-i ikbâl müşerref Zâtınla bula sadr-ı şeref zîynet ü zîver 3. Teşrîfin ile hâne-i iclâl müzeyyen Eltâfın ile çehre-i âmâl münevver 4. Mümkin ki senin reşh-ı sehâb-ı kereminden Gül-gonca-i sîr-âb ola mangaldaki ahker 5. Bir bezme ki teşrîfin ola mâye-i ikbâl Tâ küngüre-i çarha olur mesnedi hem-ser 111 6. Bir çeşmi ki dîdâr-ı şerîfin kıla pür-nûr Müjgânı olur pençe-i hurşîde berâber 7. Sensin o cihan-bahş ki imdâdın olursa Deryâlara sermâye verir mûr-ı muhakkar 8. Fenn-i keremin fâzıl-ı allâmesi sensin Billah sana şâkird olamaz fazl ile Ca‘fer 9. İhsânın umar râh-güzârında durup çarh Mâh-ı nevi mânende-i keçkûl-i kalender 10. Behrâma olur mâye-i teb-lerze-i dehşet Destindeki şemşîr miyânındaki hançer 11. Havrânın eder ceyb ü girîbânını ta‘tîr Bağındaki gül meclis-i hâsındaki micmer 12. Bir tâze gazel zeyl edüp evsâfına sadrâ Bir vâdi-i nev buldu yine kilk-i sühanver 13. Hattın gelicek âşıkına bûse mukarrer Helvâ gecesidir hatın ey lebleri sükker 14. Helvâlara söz yok hepsi nâzük ü şîrîn Hoş cümlesi ammâ ki efendim leb-i dilber 15. Yüz dürreye aldım gece ol dürr-i yetîmi Havfım bu ki yâran karışırsa dahı artar 16. Köy göçdüde destârın alup destine kasdâ Öldürdü beni dâl arak-çînle o kâfer 17. Sen beg gibi sadr üzre otur nâz ile cânâ Hâcib ola kapında Nedîmâ-yı muhakkar 33 Der-Sitâyiş-i Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ 1. Sadr-ı eyvâna ki ol sadr-ı cihanban geldi Meclisin sînesine sanki heman can geldi 2. Mevc mevc olsa n'ola lücce gibi nûr-ı surûr Bezme ikbâl ile ol mihr-i dırahşan geldi 112 3. Andelîbânım kıldı yine leb-rîz-i neşât Gülerek devlet ile gül gibi handan geldi 4. Dîdeler muntazır-ı devlet-i didârı idi Şükr kim ıyd-veş ol âsaf-ı devran geldi 5. Câme-i fasl-ı bahârânı alup âriyeti Dest-bûsuna o şekl ile zemistan geldi 6. Ya‘ni kim öyle şitâ oldu ki gûyâ nevrûz Geriye avdet edüp bezme şitâban geldi 7. Zeyn olup tâze şükûfeyle sarây-ı âlî Hak bu kim hâtıra eyyâm-ı bahâran geldi 8. Gülsitan seyrine evvel gidilirdi ammâ Şimdi bu debdebeyi seyre gülistan geldi 9. İşidüp makdem-i âlîsini pûyân olarak İzz ü ikbâl der-i devlete şâdan geldi 10. Rahşdan kıldığı dem izz ü sa‘âdetle nüzûl Dâmenin tutmak içün haşmet ü unvan geldi 11. Hak Te‘âlâ kıla ikbâlini efzun ki onun Devlete himmeti ile ser ü sâman geldi 34 Medhiyye Der-Zımn-ı Niyâbet-i Mahmûd Pâşâ 1. Ey himem-perver vezîr-i Cem-haşem V’ey bülend-ahter hidîv-i muhterem 2. Devletinde himmetin kadri bülend Hidmetinde âsmânın kaddi ham 3. Rûzgâr-ı pîri kıldın nev-cüvan Nâ-tüvân etmişken a‘zâsın hırem 4. Âlemi bi'l-cümle terfîh eyledin Gitdi dillerden bütün efkâr-ı vehm 5. Şimdi hep halkın du‘âsı böyledir 113 Kim eyâ hallâk-ı ervâh u nesem 6. Eyle sadr-ı a‘zamı sen ber-karâr Devletin te'yîde makrûn eyle hem 7. Âsafâ sadrâ mekârim-perverâ Ey vezîr-i a‘zam-ı gerdûn-âlem 8. Dergehindir melce-i erbâb-ı câh Hidmetindir mefhar-ı ehl-i ni‘am 9. Âsitânındır bize ancak penâh Senden olur cümleye cûd u kerem 10. Re'fetindir mâye-i fevz ü felâh Himmetindir asl-ı eltâf-ı himem 11. Lutfuna mağrûr iken hâtır müdâm Cûduna me'lûf iken dil dem-be-dem 12. Âhir ayda gelmemek mümkin değil Tab‘ına nâ'iblerin endûh u gam 13. Hak Te‘âlâ ömrün efzûn eyleyüp Görmeye tab‘-ı şerîfin hiç elem 14. Dâ'imâ mesrûr u handân olasın Şöyle kim mensî kala eyyâm-ı Cem 35 Der-Menkabet-i Vezîr-i Âsaf-şiyem İbrâhîm Pâşâ Berâ-yı Tebrîk-i Iyd-ı Sa‘îd 1. Sabâh-ı ıyd ufukda yine bedîd oldu İzâr-i şâhid-i baht-ı cihan sa‘îd oldu 2. Zihî neşât ki esbâb-ı ayş-ı bây u gedâ Misâl-i câme-i kadd-i bütan sefîd oldu 3. Güm oldu encüm-i tâbende âsmanda sipihr O dem ki cilvegeh-i âftâb-ı ıyd oldu 4. Zamân-ı neş'e-i habb-ı mürevvak oldu tamâm Revâc-ı gerdişi câm-ı Cemin mezîd oldu 114 5. Açıldı kufl-ı der-i arzû-yı rûze-keşân Hilâl-i ıyd ona sîmden kilîd oldu 6. Olup atâsına mazhar o sadr-ı zî-şânın Bu ıyd herkese şevk-âver ü sa‘îd oldu 7. Zamân-ı devlet-i adlinde ol keremkârın Kulûb-ı halk-ı cihan gussadan ba‘îd oldu 8. Hudâ vücûdunu hıfz eylesin hatâlardan Ki zâtı âleme sermâye-i ümîd oldu 36 Der-Medh-i Sayd u Şikâr-ı Sultân Ahmed 1. Efendim dâimâ ikbâl ü câhın pâydâr olsun Değil ukkâb u âhû sana ankâlar şikâr olsun 2. O rütbe şâh-bâz-ı himmetin evc üzre çıksın kim Hirâsından felekde nesr-i tâ'ir bî-karâr olsun 3. Künâmında yatup ser şîr-âsâ şark u garb içre Adûlar dilkilensin heybetinden hâr u zâr olsun 4. Nigâhın düşdügü yerlerde açılsın gül-i şâdî Sa‘âdetle hırâmân olduğun yer nev-bahâr olsun 5. Binersen zevraka deryâda cûş etsin dür ü gevher Süvâr olursan esbe deşt ü sahrâ lâlezâr olsun 6. Efendim hak budur kim devletinde âlem etdik pek Neşât u şevk u şâdî böyle dâ'im bî-şümâr olsun 7. Edüp hem seyr-i deryâ geşt-i sahrâ hoş havâlarla Safâ kesb etdin âlem re'fetinle kâmkâr olsun 8. Hele Allaha şükr olsun güzel sayd u şikâr oldu Hemîşe bendenin böyle hulûsu âşkâr olsun 9. Efendim hidmetinden cümleyi dûr etmesin Bârî Celâl ü haşmetin ârâyiş-i hîş ü tebâr olsun 37 115 Ta‘rîf-i Nüzhet-fezâ Der-Sitâyiş-i Tevkî‘-i Mustafâ Pâşâ 1. Kasr-ı rûh-efzâ değil hüsn ü bahâ me'vâsıdır Cennet-i a‘lâ bunun ferş-i cihân-ârâsıdır 2. Seyr edüp tarh-ı cedîd-i sakf-ı âlîsin dedim Var ise bu rûy-ı arzın âlem-i bâlâsıdır 3. Rûh-ı Eflâtun dedi yok yok hatâ etdin hatâ Âlem-i câh u celâlin bu yeni dünyâsıdır 4. Dâr-ı huldun bir musanna‘ beytidir yahud dedim Dedi Rıdvan yok bu beyt-i cennetin ma‘nâsıdır 5. Dâr-ı mihnetdir cihân ammâ bunun hâk-i deri Ol kıyâsın sûret-i illâ-yı istisnâsıdır 6. Tâk-ı Kisrî Kasr-ı Şîrindir peder mâder ona Bu ikisinin dahı bir tıfl-ı nev-peydâsıdır 7. Kûh u deryâ iki cânibden der-âgûş eylemiş Sanki deryâ dâyesi kûhsâr ise lâlâsıdır 8. Kûh sakınmakda ruhsârın doğar günden onun Bahr ise âyînedâr-ı tal‘at-ı garrâsıdır 9. Habbezâ sâhil-serâ kim reng ü bûy-ı nev-bahâr Gülşen-i pür-feyzinin bir gonca-i ra‘nâsıdır 10. Tıynet-i hâkindeki dil-cûy bûy-ı âşinâ Milket-i bâğ u bahârın hazret-i İsâsıdır 11. Habbezâ gülzâr-ı pür-feyz-i temâşâ-yı garîb Kim behişt-i heşt onun bir gûşe-i tenhâsıdır 12. Ana tenhâ gûşe ta‘bîr etmek ey kilk-i sakîm Hak bu kim gâyet hatânın zirve-i a‘lâsıdır 13. Hiç tenhâ yer kalır mı ol celâlet-hânede Kim cenâb-ı âsafın menzilgeh ü me'vâsıdır 14. Öyle âsaf kim muhît-i çarh ile mahdûddur Ol mesâfet kim sarây-ı câhının pehnâsıdır 15. Âsaf-ı ferman-revâ kim heft ahter nüh felek 116 Gûşe-i ebrûsunun âvâre-i îmâsıdır 16. Mustafâ Pâşâ-yı tevkî‘i o gerdun-pâye kim Mâh-ı nev seng-i fesân-ı hançer-i tuğrâsıdır 17. Bahr-ı zehhâr-ı mürüvvet kim kef-i dür-pâşının Her benânı neyl-i ifzâl ü atâ mıkyâsıdır 18. Yekke-tâz-ı arsa-i haşmet ki mihrin pençesi Şâne-i yâl ü düm-i rahş-ı cihan-peymâsıdır 19. Ana rif‘at kâbiren-an-kâbirin mevsûldur Nüh felek gûyâ misâl-i nisbet-i âbâsıdır 20. Hazret-i der ibn-i gays ibn-i sahâb ibni'l-bahir Kim necâbet lem‘a-i nûr-ı cebin pîrâsıdır 21. Mâh hâcib mihr micmerdâr keyvan pâsbân Cündü Behrâm olmak el-hak elyak u ahrâsıdır 22. Neyleyim ammâ ki keyvânın buhul mâhın nifâk Âftâbın gamz mirrîhin sefeh evlâsıdır 23. Âsafâ âlî-cenâbâ Cem-şükûhâ dâverâ Ey ki gerdun kaddinin bir câme-i yektâsıdır 24. Maskat-ı re's-i himemdir dûdmân-ı devletin Dergehin ehl-i kemâlin melce vü me'vâsıdır 25. Maşrık-ı ikbâle fass-ı hâtemin bedr-i tamâm Hançerin burc-ı celâlin gurre-i garrâsıdır 26. Ol cihân-ı mekremetsin kim senin dest ü dilin Lutf u ihsan kânıdır cûd u himem deryâsıdır 