1. Tiyatro
Cumhuriyet döneminin ilk yılları oyun yazarları daha çok tarihimize ve efsanelerimize
yönelerek ulusçuluğu aşılayan düşünceler üzerinde durmuşlar, toplumsal sorunları,
değer yargılarının değişmesini ve ruhsal çelişkileri vermeye çalışmışlardır.
Bu konular arasında ruhsal çatışma ve çelişkilerin ağırlıkta olduğu göze çarpar.
Duygulu sözler, heyecan verici şiirsel konuşmalarla bir acıklı oyun havasında yazılan
bu oyunlarda, kişinin psikolojik durumu yansıtılmaya çalışılmıştır.
Oyunlarında, kişilerdeki ruhsal çatışmayı ilk ele alan yazarlarımızdan biri, bir önceki
kuşaktan bu yıllara geçen Halit Fahri Ozansoy'dur. Sönen Kandiller adlı oyununda
aşırı duygulu, heyecanlı, bunalımları olan kişileri incelerken bir yandan da
bu durumda oluşlarının nedenlerini psikolojik yönden açıklamaya çalışır. Halit
Fahri'yle birlikte, Vedat Nedim (Tor), Necip Fazıl, Nazım Hikmet de kişilerdeki
ruhsal bunalım ve çatışmaların değişik nedenleri üzerinde durmuşlardır.
Bu kuşağın yazarlarının ayrıca toplumumuzdaki değer yargılarının değişmesi sonucu
ortaya çıkan sorunlarla da ilgilendikleri görülüyor. Üzerinde en çok durulan
sorunlardan biri, Tanzimat döneminden başlayarak aydınların ve yazarların önemle
üzerinde durdukları konu, yüzeyde kalan, taklitçilikten öteye geçmeyen Batılılaşma,
bu yüzden kişilerin bayağılaşması, ikincisi de sermaye gücünün toplumun çeşitli
kurumlarını ve insanları nasıl değiştirdiğidir. Oyunların bir bölüğünde yanlış
Batılılaşmanın ortaya çıkardığı sorunlar sergilenirken, bir bölüğünde de gerçek Batı
uygarlığının nasıl anlaşılması gerektiği ortaya konmuştur. Daha önce adı geçen üç
yazarımız bu konulara da değinirken, onlara İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Reşat Nuri,
Sabahattin Ali, Nahit Sırrı eklenmiştir.
2. 1950'ye Kadar Türk Tiyatrosu
Cumhuriyetin onuncu yılına değin Türk yurdunu, Türk ulusunu sevmek biçiminde
gelişen ülkücülük de oyunlara konu olmuş, yazarlar bu duyguları aşılamak için kimi
zaman efsanelere, kimi zamanda masallara yönelmişlerdir. Bu oyunlardan Faruk
Nafiz'in manzum olarak yazdığı Akın, Türklerdeki herşeyden üstün olan yurt
sevgisini verirken, Özyurt Türk'lerinin adaletini, sanat sevgisini, yerleştikleri yerleri
bayındır bir duruma getirmek için gösterdikleri çabaları ortaya koymaya çalışır.
1930'lu yılların Türk Tiyatrosu'nun özellikleri nelerdir?
Yaşar Nabi'nin Mete; Behçet Kemal'in Çoban ve Atilla; Necip Fazıl'ın Sabır Taşı adlı
oyunları Türk'lerin erdemleri ve uygarlığını yansıtmak amacını taşırlar. Kardeş
kavgaları yüzünden yıkılan Osmanlı İmparatorluğunun acıklı durumu Yaşar Nabi'nin
İnkılap Çocukları'nda ele alınırken hareket noktası Anadolu olmak üzere
C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O 167
?
A N A D O L U Ü N İ V E R S İ T E S İ
Türk gücünün övülüşünü de Necip Fazıl'ın Tohum; Faruk Nafiz'in manzum olarak
yazdığı Kahraman adlı oyununda buluyoruz.
Bu yılların yazarları arasında Selahattin Batu, mitolojiye ve masala yönelişiyle dikkati
çeker. Güzel Helena, Oğuzata, Kerem ile Aslı onun mitolojiden yararlanarak yazdığı
oyunlardır. Bu oyunlarda daha çok evrensel değerler üzerinde durmuştur.
Oyunlarda ele alınan konulara göre bir genelleme yaparsak Cumhuriyetin ilk yirmi
yılında, kişi ve toplumsal sorunları birlikte ele alınmıştır diyebiliriz.
1940'lı yıllara geldiğimizde üzerinde durulabilecek üç yazar görüyoruz. Bunlar Ahmet
Kutsi Tecer, Cevat Fehmi Başkurt ve Ahmet Muhip Dıranas'tır.