27. Mekremet sende nevâziş sende himmet sendedir Zâtın ifzâlin heman dünyâ vü mâ-fihâsıdır 28. Şekl-i evvelden bu devlet bir delîl-i muntazam Re'y-i pür-nûrun onun külliyet-i kübrâsıdır 29. Âsafâ çâker-nevâzâ abd-i nâ-kâmın Nedîm Gerçi kim nazm-ı kemâlin beyt-i müstesnâsıdır 30. Sektedâr olmak velîkin azl-i bî-hengâm ile 117 Rûzgâr-ı süfle-tab'ın vaz‘-ı nâ-bercâsıdır 31. Lîk lutfun şöyle mağrûr eylemişdir onu kim Lekke-i meh zahm-ı dest-i redd-i istiğnâsıdır 32. Gitdiğince perde-birûn oldu nâz u nahveti Mülk-i ma‘nâ sanki hâs-ı hâme-i gûyâsıdır 33. Kilkinin da‘vâsı tâ ol haddedir kim gûyiyâ Sîne-i bircis onun müsvedde-i inşâsıdır 34. Gayri sen ey hâme meşgul ol du‘â-yı devlete Kim du‘âsı ehl-i tab‘ın gâyet-i kusvâsıdır 35. Tâ ki mi‘mâr-ı hüner-pîrâ-yı feyz-i nâmiye Kasr-ı la‘lîn-i dil-ârâ-yı gülün bennâsıdır 36. Kasr-ı câh u haşmetin hem-vâre olsun ber-karâr Kim sabâh-ı ıyd o kasrın perde-i dîbâsıdır 37. Mülk-i cûd olsun müsellem kabza-i teshîrine Zerre mihrin tâ zebûn-ı pençe-i kübrâsıdır 38 Der-Vasf-ı Kasr-ı Muhammed Efendi Emîn-i Defter-i Hâkânî 1. Ey âlem-i misâlin seyyâh-ı hûşyârı Hiç kasr sûretinde gördün mü nev-bahârı 2. Gel görmedinse seyr et ammâ sakın galatdan Tâbende gurre sanma ol cüft-i zer-nigârı 3. Ebrûların zer-endûd etmiş arûs-ı feyzin Meşşâta-i kemâlin kilk-i hucestekârı 4. Bak ol zemîn-i hûb u dil-cûy u müşk-bûya Seyr et o sakf-ı pâki pür-nakş u pür-nigârı 5. Gûyâ edüp tabî‘at gûy-ı zemîni tastîh Tübbet aşağı düşmüş Çîn ü Hoten yukarı 6. Ol denlü sahâsında feyz ü neşât var kim Olsaydı ger zamânın âsâyiş ü karârı 118 7. Derdim ki gelmiş anda tarh-ı ikâmet etmiş Cemşîd-i kâmkârın eyyâm-ı hoş-güvârı 8. Dîvâr-ı tâbdârın zann eyleme münakkaş Düşmüş behiştin ona aks-i şükûfezârı 9. Oldu aceb aceb kim terkîb-i hulde kâbil Biz böyle bilmez idik bu unsûr-ı çehârı 10. Bir yana lâlezârı keşt-i piyâle-i Cem Bir yana gülsitânı kânın hazînedârı 11. Bir yana çeşme-sârı etmiş beyâna âgâz Evsâf-ı tab‘-ı sâf-ı Vassâf-ı rûzgârı 12. Ol hâce-i cihan kim zâtiyle oldu pür-zîb Menşûr-ı izz ü câhın unvân u iftihârı 13. Hem-nâm-ı fahr-ı âlem kim nâmı ile oldu Mihrin felekde mensûh İncîl-i iştihârı 14. Gûyâ gelir utârid teslîs-i müşterîye Aldıkça geh benâna kilk-i sühan-güzârı 15. Ol kilk-i ter-zeban kim güftârı bahşiş eyler Dünyâya hûşe hûşe lü'lü-i şehvârı 16. Tîrin zeban-şinâsı mahdûmu üstâdı Bircisin akl u fikri hem-râzı müsteşârı 17. Hem-vâre tâ ki kasr-ı çarhın ola müzeyyen Hışt-ı zer-i mihirden dîvâr-ı üstüvârı 18. Nazm-ı Nedîm gibi yümn ü sa‘âdet ile Mısrâ‘-ı bâbın ede dâ'im güşâde Bârî 19. Cârûbu zülf-i havrâ ferrâşı bâd-ı cennet Derbânı izz ü devlet ikbâl perdedârı 39 Târîh-i Dîvân-hâne Der-Tersâne-i Âmire2 2 Bu şiir, sadece Ü nüshasında vardır. Sıralı noktalarla gösterilen mısralar metnin orijinalinde de boş bırakılmıştır. 119 1. Şehriyâr-ı zamâne zıll-ı Hudâ Halledallahu mülkehu ebedâ 2. Ya‘ni Sultân Ahmed-i Sâlis Tâc-bahş-ı Sikender ü Dârâ 3. Zîr-i destindedir yedi iklîm Taht-ı hükmündedir yedi deryâ 4. Pâdşâh-ı cihan ki asrında Oldu ma‘mûre ser-be-ser dünyâ 5. Pâsbân-ı sarâyı mecd ü şeref Perdedârân-ı kasrı izz ü ulâ 6. Pîşesi dîn-i Ahmede nusret Kârı şer‘-i Muhammedi icrâ 7. Çâker-i dergeh-i sa‘âdetidir Sad hezâran Sikender ü Dârâ 8. Husrev-i pür-himem ki subh-ı bahâr Der-i kasrında perde-i dîbâ 9. Kevkeb-i tâli‘-i sa'âdetinin Pîşgâhında âftâb sühâ 10. Leme‘ân-ı rikâb-ı ikbâli Mâha sermâye mihre hüsn ü cilâ 11. Mehçe-i râ'yet-i hümâyûnu Âftâb-ı münîre çehre-güşâ 12. Ol şehenşâh-ı âlem-ârâyı Nice hayra muvaffak ede Hudâ 13. Bâ-husûs eyleye ona düstûr Sadr-ı zî-şânı Hazret-i Mevlâ 14. Ya‘ni hem-nâm-ı pâk-i İbrâhîm Sıhr-ı rûşen-dil ü Felâtun-râ 15. Sıhr-ı zî-şân-ı pâdişâh-ı güzîn Felek-i câh âftâb-ı zekâ 120 16. Zîb-i dîbâce-i kitâb-ı himem Vâzi‘ü'l-asl-ı fenn-i cûd u sehâ 17. Bir gün ol şehriyâr-ı âlî-şân Oldu tersâneye şeref-bahşâ 18. Sadr-ı a'zam dahı sa'âdet ile Sâye-veş hem-reh olmuş idi ona 19. Anda bir kûh-pâre kalyona ... ne olmuşlar idi sa‘y-nümâ 20. Seyr edüp pâdişâh-ı âlî-câh Eylediler esâsını inşâ 21. Şenlik oldu kesildi kurbanlar Olunup devlete du‘â vü senâ 22. Kıldı dîvân-hâneyi teşrîf Ba‘dehu ol hidîv-i mülk-ârâ 23. Gördü kim olmuş idi erkânı ....................................... 24. Olmuş iken o câygâh-ı şeref Melce-i dost mazhar-ı a‘dâ 25. Nâ-sezâ idi kim kala vîrân Öyle dîvan-hâne-i vâlâ 26. Hâtır-ı eşref-i hümâyûnu Gördü tecdîd olunmasını revâ 27. ..................................... Kıldı ferman ki oluna ihyâ 28. Pes cenâb-ı vezîr-i pâk-nihâd Sadr-ı Cem-câh Mustafâ Pâşâ 29. Halef-i dûdmân-ı mecd ü şeref Vâris-i câh u mesned-i âbâ 30. Feylesof-ı dakîkadân-ı hikem Mû-şikâf-ı hakâyık-ı eşyâ 121 31. Sıhr-ı âlî-nijâd-ı sadr-ı güzîn Ced-be-ced âsaf-ı cihan-pîrâ 32. Kapudân olmağ ile devletle Oldu me’mûr o âsaf-ı dânâ 33. Pes edüp himmet ona hasbe'l-emr Kıldı bu tarhı böyle müstesnâ 34. Habbezâ tarh-ı dil-pesend ü latîf Habbezâ resm-i dil-keş ü zîbâ 35. Bârekallah zihî huceste eser Bârekallah zihî bülend bînâ 36. Sakfı sakf-ı sipihr ile hem-dûş Temeli gâv-ı arz ile hem-pâ 37. Sahnının pâsbânı fasl-ı bahâr Kasrının perdedârı dest-i sabâ 38. Reng ü tâbı muhassal-ı evhâm Hüsn-i tarhı netîce-i hülyâ 39. Secdegâh eyler idi mihr onu Sâyebân olmasaydı perr-i hümâ 40. Anda kışlardı mevsîm-i nev-rûz İzz ü devlet verildi ona be-câ 41. Dâ'imâ izz ile olup âbâd Sâhibine mübârek ede Hudâ 42. Sâl-i târîhini bu pâk eserin Etdi bu beyt ile Nedîm imlâ 43. Cûd-ı Sultân Ahmed-i Gâzî Yapdı dîvan-hâneyi hâlâ3 3 Tarih mısraını hesaplayamadım. Tersanedeki kasr için Dürrî’nin düşürdüğü tarihin ebced değeri 1115’dir. Dürrî’nin kıta nazım biçimiyle düşürdüğü tarihin ilk beyti şöyle: Pâdişâh-ı zamâne zıll-ı Hudâ / Ya‘ni Sultân Ahmed-i zî-şân [Bkz. Dürrî Divânı, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi No: 3409/1, v.3a]. 122 40 Târîh-i Tekye-i Gülşenî Der-Edirne 1. Zihî kâşâne-i nev-mehbıt-ı esrâr-ı rûhânî Verir sâhib-dilân-ı aşka feyz-i kasr-ı irfânı 2. Hoşâ ferhunde cây-ı feyz-bahşâ-yı dil-i âşık Derûnunda olur tahsîl-i isti‘dâd-ı Rabbânî 3. Gıdâ-yı rûh ederler bunda bûy-ı gonca-i zikri Cenâb-ı Gülşenînin andelîbân-ı gülistânı 4. Derûn-ı ehl-i şevki rûşen eyler Hazret-i Pîrin Tecelli etmede zikr-i celîden sırr-ı pinhânı 5. Çerâğ-ı kurb-ı akdes şem‘-i fânûs-ı hayâl olmaz Müberrâdır riyâdan ehl-i tevhîdin dil ü cânı 6. Recâ-yi feyz ile ben de Nedîmâ intisâb etdim Görünce mecma‘-ı ehl-i ma‘ârif çün bu eyvânı 7. Sudûr etdi lisân-ı mürşîd-i ilhâmdan târîh Bu cây-ı pâkde kırklar makâmı buldu unvânı [1114] 41 Târîh-i Berâ-yı Sulh-ı Afgâniyân 1. Pâdişâh-ı heft-kişver şehriyâr-ı bahr u ber Ya‘ni Sultân Ahmed-i Sâlis o İskender-siyer 2. Avn-i Rabbânî ile oldukda şark iklîmine Mehçe-i râyâtı mihr-i âlem-efrûz-ı zafer 3. Cümle a‘dâ ser-fürû etdi hirâs-ı cân ile Berk-ı tîğ-i can-güdâzı her tarafdan cilveger 4. N'ola tûfan-hîz olup kesse urûk-ı Şi‘ayı Âb-ı şemşîri rızâ-cûy-ı Ebû-bekr ü Ömer 5. İnkıyâd etse becâ hâver-zemînin ser-keşi Âftâb-ı âlem-ârâdır cihâna ser-be-ser 6. Düşmen-i bed-hâhının sâkıt hemîşe kevkebi 123 Etdi dolâb-ı felek tâli‘lerin zîr ü zeber 7. Rûzgârın dest-i bürdünden emîn etsin Hudâ Sidre-âsâ şark u garba dâ'im olsun sâyever 8. Eyleyen tedbîrin ârâm u salâh-ı âlemin Sadr-ı âlî-kadr İbrâhîm Pâşâdır meger 9. Tîr-i re'y-i sâ'ibi etdi güzer sad merhale Urdu âmâc-ı merâmı yine gösterdi hüner 10. Kâr-ı zârın