Çözülen aile yapısına çözüm olarak sağlam temellere dayalı aile tezi savunulur.
Bu yazarların en çok ele aldıkları konunun aile yapısıyla ilgili olduğu göze çarpıyor.
Değer yargılarının değişmesinin ve ekonomik koşulların aileyi etkileyişi üzerinde
durulmuş, maddi değere önem verdikleri için yanlış yolda giden aileler yanında,
yoksul ancak sağlam temellere oturmuş, düzgün bir yaşayışı olan aileler verilmiştir.
Aile konusunun yanında yine Batılılaşmanın yanlış anlaşılması konusunun da sürdürüldüğü
görülüyor.
1940'lı yıllarda Türk tiyatrosunda geleneksel Türk Tiyatrosu'nun izleri görülür.
Ahmet Kutsi Tecer, bu konuları, geleneksel Türk tiyatrosundan da yararlanarak,
Köşebaşı, Bir Pazar Günü, Satılık Ev adlı oyunlarında ele almıştır. Köroğlu ise, hak ve
adalet kavramını bir Türk efsanesinden yararlanarak ortaya koyduğu oyunudur.
Ahmet Muhip Dıranas, toplumumuzdaki geleneksel, ataerkil ailenin, değişen ve
modernleşen değerler karşısında ortadan kalktığını ortaya koyduğu Gölgeler adlı
oyunuyla tanınmıştır.
Bu üç yazar arasında en çok oyunu olan Cevat Fehmi Başkurt'tur. Yazar, ahlâk yönünden
ele alarak, değişen toplumumuzdaki paranın gücü ve bu gücün bireylere
yaptığı baskı üzerinde durmuştur. Bu sorunları daha çok, büyük kentlerde ve taşra
ilçelerindeki yaşam üzerinde durarak yansıtmıştır. Konuyu ahlak yönünden ele alışı
kişilerine de yansıyarak, ülkücü, meslek sahibi olan kişilerle, bilgisiz ve çıkarcı
olanlar karşılaştırılmıştır. Yer yer fantaziden de yararlanan yazarın en çok tanınan
oyunları arasında Büyük Şehir, Küçük Şehir, Paydos, Sana Rey Veriyorum, Tablodaki
Adam, Buzlar Çözülmeden, Hepimiz Birimiz İçin ve Ölen Hangisi'ni sayabiliriz.
3. 1950-1970 Arasında Türk Tiyatrosu
1950-60 yılları arasında roman yazarlarında olduğu gibi oyun yazarlarının sayısında
da büyük bir artış, konularda çeşitlenme göze çarpıyor. Yine toplum sorunları ön
168 C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O
A Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
planda olmakla birlikte yazarların toplum sorunlarına değişik hareket noktalarından
yöneldikleri görülüyor. Kimi yazarlar bireyden toplum sorunlarına geçerken, kimileri
olaydan ve durumlardan hareket ederek toplumsal sorunlara yöneliyorlar. Kimi
yazarlar da evrensel sorunlar üzerinde durup, bu yoldan topluma gidiyorlar.
1950'li yılların tiyatrosunda köy sorunlarına eğilme görülür.
Bireyden topluma giden yazarlar olarak Oktay Rifat, Melih Cevdet, Haldun Taner,
Nazım Kurşunlu, Orhan Asena, Çetin Altan, Refik Erduran, Turgut Özakman ve
Nezihe Meriç'i görüyoruz. Bu yazarlar oyunlarının çoğunda kişideki ruhsal baskıları,
tedirginlikleri, iç çatışma ve bunalımları toplumsal koşullara bağlarlar.
Oktay Rifat ilk oyunu olan Kadınlar Arasında da, büyük kentleri ele alarak, bu kentlerdeki
toplum düzensizliğinin, ahlak çöküntüsünün aile üzerindeki etkisini gösterirken
hareket noktası kişidir. Onu izleyen oyunlarından Oyun İçinde Oyun, Birinci
Dünya Savaşı başlamadan hemen önce İstanbul'dan bir kesiti ele alarak değer yargılarındaki
değişmeyi, Batılılaşma çabasında olan ancak bir senteze ulaşamadığı için
yüzeyde bir Batılılaşmayla züppeleşen ve ona karşı yine senteze ulaşamadığı için
kendisini yenileyemeyen iki kişiyi karşılaştırarak verir. Çil Horoz ve Zabit Fatma'nın
Kuzusu'nda da kişilerden hareket eden yazar, Yağmur Sıkıntısı'nda aile yapısı içinde,
toplumdaki bozuk düzeni yansıtır.
Sorunlar bireyden topluma yönelir.