etdi encâmın nizâm-ı âştî Âkıbet verdi nihâl-i arzû şîrin semer 11. Akd-ı sulhu gûş edüp hatîf dedi târihin Oldu İrân ehli Sultân Ahmede ferman-ber [1141] 42 Târîh-i Berâ-yı Mu‘allâ-hâne-i Kapûdân Mustafâ Pâşâ 1. Zihî beyt-i musanna‘ habbezâ cây-ı neşât-efzâ Ki her bakdıkça andan zâhir olur bir güzel ma‘nâ 2. Felekde evc-i ayyuk üzre bir yer var mı derlerse Leb-i bâmı tebessüm gûne der kim innehu hâzâ 3. Cihanda gülşen her dem bahâr olur mu derlerse Eder cüfti budur ancak deyü ebrû ile îmâ 4. Ferâzında eger kim rif‘at-âbâd olmasa derdim Ki olmaz bundan a‘lâ bir müferrih mevki‘-i vâlâ 5. Akıntı sanma tevfîk eyleyen zevrakları bunda Kalırlar bir zaman hüsnün görenler vâlih ü şeydâ 6. Bu sâhil-hâne bir nazm-ı müsellemdir bahâriyye Ana beytü'l-kasîd oldu bu dil-cû tarh-ı müstesnâ 7. Zihî beytü'l-kasîd-i bî-bedel kim hüsnü âfâka Eder sadr-ı güzînin lutf-ı tab‘-ı pâkini inhâ 8. Kapûdân-ı mükerrem Mustafâ Pâşâ-yı zî-şan kim Verir lutfiyle saykal gevher-i sîr-âbına deryâ 124 9. Vezîr-i muhterem düstûr-ı dânâ-yı mühezzeb kim Edeb ser-meclis-i hâsında mukbil çâker-i ber-pâ 10. Asâlet pertev-i ruhsâre-i devlet-siriştinde Cebîn-i subh-ı nurânîdeki hurşîd-veş peydâ 11. Nigâh-ı re'fetinde şöyle feyz-i terbiyet var kim Olur mir'ât-ı jeng-âlûda baksa sebz-gun dîbâ 12. Bu sâhil-hâne bir cây-ı harâb iken edüp rağbet Bu gûne eyledi her gûşesin hem-hâlet-i me'vâ 13. Dil-ârâ kasrlarla zîr ü bâlâsı bulup revnak Ferah-zâ dil-güşâ matbû‘ u zîbâ oldu ser-tâ-pâ 14. Kemâl-i hüsnü bu beyt ile dahı müstezâd oldu Söz olmaz hiç heman hem-vâre mes‘ûd eylesin Mevlâ 15. Nedîmâ söyledi şâpâş edüp târîh-i itmâmın Be-câ yapdı bu vâlâ beyti hakkâ Mustafâ Pâşâ [1138] 43 Târîh-i Berâ-yı Defterdâr-şoden-i Mîr İzzet 1. Utârid-menkabet bircîs-fıtnat Bû Alî-tıynet Cenâb-ı Mîr İzzet ya‘ni mektûbî-i bü'l-himmet 2. Hünerde ma‘rifetde hüsn-i ahlâk u tabî‘atda Değildir misli mektûb-ı debîr-i defter-i fıtnat 3. Meger kim darb u taksîm-i rakam der-kâr ola yohsa Ne mümkindir lisânen cümle-i evsâfına tâkat 4. O merdüm-zâde-i sulb-i asâlet emr-i şâhiyle Vekâlet eyledi sıdk üzre defterdâra bir müddet 5. Görüp hâkân-ı âlem ba‘d-ezân ehliyyetin bizzât Anı ol mansıb-ı vâlâya îsâl etdi bî-minnet 6. Eger makrûn-ı ihlâs olsa hidmet böyledir işte Sadâkatdir muhakkak âdeme sermâye-i devlet 7. Dedim târîhini sadr-ı güzîne harf-i mu‘cemle Ali Begle efendim buldu defterdârlık izzet [1141] 125 KIT‘ALAR 126 1 Medhiyye-i Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ Der-Zımn-ı Hâfız-ı kütüb- şoden-i Kütüb-hâne 1. Ey kudsiyân aman bana imdâd vaktidir Bir hayret aldı nâtıkamın tâb u tâkatin 2. Billah kilk-i şûhuma imdâd edin biraz Vasf eyleyim efendimin ihsân ü himmetin 3. Lutfun ne gûne vasfedeyim ben ne söyleyim Bilmem nice edâ edeyim şükr ü ni‘metin 4. İhsân edüp kerem buyurup himmet eyleyüp Lutf etdi bendesine kütüb-hâne hidmetin 5. Ol hidmet-i celîlin efendim Hudâ bilir Çokdan çekerdi hâtır-ı âzâde hasretin 6. Fikri hemîşe bu idi kim cümle sarf ede İlm-i şerîf hidmetine kâbiliyyetin 127 7. Ammâ kitabsız nice mümkin deyü müdâm Derd ile çâk ederdi girîban-ı mihnetin 8. Yanlış bir iki cüz'-i perâkende cem‘ edüp Anlarla eyler idi izâ‘at tabî‘atin 9. Girmezdi pâk nüsha ele âriyet dahı Herkes bilir kitâbının elbette kıymetin 10. Allah bilir ki etmiş idim hâk-i pâyine Bir iki def‘a arz-ı merâm etme niyyetin 11. Lâkin yine te'eddüb ederdim ki denmeye Küstâh imiş Nedîm ki artırdı sıkletin 12. Vaktâ ki erdi gûşuma bu müjde eyledim İmzâ efendimin keremin hem kerâmetin 13. Ma‘lûmun olsun imdi efendim ki bendene Lutfun mürüvvetin keremin buldu gâyetin 14. Oldu zülâl-i mekremetin bana rûh-bahş Lutfunda buldum âb-ı hayâtın halâvetin 15. Benden Nedîm bir güher-i kem-revâc idi Artırdı i‘tibârın onun kadr ü kıymetin 16. Çün böyle bir defîneye kıldın onu emîn Seyr eyle gayri tâb ü tüvan-ı tabî‘atın 17. Allah nahl-i devletini ber-karâr edüp Dünyâdan eksik etmeye zıll-i himayetin 18. Zât-ı şerîfin eyleye efzûn ile'l-ebed Sadr-ı vezâretin zîb ü ziynetin 19. Hurşîd-i zâtın eyleye reşk-i felek müdâm Dîvân-hâne-i şerefin sadr-ı rif‘atin 2 Sitâyiş-i Sultân Ahmed-i Sâlis 1. Ya‘ni Sultân-ı felek-mertebe Hân Ahmed kim 128 Çarh mechûlünü re'yinden eder isti‘lâm 2. Gelmedi âleme gelmek dahı olmaz mümkin Ma'rifet kadri bilir böyle şeh-i zî-in‘âm 3. Dâ'imâ âdetidir dîn-i mübîne i‘zâz Her zaman pîşesidir şer‘-i metîne ikrâm 4. Sayd eder beççe-i simurg-ı celâl ü câhı Tûğunun mâhçesi bî-meded-i dâne-i dâm 5. Gülsitân olsa sehâb-ı kereminden sîr-âb Çemen-i ter bitirir havzdaki ferş-i ruhâm 6. Âsmân olsa lehîb-i sühanından pür-tâb Âb olup damlar idi âhen-i tîğ-ı Behrâm 7. Kuvvet-i kâhire-i hıfzı mühim-sâz olsa Çehre-i duht-ı rezin olur idi perdesi câm 8. Zîver-i hutbesine ancak olurdu şâyân Olsa bir minber-i nüh-pâye eger nüh ecrâm 9. Revnak-ı sikkesine ancak olurdu lâyık Lekedâr olmamış olsaydı eger bedr-i tamâm 10. Mehçe-i tûğuna mümkin idi teşbîh etmek Ârız olmasa gehî cebhe-i hurşîde gamam 11. Rahş-ı iclâline kâbil idi tanzîr etmek Şîr-i gerdunda eger olsa idi zeyn ü licâm 12. Şehriyârâ sen ol sultân-ı mu‘azzamsın kim Fahr eder bûs-ı rikâbınla senin Rüstem ü Sâm 13. Tîğın olsaydı miyânında eger Behrâmın Rüstemin hançerine sînesi olmazdı niyâm 14. Himmetin olmamış olsaydı mededkârı onun Murga kapdırmış iken bulmaz idi Pûrunı Sâm 15. Sensin ol şeh ki Sikender der-i iclâlinde Kâbiliyetlice bir hidmete şâyeste gulâm 16. Sensin ol nükte-şinâs-ı harem-i ma‘nî kim 129 Sana bezminde Felâtûn edemez redd-i kelâm 17. Sıdk-ı niyyetle du‘âmız budur Allah bilir Her dem ü her nefes ü her seher ü her akşam 18. Câvidân arsa-i haşmetde tek ü tâz edesin Şöyle kim gûy ola çevgânına çarh-ı hod-kâm 19. Baht pâyende vü ikbâl ü sa‘âdet câvîd Düşmen efkende felek bende vü hurşîd gulâm 20. Sen bu haşmetle serîrinde ser-efrâz olasın Kâm ala sâye-i lutfunda Nedîm-i nâ-kâm 21. Her şebin devlet ile kadr ola yahûd kim ıyd Her günün zevk ile nevrûz ola yahûd bayrâm 3 Der-Sitâyiş-i İbrâhim Pâşâ 1. Hıdîvâ âsafâ Hâtem-nihâdâ serverâ sadrâ Ki zâtın gibi âsaf bir dahı gelmez bu dünyâya 2. Mürüvvet kânısın sâhib-keremsin dâd-perversin Kulak tut bir nefes feryâd ü efgân-ı Nedîmâya 3. Benim bir düşmenim vardır ki elbet yılda bir kerre Gelüp eyler hezâran cevr cân-ı nâ-şekîbâya 4. Ne verdi alamaz bilmem o kâfir mâcerâ benden Ki habs ile eder âzâr tab‘-ı nâ-tüvânâya 5. Temâşâ-yı cemâl-i yâra mâni‘ olduğu dursun Komaz rû-mâla ruhsat hâk-i dergâh-ı mu‘allâya 6. Yine geldi bu dem kıldı efendimden beni mehcûr Elinden çekdiğim derd ü meşakkat sığmaz imlâya 7. Karîrü'l-ayn ede dâim seni Allah sultânım Gamından görmeye sıhhat yüzün hasm-ı fürû-mâye 8. Fütûhat ile mesrûr eyleyüp kalbin Cenâb-ı Hak Çırâğandan heman nakledesin seyr-i donanmaya 130 9. Hudâvendâ remed dedikleri zâlimdir ol düşmen Sığındım bir dahı görmekden onu Hak Te‘âlâya 10. Zamân-ı devletinde sürdüğüm zevk u safânın hep Alır benden hesâbın bir bir ol hasm-ı sitem mâye 11. Hele el-hamdülillah kurtulup dest-i cefâsından Kaçup geldim efendim dergeh-i adlinde şekvâya 12. Budur Hakdan ümîdim çünki sürdüm hâk-i pâye yüz Şifâ-yı mahzdır lutfun Nedîm-i zâr ü şeydâya 13. Beni mesrûr u handân eyle bir dem iltifâtınla Ki çok ağlatdı mihnet ey hidîv-i âsman-pâye 14. Mekârim-perverâ çünkim remed def‘ oldu aynımdan N'ola Târîh-i Aynî ile gelsem bâb-ı vâlâya 4 [Kıt‘a]4 1. Şehenşâha sen ol sultân-ı âli- şân-ı devransın Ki lâyıkdır der-i lutfunda derbân olsa hâkanlar 2. Nigâh-ı şefkatindir mülk-i İslâma veren revnak Senin lutfunladır hep böyle zeyn olmuş gülistanlar 3. Bütün erbâb-ı devlet abd-i hâsındır çerâğındır Senindir cümle hep şevketlü hünkârım çırâğanlar 4. Sen ol sâhib-kıran-ı arsa-i feth ü zafersin kim Çü mûm-ı nerm olur nîrû-yı destinden Nerîmanlar 5. Hücûm-ı satvetinden şimdi hem-çün lâlezâr etdi Acem iklîminin hâk-i siyâhın kanlı peykanlar 6. Henüz evsâfının binde biri söylenmeden kaldı Efendim gerçi kim medhinle leb-rîz oldu dîvanlar 7. Görülmek olmamışdır böyle demler ahd-ı Husrevde Sürülmek olmamışdır devr-i Cemde böyle devranlar 8. Ne semte azm edersen izz ü şevket hem-rikâbındır 4 Bu şiir, sadece T nüshasında vardır. 