Melih Cevdet'in bireyden topluma yönelen iki başarılı oyunu İçerdekiler ile Mikadonun
Çöpleri'dir. İçerdekiler, tutuklanmış bir öğretmenden hareket ederek özgürlüğü
kısıtlanmış, ancak kişiliğini özgürlüğe kavuşturmuş bir insanla dışarıda dolaşmalarına
karşın toplumun belli kalıplarından kurtulamayarak özgülüklerini tadamayan
insanları karşılaştırır.
Bireyi hareket noktası olarak alan Haldun Taner Fazilet Eczanesi ve Huzur Çıkmazı
adlı oyunlarında değişen toplum koşulları karşısında bağnazca düşünceleri yüzünden
yanlış bir ahlak düşüncesiyle yaşamdaki değişikliklere karşı çıkanları verir.
Nazım Kurşunlu daha değişik konulara değinmiştir. Branda Bezi adlı oyununda,
kendilerine başlarını sokacak bir ev yapma çabasında olan yoksul insanların karşılaştıkları
güçlükleri yansıtırken, Çığ'da kız kaçırma sorununa değinmiştir. Bu oyununda
yine kişilerden hareket ederek, töreler ve alışkanlıklar yüzünden hemen hemen
yaşam hakkını yitirmiş olan genç kız ve kadınların değişik sorunlarına bu arada
evlenme sorununa değinir. Merdiven'de yine bireyden, özellikle küçük memurdan
hareket ederek toplumdaki aksaklıkları yansıtmıştır. Dumanlıda Telaki Var'da
ise yaşlı bir istasyon şefinin genç bir kadına duyduğu kıskançlıktan hareket ederek,
kişisel duyguları işlemiştir.
C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O 169
A N A D O L U Ü N İ V E R S İ T E S İ
Bireyden topluma yönelen yazarlardan biri olan Orhan Asena'nın tarihten yararlandığını
görüyoruz. Hürrem Sultan, Tohum ve Toprak, Atçalı Kel Mehmet, Şeyh Bedrettin
onun tarihsel olaylardan ve kişilerden hareket ederek dönemini verdiği oyunlardır.
Bunlarla birlikte tarihe yönelmeden toplum gerçeklerine yöneldiği iki oyunu
olarak da Kocaoğlan ve Öç'ü görüyoruz.
Oyunlarında köy sorunlarını da ele alan Necati Cumalı, Mine'de kadını bir mal gibi
kullanan ve bunu doğal sayan bir çevrenin yaşamını vermiştir. Bununla birlikte Yeni
Çıkan Şarkılar, Aşk Duvarı, Zorla İspanyol adlı oyunları ise toplum sorunlarından çok
bireyin iç dünyasını verir.
Çetin Altan ilk iki oyununda aileden hareket etmiştir. Çemberler'de ailenin yoksulluğun
ve dar bir yaşayış çemberi yüzünden aile bireyleri arasındaki çözülme, birbirinden
kaçış üzerinde durulmuştur. Yazar oyunda, bireyin direnme gücünü aşan
yaşam koşulları karşısında kaçışa yöneleceğini belirtir ve bireyin özgürlüğünü savunur.
İkinci oyunu Tahtaravalli'de ise insanın maddi değerler karşısındaki durumunu
yine aile sınırı içinde işler. Beybaba, Suçlular ve Mor Defter'de de insanın huzursuzluğa
ve yalnızlığa itilişinin çeşitli nedenleri üzerinde durmuştur.
Refik Erduran'ın bireyden çevreye ve topluma doğru genişleyen oyunları arasında
en tanınanı Cengiz Hanın Bisikleti'dir. Yazar bu oyunda eski yaşayış biçiminden kurtulamadığı
halde kurtulmak için çaba gösteren bir erkeğin tutumundan hareket
ederek Batılılaşmanın yanlış anlaşıldığını savunur. Karayar Köprüsü, Büyük Jüstünyen,
Uçurtmanın Zinciri adlı oyunlarında ise üstün yetenekleri olan kişilerin topluma
karşı olan sorumlulukları üzerinde durur. Kendisinin de içinde bulunduğu konu
olarak dürüst bir gazetecinin patronunca sömürülmesini İkinci Baskı adlı oyununda
ele almıştır. Tiyatromuz için yeni bir konu olan gazeteciliğin oyuna yansımasını
Sevgi Sanlı'nın Dilsizlerin Dili ve Recep Bilginer'in Gazeteciden Dost adlı oyunlarında
da görüyoruz.
Toplum dışına sürülmüş kişilerin toplumla uyuşmazlığını veren yazarlardan biri
olan Turgut Özakman, bu kuşağın yazarları arasında, aşağılık duygusunu toplumsal
koşullar açısından inceleyişiyle dikkati çeker. Güneşte On Kişi, Ocak, Paramparça,
Komşularımız bu konuyu aile yaşayışı çerçevesinde verdiği oyunlarıdır.