131 Değildir dâ'imâ dest-i şerefden dûr dâmanlar 9. Ne gülzâra olursan nûr-bahşâ âftâb-âsâ Olur pür lem‘a râh-ı kehkeşan-âsâ hıyâbanlar 10. Vezîr-i a‘zamın Allah kılsın mazhar-ı te'yîd Elinden düşmen etsin dâimâ feryâd u figanlar 11. Nice nusretler olup rû-nümâ re'y-i rezîninden Ola ham memleket mevârisine nice İranlar 12. Olup mesrûr u hândan sâyesinde ser-be-ser âlem Açılsın gülşen-i hâtır içre verd-i hândanlar 13. Bu demde işte târîh-i meserret bezm-i âlemde Bu kavle müttefik târîh-danlar nükte-sencanlar 14. Bu şeb tezyîn ederse kayyım-ı câmi‘ kanâdili Ne âlemdir görülmek zîr ü bâlâda çırâğanlar 15. Hemîşe böyle bezm-i midhatinde nağme kılsınlar Nedîmâ bendene pey-rev ola murg-ı hoş-elhanlar 5 Târih-i Hatt-ı Sultân Ahmed Hân 1. Şehenşâhâ sana bir kâbiliyyet etmiş ihsan Hak Dilersen var Aristolarla tarh-ı müdde‘â eyle 2. Bu isti‘dâd-ı zâtî kim senin vardır nihâdında Okut İskenderi evvel elifden ibtidâ eyle 3. Felâtunlar gelüp bûs eylesin dâmân-ı iclâlin Edüp arz-ı hüner her birisin bî-dest ü pâ eyle 4. Ferîdun tâc ile fahr eyler ise ger bu âlemde Ana bir peykini gönder de sen zevk u safâ eyle 5. Kerem kıl gösterüp Dârâya bir kaç bende-i hâsın Lisânın bi'z-zarûre vakf-ı şâbâş u senâ eyle 6. Eger tîr ü kemân bahsin açarsa Rüstem-i destân Kemânın al ele cânını cisminden cüdâ eyle 132 7. Şihâb-ı âsman boy gösterirse rezmgâhında Tüfengin mühresiyle kâmet-i ömrün dütâ eyle 8. Utârid lâf ururmuş hüsn-i hattan âsmân üzre Kalem al deste onun nây-ı kilkin bî-sadâ eyle 9. Edüp azm-i sefer geldi murakka‘ seyrine şimdi Dedi çarh ona kim var nûr-ı çeşmin rû-nümâ eyle 10. O vâlâ satrlar kim bir kalemde eyledin tahrîr Sezâdır her birin âvîze-i tâk-ı semâ eyle 11. Edüp izhâr onun bir şemse-i cild-i mutallâsın Felekde mihr ü mâhın çeşm-i cânın rûşenâ eyle 12. Eger Şehzâde Sulgur sağ olsaydı ona derdim Bunu seyreyle de var hâmeni eşkeste-pâ eyle 13. Elifler var ki lâyık her biri serv-i sehî-âsâ Diküp bâğ-ı behişte mâye-i hüsn ü bahâ eyle 14. Nezâket şîve istihkâm ise ancak olur hakkâ Efendim sen bunu ta‘vîz-i bâzû-yı ulâ eyle 15. Eger bir harfini taklîde kâdir var ise gelsin Gürûh-ı ehl-i hatda cümle hünkârım salâ eyle 16. Cihânın şâhısın hattın da hatlar pâdşâhıdır Edüp arz-ı hüner dâ'im cihânı pür sadâ eyle 17. Sehâb-ı adl ü dâdın eyleyüp âfâka feyz-efşan Hemîşe gülsitan-ı dehri pür neşv ü nemâ eyle 18. Bu mısra‘la Nedîmâ bendene hâtif dedi târîh Bu nâzük hatt-ı Sultân Ahmede bak da du‘â eyle [1136] 6 Târîh-i Sâl-ı Cedîd 1. Hakân-ı zaman Hazret-i Hân Ahmed-i devrân Oldu şeh-i şâhân-ı cihan şimdi bilâ-şek 2. Sultân-ı felek-pâye ki ger bulsa ederdi İskender onun nakşını tâc-ı ser ü târek 133 3. Gül püser-i iclâli içün micmer olurdu Sîmin küre-i mâh eger olsa müşebbek 4. Ser-levha-i âfaka emin lafzını yazdı Âşûb u fiten nâmını şemşîri edüp hak 5. Bâtıl görünür ehl-i basîret nazarında Bed-hâhının endîşesi çün mezheb-i Mazdek 6. Tebrîkine Sa‘dî nice manzûme yapardı Derbanlığını bulsa Ebû-bekr-i Atabek 7. Ahbâr nakil etse idi râya berehmen Bahşeyler idi müjdesine bir nice bin lek 8. Dergâhına Dârâ olamaz çâker-i kemter Pîşinde Ferîdun olamaz bende-i kûçek 9. Hak üzre yürür tab‘-ı hümâyûnu hemîşe Te'yîd-i Hudâdır işi ne hîle vü ne dek 10. Fart-ı azametle görüp ikbâl ü celâlin Pür-zahm-ı haseddir ten-i şâhandaki her rek 11. Etvârı pesendîde vü erkânı güzîde Hem kâmil ü ferzâne vü hem âkil ü zîrek 12. Bünyâd edicek dest-i kader devlet-i kasrın İkbâl ile iclâlden etmiş gil ü âhek 13. Menşûr-ı celâlin yazıcak kilk-i utârid Bircîse sunup dedi ki tuğrâsını sen çek 14. Taht üzre cülûs eyleyeli fikrini bir dem Tanzîm-i umûr eylemeden etmedi münfek 15. Bir dahı Acem tahtına etmezdi tenezzül Cârûb-keş olsaydı eger bâbına Bâbek 16. Behrâmı biçer dest-i celâlindeki şemşîr Sîmurgı kapar dest-i celâlindeki nâvek 17. Bir bendesin ıtbâ‘ edemez hâsıl-ı Keşmîr Bir cündüne tîmâr olamaz milket-i Özbek 134 18. İsterse eder âlemi tedbîr ile teshîr Bî-tîğ-i giran-satvet ü bî-tîr-i belâ-rek 19. Ol şâh-ı cihânın eser-i fazl u kemâli Bu nüktenin îrâdı ile zâhir olur pek 20. Kim oldu hezâr u sad u çil sâl-i cihan çün Şâ‘irler ararken ona târîh yek-â-yek 21. Buldu o şehin hâmesi bir beyt-i hümâyûn Bir dürre müşâbih ki sadef içre ola tek 22. Bir gevher-i şeffâf ki âlemde nazîrin Görmüş var ise dahı katı nâdir ü seyrek 23. Hakkâ ki zihî beyt-i giran-kadr-i cihan-gîr Bin beyt ile mümkin olamaz vasfını etmek 24. Evsâfını dil her ne kadar eylese şâyân Medhinde kalem her ne kadar söylese gerçek 25. Bir pâdişehin hâmesine olmadı meskûk Vâdî-i sühanda bu bihin menhec ü meslek 26. Şâyeste ki âvîze ola târem-i çarha İclâl ile ol beyt-i şerîf-i müteberrek 27. Teng olmağ ile kâfiyesi semt-i du‘âyâ Nâ-çâr kalem atf-ı inân eyledi tîzcek 28. Ömrün o şehin ede o târîhe muvâfık İclâl ile Allahu Te‘âlâ ve Tebârek 29. Gerdun ki ona rehn kodı izz ü celâli Ol rehne dem-i haşre degin olmaya fek 30. İşte budur ol beyt ki âvâz-ı bülendin Ey gurre sipihr üzre işit sen de kulak çek 31. Târîhi çıkup Ahmed-i Sâlis kaleminden Hân Ahmede bu sâl-ı cedîd oldu mübârek [1143-3:1140] 7 135 Kıt‘a Berâ-yı Kâim-makâm-şoden-i İbrâhîm Pâşâ 1. Bi-hamdillah yine bir gerdişinden sâki-i dehrin Hilâl-i câm-ı âmâl-ı cihan bedr-i tamâm oldu 2. Bi-hamdillah yine bir cünbişinden kilk-i takdîrin Dehân-ı dâl-ı devlet gonca-veş pür-ibtisâm oldu 3. Neşât u şâdmânîden cihânın kâse-i nûnu Misâl-ı câm-ı mey leb-ber-leb-i sahbâ-yı kâm oldu 4. Dil-i sengîni çarh-ı keç-nihâd ü kîne-mu‘tâdın Bu dem seng-i fesân-ı hançer-i mîm-i nizâm oldu 5. Olup âmâde-i ıslah kâr-ı derhem-i âlem Umûr-ı dîn ü devlet müsta‘idd-i intizâm oldu 6. N 'ola şimdi salâh ümmîdin etsem kâr-ı âlemden Ki bir dergâh-ı âlî-şan melâz-ı hâs u âm oldu 7. N 'ola âsan desem azm eylemek ser-menzil-i kâma Ki bir zât-ı kerîme eblâk-ı ecrâm râm oldu 8. Cihan-sadr-ı mu‘allâ-kadr İbrâhîm Pâşâ kim Süreyyâ edhem-i ikbâline zerrin sinâm oldu 9. Vezîr-i muhteşem kim enderûn-ı hâsına hurşîd Müzerkeş câmeli altun külehli bir gulâm oldu 10. Tırâz-ı sadr-ı haşmet zîver-i dîvân-ı devlet kim Leb-i ikbâl dergâhında vakf-ı iltisâm oldu 11. Hidîv-i âsman-mesned cihanbân-ı mü'eyyed kim Rikâbı âftâb-ı burc-ı izz ü ihtişâm oldu 12. Şehenşâh-ı cihânın mîr iken ıstabl-ı hâsında Rikâbından çıkup üç tûğ ile kâ’im-makâm oldu 13. Zihî ikbâl-i şâhî iltifât-ı pâdişâhî kim Zuhurundan ser-â-ser halk-ı âlem şâd-kâm oldu 14. Nice şâd olmasınlar kim bu ikbâl-i dil-ârânın Misâl-i ebr-i nisan lutfu şâmil feyzi âm oldu 15. Ki böyle bir tabîb-i hâzıkın te'sîr-i tedbîri 136 Nice zahm-ı derûna kâr-sâz-ı iltiyâm oldu 16. Cihanda böyle bir ıyd olmadı çok sâl ü meh geçdi Felekde böyle bir gün doğmadı çok subh u şâm oldu 17. Budur ümmîdimiz kim düşmenin bünyâd-ı sâmânı Bu günden sonra bî-şek rahne-yâb-ı inhizâm oldu 18. Budur me'mûlümüz kim ba‘d-ezin mahtûbe-i nusret Edüp te'hîri terk âmâde-i keşf-i lisâm oldu 19. Refîk etsin Hudâ tevfîkini hem-vâre hakkâ kim Du‘â-yı devleti farz-ı berâyâ-yı enâm oldu 20. Şeh-i âlem-penâhın da ola ikbâli rûz-efzun Ki ol sadr-ı güzîne mâye-bahş-ı ihtirâm oldu 21. Bu beyti gûş kıldım bir kemîne çâkerinden kim Bu nasb-ı dil-keşe her mısra‘ı târîh-i tâm oldu 22. Verüp meydânın İbrâhîm Pâşâ edhem-i azmin Rikâba yümn ü câh u şân ile kâ’im-makâm oldu [1128 ] 8 Târîh Der-Sitâyiş-i Pâdişâh-ı Cihân Sultân Ahmed Hân ve Vasf-ı Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ vü Âsaf-ı Kapûdân Mustafâ Pâşâ Bağçei Fenâr-ı Üsküdâr 1. Şehenşâh-ı mu‘allâ-pâye Sultân Ahmed-i Gâzî Ki oldu sâye-i adlinde âbâdan bütün dünyâ 2. Leb-â-lebdir cihân ahdinde envâ‘-yı meserretle Heman her bir günü bir ıyd-ı nevdir âlemin gûyâ 3. Şeh-i a‘zam veliyyü'n-ni‘met-i âlem ki olmuşdur Sımât-ı cûdu âfâka keşîde kehkeşân-âsâ 4. Hulûs-ı kalb ile Hakka tazarru‘dur işi dâ'im Fütûhat ile onunçün onu te'yîd eder Mevlâ 5. O sultân-ı cihanbandır ki İbrâhîm Pâşâyı Vezîr-i a‘zam edüp verdi revnak dehre ser-tâ-pâ 6. Cihân-ı köhneyi lutf u keremle eyledi ta‘mîr 137 Sipihri kıldı sa‘y ü ihtimâmı pîr iken bernâ 7. Sıtanbulun hele her cânibin reşk-i behişt etdi Bu da‘vâya delîl olur mu Sa‘d-âbâddan a‘lâ 8. Çubuklu Göksu sâir gûşe gûşe müntezihler hep Zamân-ı devletinde oldu her biri cihan-pîrâ 9. Eger seyr etmedinse her birinin tarh-ı dil-cûsun Bu cây-ı dil-güşâyı gör de anla onları nev‘â 10. Ki evvel olmuş idi hüsn ü ân u işvesi mestûr Kabâ-yı köhnede bir dil-rübâ-yı mâh-rû âsâ 11. Pes ol düstûr-ı zî-şan nâib-i hoş-tab‘-ı dânâya Buyurdu tâ ki tarh-ı dil-firîbin ede müstesnâ 12. O mi‘mâr-ı hüner de eyleyüp sad şevk ile hidmet Güzel pâkize ma‘nâ ihtirâ‘ etdi hele hakkâ 13. Zihî pâkize nüzhetgâh kim şâh-ı nihâlinde Konup murg-ı çemen erbâb-ı tab‘a böyle der gûyâ 14. Şu havz-ı pâke bak da sîne-i yârı getir yâda Şu nahli gör de bârî n'iydügün bil kâmet-i bâlâ 15. Bunu seyr etmeden gitdi cihandan neyleyim Örfî Ki Keşmîriyyesin bâri edeydi âteşe ilkâ 16. Dirîğâ Hâfız-ı Şirâzî dahı kılmadan gitdi Musallâ nâmını yâd etmege tövbeyle isti‘fâ 17. Ya Sâ'ib görmüş olsa Çâr-bâğ-ı Isfahan faslın Ne gûne rahne-i dîvâra eylerdi nihân âyâ 18. Hele Hak dâ'im etsin Hazret-i sadr-ı cihandârı Mü'eyyed eylesin ikbâl ü câhın Hâlık-ı yektâ 19. Muvaffakdır her işde Hak budur kim re'y ü tedbîri Görür her müşkili bir gûne külfet çekmeden aslâ 20. Bu rütbe akl u rüşde mâlik olmak nice mümkindir Bir âdem Bû Alî yâhud Aristo olsa da farzâ 21. Bu âb-ı dil-güşâ oldukça cârî havz-ı dil-cûya 138 Cihân içinde kılsın emrini fermânını icrâ 22. Bu mısra‘la Nedîmâ dedi tahsin birle târîhin Bu nüzhetgâhı İbrâhîm Pâşâ eyledi ihyâ [1140] 9 Târîh-i Velâdet-i Şehzâde Abdü'l-hamîd Hân 1. Şehenşâh-ı mülk-i Arab hakân-ı iklîm-i Acem Kim bende-i dergâhıdır Kisrî vü Hârûn-ı Reşîd 2. Her semte kim azm eyleye âlem meserretle dolar Bir gurre olmuş rahşının alnında gûyâ subh-ı ıyd 3. Sultân Ahmed Han kim dâ'im rikâbında yürür Bir yana ferr-i saltanat bir yana da baht-ı sa‘îd 4. Bu sâl-ı ferruh-fâlde hurşîd-i zîbâ-peykerin Burc-ı hamelde yümn ile ruhsârı oldukda bedîd 5. Sülbünden ol şâhenşehin izz ü celâl ü mecd ile Geldi cihâna nâ-gehan bir âftâb-ı nev-resîd 6. Fasl-ı bahâr-âsâ gelüp nâ-geh meşâm-ı âlemi Kıldı mu‘attar ser-be-ser ol gonca-i bâğ-ı ümîd 7. Nevrûz nevrûz olalı böyle sa‘âdet görmedi Onunla hiç şimden girü bahsedemez eyyâm-ı ıyd 8. Şehzâdeden evvel meger kılmış te'eddüb gelmege Bu sâl oldu lâlenin te'hîrinin sırrı bedîd 9. Ammâ ki şimden sonra hep feyz u neşât u şevk ile Tebrîk içün gelmekdedir hil‘at giyüp surh u sefîd 10. Hiç bakmadan takvîme ben hükm eyledim ki bu sene Olur sa‘âdet nev-be-nev şâdî cedîd-ender-cedîd 11. Avn-i Cenâb-ı Hak ile düşmen olur hâr u zelîl Feth ile şehenşâhımız mesrûr ede Rabb-i mecîd 12. Bu mısra‘a târîhini derc eyleyüp dedi Nedîm Dünyâyı pür-nûr eyledi şehzâde-i Abdü'l-hamîd [1137] 139 10 Târîh-i Berâ-yı Sâl-i Cedîd 1. Hudâvend-i cihan şevketlü Sultân Ahmed-i Gâzî Ki gâlibdir Ferîdûna sunûf-ı izz ü haşmetle 2. Mu‘allâ-menzilet Behrâm-savlet Kahraman-heybet Ki şehler fahr eder dergâh-ı âlîsinde hidmetle 3. Tutup âfâkı ser-tâ-ser fürûğu âftâb-âsâ Cihânı kıldı pür sıyt u sadâ-yı kûs-ı şevketle 4. Şehenşâh-ı cihan hakân-ı devran fâtih-i İrân Eder medhûş u hayran Rüstemi fart-ı mehâbetle 5. O hakân-ı güzînin gûş edenler nazm-ı dil-cûsun Sanır kim Şeh Selîm eş‘ârıdır tarz-ı belâğatle 6. Husûsâ tab‘-ı pâki mısra‘-ı târîh bulmakda Eder dem-beste şâ‘ir kulların şerm ü hacâletle 7. Müzehheb levhada nazm-ı hümâyûn-ı dil-ârâsı Müzerkeş câmeli mahbûba benzer hüsn ü behcetle 8. N'ola altun ile yazılsa nazmı sikke-i zer-veş Ki şi‘r iklîminin de şehriyârıdır fesâhatle 9. Hele şevketlü hünkârım bu sözde hiç riyâ yokdur Ki zâtın şehlerin mümtâzıdır her gûne hâletle 10. Hüner sende mekrârim sende lutf u merhamet sende Müzeyyen bâğ-ı câh u haşmetin sad zîb ü ziynetle 11. Efendiler o bâğa her biri bir gonca-i zîbâ Vezîrin servidir onun kemâl-i istikâmetle 12. Cenâb-ı Hak bu zîb ü ziyneti her dem kılup efzûn Ede ikbâlini dâ'im mü'eyyed feth ü nusretle 13. Yeni sâli edüp mes‘ûd sana Hazret-i Feyyâz Dahı sad sâle de erişdire zevk u meserretle 14. Cedîd oldukda iclâl u şerefle sâl-i hurrem-fâl Ana şâyeste bir târîh ararken hâme dikkatle 140 15. Nedîmâ bende tebrîk eyleyüp onu dedi târîh Mübârek ola Sultân Ahmede bu yıl sa‘âdetle [1141] 11 Târîh-i Velâdet-i Şehzâde Sultân Nu‘mân 1. Âlemin pâdişehi bahr u berin sultânı Ya‘ni Hân Ahmed-i zî-şân-ı Sikender-unvân 2. Şehriyâr-ı azamet-güster ü âlî-şan kim Olamaz dergeh-i ikbâline Dârâ derbân 3. Emr ü fermân-ı şerîfine felekler münkâd Re'y-i pâkine feleklerde melekler hayrân 4. Bağının bir gül-i neşküftesi gülzâr-ı behişt Lutfunun bir şekerin handesi âb-ı hayvân 5. Gelmedi âleme hiç zât-ı hümâyûnu gibi Ma‘rifet kadri bilir pâdişeh-i nâdiredân 6. Gülşen-i devletinin bağçe-i haşmetinin Tâze bir lâle-i nâzendesi Sultân Nu‘mân 7. Ya‘ni Şehzâde-i zî-şân-ı hümâyun-peyker Ki doğup kıldı güneş gibi cihânı tâbân 8. Gûş edüp müjde-i teşrîfini ta‘zîmen leh Çarh-ı gerdun hamel ü cedyini kıldı kurbân 9. Âleme velvele saldı yine kûs-ı şâdî Yine âvâze-i ikbâl ile pür oldu cihân 10. Doldu nağmeyle felek kâse-i tanbûr gibi Oldu her gûşe yine şevk ile nâhidsitân 11. Zevk u şâdî satılır şimdi bedestanlarda Şimdi hep şevk metâ‘ıdır olan zîb-i dükân 12. Donanup tâze arûsan gibi şehr ü bâzâr Oldu âlem yine pür zîb çü rûy-ı hubân 13. Hak Te‘âlâ edüp ikbâlini efzûn olsun 141 Böylece sûr-ı hıtânında da âlem şâdân 14. Devleti dâ'im ola pâdişeh-i devrânın Devletinde ola hem-vâre gönüller handân 15. Dedi şevk ile Nedîmâ kulu târîhin onun Geldi izzetle bu dem âleme Sultan Nu‘mân [1135] 12 Târîh-i Çeşme-i Sultân Ahmed Der-Üsküdâr 1. Semiyy-i fahr-i mevcûdât Sultân Ahmed-i Gâzî Şeh-i sâhib-me'âsir zıll-ı pâk-i Hazret-i Vehhâb 2. Emîn-i Yesrîb ü Bathâ mu‘în-i millet-i beyzâ Ebâ-an-ced şeh-i dânâ hidîv-i tâhirü'l-ensâb 3. O hâkân-ı keremkârın bu arz-ı cennet-âsâda Olup gufrân ile ümm-i safiyye-hasleti der-hâb 4. Onun rûh-ı şerîfin hayr ile yâd eylemek kasdın Derûn-ı pâkine ilhâm edince hâliku'l-esbâb 5. Vezîr-i a‘zamı Dâmâd İbrâhîm Pâşânın Gül-i kâmın hıtâb-ı müstetâbıyla edüp şâdâb 6. Şeref-âbâdı bünyâd eyledikden sonra emriyle Bu ayn-ı zemzemin çün kıldı icrâsın ona işrâb 7. Türâb-ı kabrine merhûmenin ikrâm içün yapdı Reh-i Hakda diyâr-ı Üsküdâra çeşme-i pür-âb 8. O hâkân-ı cihânı dâ'imâ Hak eyleyüp te'yîd Ne kâra azm ederse hükm-i takdîr etsin istisvâb 9. Bu mısra‘la Nedîmâ söyledi târîh-i itmâmın Bu şehri mâ ile Sultân Ahmed eyledi sîr-âb [1141] 13 Târîh-i Çeşme-i Şehzâde Sultân Bâyezîd Der-Üsküdâr 1. Şehriyâr-ı yem-himem Sultân Ahmed kim onun Hidmet-i dergâhına şâyeste Hârûnü'r-Reşîd 142 2. Üsküdârı eyledi iğnâ sehâb-ı re'feti Eyleyüp icrâ onun her sûyuna cûy-ı cedîd 3. Hak Te‘âlâ cümle evlâdiyle ol şâhenşehin Eyleye günden güne ikbâl ü iclâlin mezîd 4. Böyle tahrîr eyledi târîhini onun Nedîm Pâk rûşen çeşme-i zîbâ-yı Sultan Bâyezîd [1141] 14 Târîh Berâ-yı Tevsî‘-i Mahfel-i Şâhî Der-Ayasofiyye-i Kebîr 1. Mutî‘-i emr-i Hak Sultân Ahmed Hân Gâzî kim İmâm-ı mülk ü millet muktedâ-yı halk-ı dünyâdır 2. Hatîb-i minber-i feth u zafer kim tîğının şimdi Niyâmı cism-i hasm-âvîze gâhî arş-ı a‘lâdır 3. Salâdır söylesin varsa nazîrin gördügi âfak Ki hem zıll-ı Hudâ hem tâbi‘-i fermân-ı Mevlâdır 4. Edelden ol imâmü'l-müslimîne iktidâ âlem Nizâm-ı dîn ü erkân-ı sa‘âdet pây-ber-câdır 5. Bu mahfil ma‘bed-i pür-nûr-ı hâs-el-hâsı olmağla Murâd etdi binâsın hak bu kim şâyân-ı ihyâdır 6. Biraz teng idi evvel şimdi tevsî‘in edüp fermân Müvekkil kıldı düstûrun ki sadr-ı kâr-fermâdır 7. O gûne verdi ziynet buldu tarh-ı pâki behcet kim Ziyâret eden ashâb-ı ukûle hayret-efzâdır 8. Bu mahfil câmi‘-i pâk-i Ayasofiyyede gûyâ Harîm-i ravza-ı cennetde bir kasr-ı mu‘allâdır 9. Zer-ender-zer ya bir ser-levha-i dîvân-ı şevketdir Yahud kudretle menşûr-ı sa‘âdet üzre tuğrâdır 10. N'ola mihr ü kamer şem‘ olsa tâk-ı pür-safâsında Ki rûz u şeb matâf-ı sâkinân-ı arş-ı a‘lâdır 11. Gören şâhâne tarh u tarz-ı resm-i cennet-âsâsın Du‘â-yı ömr-i hâkân-ı cihanbân ile gûyâdır 143 12. Hudâ tâ haşre dek cârî kıla emr-i hümâyûnun Çü dâ'im kasdı şer‘-i Ahmed-i Muhtârı icrâdır 13. Edüp arz-ı ubudiyyet Nedîmâ dedi târîhin Kılan bu mahfili âbâd İbrâhîm Pâşâdır [1141] 15 Târîh-i Nüzûl-ı Kalyon-ı Üç Anbarlı 1. Bahr u ber hâkânı Sultân Ahmed-i gerdun-haşem Yokdur ednâ bendesinin şevketi Behrâmda 2. Bir solağında olan haşmet sözün sağı budur Olmamışdır rû-nümâ ne Zâlda ne Sâmda 3. Saltanat tahtın dahı zeyn etmedi bir şehriyâr Bu celâletde bu şevketde bu nâm u kâmda 4. Şem‘-i ikbâline fânûs olmadan gayri meger Var mıdır bir maslahat çarh-ı bilûrin-fâmda 5. Emr ü fermâniyle yapıldı bu üç anbarlı kim Yokdur onun misli zîr-i çarh-ı nüh-ecrâmda 6. Pîl-ten gûş eyleseydi ger sadâ-yı topunu Haşre dek kalırdı başı illet-i sersâmda 7. Hamdül'illah kim edüp sa‘y-ı belîğ oldu tamâm Dîv-destân-ı binâ her kârını itmâmda 8. Sonra fenn-i cerr-i eskâli bilen üstâdlar Koydular ol kûhu deryâ üstüne bayrâmda 9. Himmetiyle ol şehenşâh-ı hümâyun-pâyenin Dâ'imâ mansûr olsun düşmene ikdâmda 10. Alıcak kilkin Nedîmâ bende şevk ile ele Oldu târîh ona her mısra‘ bu beyt-i tâmda 11. Âba üç anbarlı kıldı meymenet ile nüzûl [1134] Şükr İlaha indi üç anbarlı sa‘d eyyâmda [1134] 16 144 Târîh-i Nüzûl-ı Kalyon-ı Hümâyûn 1. Şehenşâh-ı cihan ya‘ni ki Sultân Ahmed-i Sâlis Ki salmışdır cihâna nâm u şân ikbâl ü şevketle 2. Ferîdunlar rikâbın bûs eder bindikçe rahş üzre Şerefle haşmet ü dârât ile izz ü sa‘âdetle 3. Zamân-ı devletinde çün tamâm oldu üç anbarlı Temâşâsına teşrîf eyledi iclâl u haşmetle 4. Hemân ol demde ol kûh-ı girân-ı âlem-i heycâ Revân oldu misâl-i âb deryâya salâbetle 5. Giderken gördü kim bir başka kalyonun ferâzında Oturmuş ol şehenşâh-ı cihan şîrâne heybetle 6. Kemâl-i heybetinden ol hizebr-i kûh-ı temkînin Yol üzre irkilüp kaldı hezâran bîm ü dehşetle 7. Önünden geçmeğe gûyâ te'eddüb eyledi durdu Görüp ol şevket ü dârâtı bakdı kaldı hayretle 8. Hele sonra du‘âsiyle şehenşâh-ı cihanbânın Yürütdüler o kûh-ı Kâfı zûr u sıdk-ı himmetle 9. Nedîmâ bendesi dedi ona bir bî-bedel târîh Bi-hamdillah kim indi üç anbarlı selâmetle [1134] 17 Târîh-i Çârsû-yı İbrâhîm Pâşâ Der-Nezd-i Câmi‘-i Şehzâde 1. Şerî‘at sâliki Sultân Ahmed Hân Gâzî kim Hemîşe kârı te'yîd-i esâs-ı şer‘-i garrâdır 2. Cihânın mâliki hâkân-ı emced kim hemân gûyâ Vücûd-ı pâki menşûr-ı hilâfet üzre tuğrâdır 3. Vezîr-i a‘zam u dâmâdı ol hâkân-ı zî-şânın Ki fenn-i himmet ü cûd u sehâda hayret-efzâdır 4. Veliyyü'n-ni‘metine sıdk ile ihlâsdır kârı Onunçün yâveri onun hemîşe lutf-ı Mevlâdır 145 5. Gelelden devlet ü iclâl ile ol sadr-ı vâlâya Şeb u rûz ihtimâmı nazm-ı ahvâl-i berâyâdır 6. Cihanda arzûsu dil-harâb olmuşları ta‘mîr Hemîşe pîşesi hayrât ile dünyâyı ihyâdır 7. Sitanbul içre vü etrâfda âsârı pek çokdur Birisi dahı işte bu müzeyyen sûk-ı vâlâdır 8. Kemâl-i ziynet ile oldu gûyâ bir sarây-ı pâk Ki her dükkânı bir maksûre-i dil-cûy-ı ra‘nâdır 9. Zihî nev-çârsû-yı pâk-i İbrâhîm Pâşâ kim Kemâl-i sûd ile hân-ı Halîle gıbta-fermâdır 10. Bu sûk-ı bî-bedel durdukça dâ'im ola bânisi Ki onunla nızâm-ı dîn ü devlet pây-ber-câdır 11. Nedîmâ böyle tahrîr eyledi târîh-i itmâmın Yapan bu çârsûyı cûd-ı İbrâhîm Pâşâdır [ 1141] 18 Târîh-i Çeşme-i Çâr-Erkân Der-Pîşgâh-ı Bâb-ı Hümâyûn 1. Âlemin hâkânı Sultân Ahmed-i âlî-himem Kim sadâ-yı şevket ü şâniyle pürdür şeş cihât 2. Görmemişdir dîde-i tâc u serîr-i saltanat Böyle sultân-ı melek-hû husrev-i kudsî-sıfat 3. Hakka hamd olsun ki hep âsâyiş ü râhatdadır Sâye-i insâf u adl ü re'fetinle kâinât 4. Rûh ol hâkân-ı kâmildir cihan mânende-i ten Hâfızı ol şâh-i âdildir ra‘iyyet hem-çü şât 5. Eyledi İrânı pâk irfâzdan şimdi bütün Kılınır câmi‘leri içre cemâ‘atla salât 6. Ol hizebr-i nâmver kim savlet-i şîrânesi Eylemişdir zümre-i A‘câmı darben fîl-i mât 7. Ol şeh-i âlem binâ kıldı bu âlî çeşmeyi Kim zülâl-ı sâfının evsâfıdır azb-i Fırât 146 8. Habbezâ ser-çeşme-i dil-cû ki bahş etmekdedir Lûlesi leb-teşnegâna şerbet-i kand-i nebât 9. Habbezâ ayn-ı hayât-ı pâk kim şâyestedir Kılsalar İskenderi su yolcu ona bâ-berât 10. Kefçesi mânende-i dest-i kerîman pür-atâ Lûlesi hem-çün zebân-ı ehl-i dil şîrin-nikât 11. Medhini takrîre âciz miknet-i nutk u zebân Vasfını tahrîre kâsır kudret-i kilk ü devât 12. Hıfz edüp dâ'im o şehenşâhı hayy-i lâ-yezâl Devlet ü ikbâli rûz-ı haşre dek bulsun sebât 13. Söyledi târîh-i itmâmın bu mısra‘la Nedîm Çeşme-i vâlâsı Sultân Ahmedin mâ-i hayât [1141] 19 Evsâf-ı Pâdişâh-ı Cem-câh u Sa‘âdet-refîk ve Târîh-i Kasr-ı Hümâyûn u Mekân-ı Teberdârân-ı Sarây-ı Atîk 1. Mekârîm-pîşe adl-endîşe Sultân Ahmed-i Gâzî Ki şehenşâh ta‘bîrinden ancak zâtıdır maksûd 2. Ferîdûn u Sikender fahr ederlerdi cihân içre Eger kim olsalardı bendegânından onun ma‘dûd 3. Zamân-ı devleti ıyd-ı neşât u şâdmânîdir Meserretdir nümâyan her tarafdan rûy-ı gam nâ-bûd 4. Hilâfet burcunun hurşîdidir zât-ı hümâyûnu Ki şark u garba feyz-i pertevi olmakdadır memdûd 5. Vezîr-i a‘zam u dâmâdı ol hâkân-ı zî-şânın Ki kemter çâker-i dergâhıdır ihsân u lutf u cûd 6. Cihan-sadr-ı mu'allâ-pâye İbrâhîm Pâşâ kim Kemâl-i re'fetinden olmada bây u gedâ hoşnûd 7. Semâhatda keremde hilmde cûd u mürüvvetde Nazîr-i zât-ı âlî-şânı el-hak dehrde mefkûd 147 8. Zamânında teberdâran yeri sûzân olup oldu Bu hâlet sûretâ ona ziyan ma‘nâda ammâ sûd 9. Ki zîrâ emredüp ol sadr-ı ekrem kendü mâlından Yapıldı şöyle kim ziynetle oldu gülşene mahsûd 10. Bu mevkî‘de bu kasrı dahı bünyâd etdi kim gâhî Ede teşrîf-i hâkân ile kesb-i izz-i nâ-mahdûd 11. Zihî kasr-ı mu‘allâ habbezâ nev-mesned-i vâlâ Zihî matbû‘ u nâzük resm-i dil-cû tarh-ı hüsn-âlûd 12. Gezilse sâhasında her taraf rûy-ı safâ zâhir Nigâh olunsa her bir gûşesinde bin ferah mevcûd 13. Sa‘âdetle şerefle yümn ile ma‘mûr olup dâ'im Der-i vâlâsını hak kılmaya tâ haşre dek mesdûd 14. O şehenşâh-ı zî-şân ile düstûr-ı cihanbânı Hemîşe kıla makrûn-ı sa‘âdet hazret-i ma‘bûd 15. Bu mısra‘la Nedîmâ eyledi tahrîr târîhin Bu vâlâ kasr-ı nev-tarh ola Sultân Ahmede mes‘ûd [1139] 20 Medh-i Pâdişâh-ı Şefîk ve Târîh-i Kasr-ı Şahîk ü Mekân-ı Teberdârân-ı Sarây-ı Atîk 1. Şehenşâh-ı cihân şevketlü Sultân Ahmed-i Gâzî Hemîşe taht-ı âlî üzre iclâli mezîd olsun 2. Cenâb-ı fâtih-i İran ki dâ'im reh-güzârında Beşâret peyk-i pûyan müjde-i nusret nüvîd olsun 3. Cihânın mâliki hâkân-ı âlî-şan ki lâyıkdır Ferîdûn u Sikender bâb-ı lutfunda abîd olsun 4. Salup pertev rikâbı âleme dâ'im hilâl-âsâ Zamânında cihânın her günü bir rûz-ı ıyd olsun 5. Dolup şevk u tarabla ser-be-ser dünyâ gam u endûh Adem-âbâd mülkünden de sad menzil ba‘îd olsun 6. Edüp sîr-i ni‘am halkı sımât-ı lutf u ihsânı 148 Misâl-i kehkeşân âfaka hem-vâre medîd olsun 7. Olup hurşîd menşûr-i celâl u câhına tuğrâ Verâsında hilâl-i âsmân nakş-ı resîd olsun 8. Hidîv-i mülk-perver kim sezâdır andan İskender Nizâm-ı saltanat ta‘lîmin alsın müstefîd olsun 9. Ne mümkindir edâ-yı vasf-ı pâkin eylemek tekmîl Gerekse şâ‘irin her beyti bir beytü'l-kasîd olsun 10. Ne kâbil vasfına şâyeste ma‘nî bulmak isterse Sühan-sencân-ı asrın her biri reşk-i Lebîd olsun 11. Şehenşâh-ı cihânın vasfı dursun hâme kâildir Medih-i sadr-ı âlî-şânına lâyık neşîd olsun 12. O sadr-ı merümet-güster ki evsâfında âcizdir Gerekse İbn-i Abbâd u gerek İbnü'l-Amîd olsun 13. Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ-yı cihân-ârâ Her işde re'y-i pâki reşk-i Hârûnü'r-Reşîd olsun 14. Benân-ı hâme-i müşkil-güşâsından olur meftûh Gerekse devletin her müşkili kufl-ı hadîd olsun 15. Zamânında teberdâran mekânı yanup emr etdi Ki istihkâm ile bünyâd olup sedd-i sedîd olsun 16. O esnâda buyurdu tâ ki şehenşâh içün dahı Bu zîbâ mevkı'-i dil-cûda bir kasr-ı cedîd olsun 17. Yapılsın şöyle kim feyz-i safâda dil-güşâlıkda Meserretde ferahda rûy-ı âlemde vahîd olsun 18. Onun dîvârı üzre nakş olan nâzük nihâlânın Bahârı reng-i şâdî mîvesi sîb-i ümîd olsun 19. Olup şâyeste-i şân-ı hilâfet tarh-ı vâlâsı Onun her revzeninden haşmet ü şevket bedîd olsun 20. Sezâ gül-gonca-i şâdî ile bâd-ı sabâ-yı feyz Birisi dergehinde kufl u birisi kilîd olsun 21. Tamâm oldukda dedi seyr edenler tarh-ı dil-cûsun 149 Hudâyâ devlet-i bânisi dâ'im ber-mezîd olsun 22. Şehenşâh-ı cihânın feyz-i mihr-i iltifâtından Cebîn-i necm-i bahtı subh-ı ıyd-âsâ sefîd olsun 23. Du‘â edüp Nedîmâ söyledi bu mısra‘ı ol dem Bu kasr-ı pâk Sultân Ahmede yâ Rab sa‘îd olsun [1139] 21 Târîh Berâ-yı Câmî‘-i Fâtıma Sultân Der-Nezd-i Pâşâ Kapusı 1. Şehenşâh-ı hümâyun-pâye Sultân Ahmed-i Gâzî Fürûğ-ı şem‘-i mihrâb-ı hilâfet sâye-i yezdân 2. İmâm-ı milket ü millet hatîb-i minber-i şevket Mu‘în-i dîn ü devlet muktedâ-yı cümle-i şâhân 3. Aceb mi mültecâ-yı pâdişâhân-ı cihân olsa Nigehdârende-i beyt-i Hudâdır himmeti her ân 4. Duâ-yı hayrı halka beş vakitde farz-ı zimmetdir Ki oldu devletinde şeş cihet ma'mûr u âbâdân 5. O hâkân-ı kerîmin duhter-i pâkîze-ahlâkı Semiyy-i Hazret-i Zehrâ cenâb-ı Fâtıma Sultân 6. O sultân-ı mu'allâ-şan ki olmuşdur onun zâtı Gül-i evvel-zuhûr-ı bâğ-ı sulb-i husrev-i devrân 7. Nezâhat sâha-i ismet-sarây-ı hâsına cârûb Sa‘âdet haclegâh-ı devlet ü iclâline derbân 8. Geçerken devlet ü izzetle bir gün gördü kim olmuş Sarâya muttasıl mescid mürûr-ı dehr ile vîrân 9. Karîn-i izdivâcı âsaf İbrâhîm Pâşâya Buyurdu kasdım etmekdir bunu bir câmi‘-i zî-şân 10. Bu sıdk-ı niyyetinden sadr-ı âlî-şân olup memnûn Edüp tergîb u teşvîk eyledi gâyetle istihsân 11. O sâ‘at emr edüp bu ma‘bed-i zî-şânı yaptırdı Ki olur tarh-ı matbû‘un temâşâ eyleyen hayrân 150 12. Te‘âlallah zihî vâlâ ibâdetgâh-ı rûşen kim İçinde berk urur envâr-ı rahmet pertev-i îmân 13. İlâhî olalar iclâl ü izz ü câh ile dâ'im Şehenşâh-ı cihan sultân-ı zî-şân âsaf-ı devrân 14. Bu mısra‘la Nedîmâ söyledi târîh-i itmâmın Ne a‘lâ câmi‘ ihyâ etdi el-hak Fâtıma Sultân [1140] 22 Târîh-i Çeşme-i Başkadın Der-Üsküdâr 1. Hazret-i Sultân Ahmed Hân-ı gerdun-pâye kim Âlemi eltâf u ihsâniyle ihyâ eyledi 2. Fâtih-i İran şeh-i devran ki cûd u re'feti Üsküdârı âb-ı şîrîn ile iğnâ eyledi 3. Suyu başından edüp icrâ o hâkân-ı kerîm Ehl-i devlet ol sudan çok çeşme peydâ eyledi 4. Başkadın hazretleri dahı bu zîbâ çeşmeyi Kendü mâlıyla yapup bir hayr-ı vâlâ eyledi 5. Bu mahalle âb-ı sâfîye katı muhtâc idi Hakka şükr olsun bu mâ atşânı irvâ eyledi 5. Nûr-veş cârî olup bu âb-ı sâf u dil-pezîr Teşnegânın dillerin eşvâka me'vâ eyledi 6. Pek mu'allâ çeşme-sâr-ı bî-âdil oldu hele Tarhını üstâd hakkâ kim dil-ârâ eyledi 7. Hak Te‘âlâ ol şehin ikbâlini efzûn ede Kim der-i lutfun cihan halkına me'vâ eyledi 8. Çeşmenin bânîsinin dahı kıla ömrün füzûn Kim hulûs-ı kalb ile bu hayrı inşâ eyledi 9. Söyledi târîh-i itmâmın onun kilk-i Nedîm Başkadın bu çeşme-i vâlâyı icrâ eyledi [1141] 23 Târîh Berâ-yı Maksem-i Sadr-ı a‘zam İbrâhîm Pâşâ Der-Üsküdâr 151 1. Şeh-i Dârâ-haşem şevketlü Sultân Ahmed-i Gâzi Ki dest-i lutfu hem-çün ebr-i nisan feyz-bahşâdır 2. Cihanbân-ı muzaffer şehriyâr-ı ma‘delet-güster Ki dâ'im himmeti masrûf-ı terfîh-i berâyâdır 3. Kılan ol şehriyârın devlet ü ikbâlini te'yîd Vezîr-i a‘zamı Dâmâd İbrâhîm Pâşâdır 4. Kemâl-i cûd u ihsânına ol sadr-ı keremkârın Delîl-i rûşen ü makbûl bu âb-ı musaffâdır 5. Şeref-âbâd içündür aslı ammâ kim bu maksemden Bu şehr-i Üsküdâra dahı küllî hisse peydâdır 6. Hele hakkâ şehenşâh-ı cihâna sadr-ı zî-şâna Bu cârî hayr-ı pâk u bî-bedel tevfîk-i Mevlâdır 7. Hudâ ikisinin de ömr ü ikbâlin kıla efzûn Ki dest-i re'fet ü ihsanları eltâfa mecrâdır 8. Nedîmâ âb-ı cârîsin görünce söyledi târîh Bu maksem vâye-mend-i cûd-ı İbrâhîm Pâşâdır [1144-3:1141] 24 Târîh-i Çeşme Berâ-yı Vezîr-i a‘zam Dâmâd İbrâhîm Pâşâ 1. Zihî ser-çeşme-i dil-cûy-ı pâk-i rûh-perver kim Onun reşkiyle âteşdir derûnu âb-ı hayvânın 2. Zihî mâü'l-hayât-ı can-fezâ kim akdığı yerde İçinden gül çıkar âteş yerine seng-i harânın 3. Bu âb u tâbını gördükçe onun derd-i hasretle Gözünden âb akar ser-çeşme-i mihr-i dırahşânın 4. Nedendir anda böyle feyz-i cûdu mekremet bilsem Meger bânîsi sadr-ı pür-keremdir var ise onun 5. Vezîr-i a'zam İbrâhîm Pâşâ kim dil ü desti Verir sermâyesin kân-ı Bedahşın bahr-i ummânın 6. İşi lutf u mürüvvet pîşesi bî-keslere şefkat 152 Vücûd-ı pâki mahz-ı lutfudur dünyâya Mevlânın 7. Olup hem-vâre sadr-ı devlet ü ikbâlde kâim Ola hıfzında dâ'im zât-i pâki Hak Te'âlânın 8. Nedîm-i bende onun dedi tahsin birle târîhin Gel âb iç çeşme-i pâkinde İbrâhîm Pâşânın [1140+1:1141] 25 Târîh Berâ-yı Sebîl-i İbrâhîm Pâşâ 1. Zihî dil-keş sebîl-i bî-bedel kim lezzet-i âbı Hemân ancak ola dârü'l-cinânın selsebîlinde 2. Eder rûha vekâlet tende olur mâye-i sıhhat Komaz âsâr-ı illet hastanın cism-i alîlinde 3. Ki yapdı onu İbrâhîm Pâşâ-yı felek-mesned Bu şehr-i bî-nazîrin böyle cây-ı bî-adîlinde 4. O sadr-ârâ ki bir eşkeste tohm-ı penbedir kalmış Kamer şem‘-i harîm-i cûdunun çîn-i fetîlinde 6. Olup günden güne ikbâli berter hem bu hayr-ı pâk Ola ser-levha-pîrâ defter-i hayr-ı cezîlinde 5. Dedi târîh-i itmâmın Nedîmâ hatîf-i gaybî Zülâl-ı nûr iç İbrâhîm Pâşânın sebîlinde [1132] 26 Târîh-i Câmi‘-i İbrâhîm Pâşâ Der-Nev-şehir Nâm-ı Diger Muşkara 1. Sadr-ı a‘zam âsaf-ı âlî-cenâb-ı muhterem Ya‘ni İbrâhîm Pâşâ ma‘den-i cûd u atâ 2. Ol vezîr-i bende-perver kim zamânında onun Buldu âlem feyz-i eltâfıyla nev hüsn ü bahâ 3. Hazret-i dâmâd-ı ekrem kim kemâl-i re'feti Kılmada her gün nice muhtâcı makrûn-ı gınâ 4. Bâ-husûs işte bu Nev-şehr-i mu‘allânın dahı Etdi her bir gûşesin âsârı hûb u dil-güşâ 153 5. Bu münevver câmi‘-i âlîyi bünyâd eyleyüp Buldu bu şehr-i latîfin kadri hakkâ i‘tilâ 6. Habbezâ cây-ı mukaddes sâha kim şâm u seher Kudsiyan gelmekdedir kasd-ı ziyâretle ona 7. Habbezâ nev-câmi‘-i enver ki her bir revzeni Nûr-ı tevfîk-i hidâyet ile olmuş rûşenâ 8. Her mü'ezzin kim menârı üzre olur nağme-sâz Şâh-ı gülde bülbül-i gûyâya benzer gûyiyâ 9. Bu mu‘azzam câmi‘ oldukça mekân-ı kudsiyân Eyleye mahfûz bânîsin cenâb-ı kibriyâ 10. Dedi bu mısra‘ ile târîh-i itmâmın Nedîm Kıldı İbrâhîm Pâşâ câmi‘-i enver bînâ [1140] 27 Târîh-i Medrese-i İbrâhîm Pâşâ Der-Nev-şehir 1. Pür-himem Dâmâd İbrâhîm Pâşâ-yı kerîm Lâyıkınca lutf u ikrâm eylemekde herkese 2. Cûd u ihsânında vardır şöyle feyz-i terbiyet Gül biter dokunsa dâmânı eger hâr u hâsa 3. Yapdı neşr-i ilm içün böyle mahall-i bî-bedel Kim fezâsı döndü ziynetle bahâr-ı nev-rese 4. Habbezâ bu bık‘a-i nâzük binâ kim ferşine Perr-i tâvûs-ı cinandan olsa lâyık miknese 6. Dedi itmâmına tahsin birle târîhin Nedîm Tarh-ı İbrâhîm Pâşâ pâk u zîbâ medrese [1138+1:1139] 28 Târîh-i İmâret-i İbrâhîm Pâşâ Der-Nev-şehir 1. Vezîr-i a‘zam İbrâhîm Pâşâ-yı kerem-güster Getirmez bir dahı misl ü nazîrin gerdiş-i eflâk 2. İmâret yapdırup bunda kemâl ü cûd u re'fetle Gürûh-ı ehl-i cû‘ u fakre vakf etdi nice emlâk 154 3. Olup sadr-ı sa‘âdetde mukîm ol sadr-ı âlî-şân Hasedle dilleri a‘dânın olsun dâ'imâ sad çâk 4. Nedîmâ harf-i menkût ile târîhin hesâb etdim İmâret yapdı sâhib-devlet İbrâhîm Pâşâ pâk [1140] 29 Târîh-i Kârbân-sarây Der-Nev-şehir 1. Mu‘allâ-pâye İbrâhîm Pâşâ kim odur şimdi Şehenşâh-ı cihanbâna vezîr-i a‘zam u dâmâd 2. Gelelden sadr-ı a‘lâya kemâl-i cûd u re'fetle Cihânı eyleyüp ma‘mûr halkı eyledi dil-şâd 3. O düstûr-ı güzînin mevlid-i vâlâsı olmağla Bu Nev-şehri dahı kıldı kemâl-i lutf ile âbâd 4. Onun sükkânına lâzım olan eşyâyı bi'l-cümle Edüp cûdu kemâl-i ziynet ile bî-kusûr i‘dâd 5. Misâfir zümresin de etmek içün lutf ile terfîh Bu hân-ı pâki dahı kıldı bunda himmeti bünyâd 6. Kemâl-i ziynet ile oldu gûyâ bir sarây-ı pâk Ki her bir soffa bir maksûre-i dil-cûy-ı ayş-âbâd 7. Ne âlî vü bülend olmuş binâ-yı dil-keşi el-hak Ne istihkâm ile vaz‘ eylemiş bünyâdını üstâd 8. Dedi menkût ile târîh-i itmâmın Nedîm onun Bu hân-ı pâki İbrâhîm Pâşâ kıldı nev-bünyâd [1140] 30 Târîh-i Hammâm-ı Nüh-kıbâb Der-Nev-şehir 1. Şehriyâr-ı bahr u ber sâhib-kırân-ı şark u garb Husrev-i Cem-pâye Sultân Ahmed-i âlî-cenâb 2. Ol şehenşâh-ı hümâyun-kadr vâlâ-rütbe kim Fahr eder dergâhına İskender etse intisâb 3. Zât-ı âlî-şânıdır hurşîd-i evc-i ma‘delet 155 Ana nisbet gayri şehler zerre-veş olmaz hesâb 4. Şöyle kuvvet buldu devlet ahd-i iclâlinde kim Avdet etdi gûyiyâ bir pîre eyyâm-ı şebâb 5. Ol şehin dâmâd-ı âlî-şânı sadr-ı a‘zamı Ya‘ni İbrâhîm Pâşâ-yı kerîm ü kâm-yâb 6. Ol vezîr-i muhterem kim dest-i cûd u re'feti Günde bin dervîş-i muhtâcı eder mâlik-nisâb 7. Ol müşîr-i pür-himem kim himmet-i merdânesi Perverişle beççe-i pervâneyi eyler ukâb 8. Âlemi leb-rîz kıldı cûdunun âvâzesi Belki çıkdı çarha mânend-i du‘â-yı müstecâb 9. Hidmetinde her zaman izz ü şeref kesb eyleyen Bir dahı görmez cihanda ihtiyâc-ı iktisâb 10. Lutf u ihsânıyla yapıldı nice vîran gönül Devletinde oldu âbâdan nice cây-ı harâb 11. Çokdur ihyâ-kerdesi ez-cümle bu şehr-i latîf Oldu eltâfıyla bir ma‘mûre-i devlet-me'âb 12. Nice ma‘mûr olmasın kim çün sadef andan felek Eyledi ol gûne bir dürr-i giran-kadr intihâb 13. Maskat-ı re'si olup ya‘ni o sadr-ı ekremin Doğdu ol burc-ı şerefden zâtı hem-çün âftâb 14. Himmetin tahrîk edüp hubbü'l-vatan kıldı onu Lutf u ihsânından el-hak lâyıkınca hisse-yâb 15. Her ne lâzım ise tertîb etdi ber-vech-i kemâl Hiç hatâ yok birinin tarhında hep ayn-ı savâb 16. Çarsû vü câmi‘ vü hân u imâret medrese Çeşme-sâr-ı pâk cümle bî-bedel hayr u sevâb 17. Bâ-husûsâ böyle hammâm-ı münevver kim onun Rûşenâ her mermer-i sâfı misâl-i mâh-tâb 18. Kubbesi eyler ferâz-ı çarha arz-ı irtifâ‘ 156 Mevc-i âbı âb-ı hayvâna satar çîn ü itâb 19. Rûz u şeb bânîsinin engüşt-i dest-i cûdu veş Olmada rîzân onun her lûlesinden sîm-i nâb 20. Girse bir dil-hasta bir demde bulur bür'-i tamâm Etmiş olsa cismini âzürde sad renc ü azâb 21. Ol kadar berrâk u rûşendir onun her câmı kim Ferr ü tâbından eder hurşîd-i nûrânî hicâb 22. Tarh-ı hûbu ol kadar matbû‘ u dil-cû oldu kim Her tarafdan seyrine şevk u tarab eyler şitâb 23. Sâhibin Hak eyleyüp sadr-ı sa‘âdetde mekîn Eylesin böyle nice âsâr-ı hayr-ı müstetâb 24. Eyledim çün vakt-i itmâmın Nedîmâdan su'âl Böyle iki mısra‘-ı târîh ile verdi cevâb 25. Cûd-ı İbrâhîm Pâşâ germ edüp bâzârını [1140] Buldu bu hammâm ile bu şehr-i zîbâ âb u tâb [1140] 31 Târîh Berâ-yı Tecdîd-i Çeşme-i İbrâhîm Pâşâ Der-Üsküdâr 1. Bârekallah bârekallah bî-bedel zîbâ eser Kim onu sadr-ı mekârim-pîşe teşyîd eyledi 2. Sadr-ı gerdun-pâye kim bir tek rikâbın âsman Maşrık-ı izz ü celâle gurre-i ıyd eyledi 3. Ya‘ni İbrâhîm Pâşâ kim fezâ-yı âlemi Mâtem-âbâd olmuş iken bezm-i Cemşîd eyledi 4. Bî-garezdir merhamet-perverdir onunçün onu Hazret-i Allah her kârında te'yîd eyledi 5. Dehre oldu mâye-i râhat zamân-ı devleti Lutf ile halk-ı cihânın her günün ıyd eyledi 6. Dost dursun düşmenin dahı ukûbet yerine Avf ile ihsân ile ta‘zîr ü tehdîd eyledi 157 7. Lutf u cûd u himmeti âlemde çok bî-kesleri Zerre-i güm-nâm iken hem-nâm-ı hurşîd eyledi 8. Cümleden biri bu zîbâ çeşmeyi çarh-ı denî Nice dem gözden misâl-i eşk teb‘îd eyledi 9. Her vezîre arz edüp derdin lisân-ı hâl ile Âb-ı rûyun sarf edüp ihsânın ümmîd eyledi 10. Her birine derdi kim ey âsafan lâyık mıdır Baht-ı dun böyle beni me'yûs u nevmîd eyledi 11. Ben ocağın âb-ı rûy-ı merdüm-i çeşmi iken Hayf kim gerdun beni tahrîb ü tebdîd eyledi 12. Her gelen düşmen edüp bu yerleri bir kerre seyr Bana bakdıkda esâs-ı ta‘nı te'kîd eyledi 13. Dost düşmen hem kulağım burmada ta‘yîb ile Şerm ü hacletse zebânım bend ü ta‘kîd eyledi 14. Cümle etrâfım olup ma‘mûr ben kaldım harâb Aramız erbâb-ı himmetle ne teb'îd eyledi 15. Bunca demler ağladı yaşın yaşın ammâ çi sûd Birisi ne iltifât etdi ne tecdîd eyledi 16. Âkıbet ol âsaf-ı zî-şân edüp şefkat ona Kâse-i deryûzesin pür nakd-ı ümmîd eyledi 17. Selsebîl-i cennet-âsâ eyleyüp ta‘mîr onu Zîb ü zîverle misâl-i huld câvîd eyledi 18. Şöyle pür-zîb oldu kim resmin alup Rıdvân onun Turrâ-yı havrâyı ona ser-nigun bîd eyledi 19. Buldurup şimdi suyun ikbâl ü devletle tamâm Ferr ü tâbı çeşme-i hurşîde taklîd eyledi 20. Sakf-ı âlîsin hacil-sâz-ı revâk-ı âsmân Kefçesin reşk-i kef-i pür-tâb-ı hurşîd eyledi 21. Şemse-i zer-dûz-ı sakfın çarha sordum bilmeyüp Mihrdir yahud kamerdir deyü terdîd eyledi 158 22. Vasf-ı pâkinde Nedîm onun bu beyti söyleyüp İki mısra'dan iki târîh tevlîd eyledi 23. Pür-himem Dâmâd İbrâhîm Pâşâ-yı vezîr [1133] Bu dil-ârâ çeşme-i dil-cûyu tecdîd eyledi [1133