İlk oyunu olan Penbe Evin Kaderi'nde ve Kaneviçe'de kuşaklar arasındaki kopuşu,
yabancılaşmayı ele alan yazar, Duvarların Ötesinde adlı oyununda, toplumun suçlu
insanları bir kenara itişini eleştirerek onlara daha uygarca davranmak gerektiğini
savunur.
Bireylerden toplum sorunlarına giden kimi yazarların olaylar ve durumlardan da
toplum sorunlarına eğildikleri görüldüğü gibi doğrudan doğruya olaylardan toplum
sorunlarına giden yazarların oyunlarıyla da karşılaşıyoruz. Turgut Özakman,
Haldun Taner, Orhan Asena, Refik Erduran ve Çetin Altan bireylerden olaylara geçerken;
Orhan Kemal, Oktay Rifat, Rıfat Ilgaz, Recep Bilginer, Cahit Atay ile Oktay
Arayıcı olaydan hareket eden yazarlar olarak yer alıyorlar.
170 C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O
A Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
Osmanlı İmparatorluğu'nun yanlışları irdelenir.
Turgut Özakman'ın, Reşat Nuri Güntekin'in Değirmen adlı romanından değişiklikler
yaparak oyunlaştırdığı Sarıpınar 1914 bu konudaki en başarılı oyunudur.
Osmanlı İmparatorluğu'nda, İstanbul'da oturan yöneticilerle Anadolu'daki kopukluğu
ortaya koymaya çalıştığı bu oyunu izleyerek aynı çizgideki ikinci oyunu da
Ulusal Kolej Disiplin Kurulu'dur.
Devlet kurumlarıyla halk arasındaki kopukluğu Orhan Asena, Sağırlar Sövüşmesi
adlı oyununda bu kopukluğu yansıtırken, Hacivat Politikacı'da bu kopmuşluğu halkın
kötüye kullanışını ve politikacının çıkarcılığını vurgular. Fadik Kız adlı oyununda
ise bir kızın toplumumuzun çeşitli aşamalarında nasıl sömürüldüğünü ortaya
koyar.
Haldun Taner, Lütfen Dokunmayın adlı oyununda ilk olarak bireyden olaylara geçmeye
başlamıştır. Devlet otoritesinin güçsüzlüğü ve politikacılar, Haldun Taner'i de ilgilendiren
bir konu olmuştur. Günün Adamı'nda, devlet adamlarına dayanarak büyük
vurgunlar vuranların açık gözlülüklerini belirtirken devletteki düzensizliği
eleştirir. Keşanlı Ali Destanı'nda da devlet otoritesi olmayan bir toplumda özellikle
yoksul çevrenin çektiği sıkıntıyı gözler önüne serer. Gözlerimi Kaparım Vazifemi
Yaparım ile Eşeğin Gölgesi olaylara daha değişik açıdan bakan iki oyunudur. Gözlerimi
Kaparım Vazifemi Yaparım'da Türkiye'de geçimini güçlükle sağlayan kişilerin
yıllar süren sömürülüşlerini güldürü havasında verirken, Eşeğin Gölgesi'nde hayali
bir ülkede sermaye patronlarının üstünlüğünü sergiler.
Refik Erduran, Ayı Masalı ve Direkler Arasında'da iki değişik konuyu ele almıştır.
Ayı Masalı'nda sınıflanmış bir toplumun çeşitli sorunlarını, Direkler Arasında adlı
oyunuyla ise kadının çarşaflı gezdiği zamanlardan günümüze değin gelen bir takım
sorunlara ve alışkanlıklara değinir.
Çetin Altan, yakından izlediği politikacıların çalışmalarını Komisyon adlı oyununda
eleştirir daha da ileri giderek taşlar.
Bu dönem tiyatrolarında olaydan hareketle toplum sorunları incelenir.
Romanlarında da toplumsal sorunlara ağırlık veren Orhan Kemal, roman ve öykülerini
oyunlaştırarak tiyatro alanına girmiştir. Sanatçının toplumsal bir kaygı taşıması
gerektiği düşüncesinde olan Orhan Kemal, toplum sorunlarını, olayları ön plana
alarak verme yoluna gitmiştir. Üç ayrı konuyu ele aldığı oyunlarından İspinozlar,
yoksul bir göçmen ailesiyle, zengin ancak görgüsüz bir ailenin karşılaştırılmasıdır.
72. Koğuş, bir cezaevi koğuşundan hareket ederek, insanları suça itenin
toplum düzeni olduğu düşüncesini ortaya koymaya çalışır. Kardeş Payı'nın konusu
ise kimi romanlarında da üzerinde durduğu Anadolu'dan büyük kentlere çalışmaya
giden işçilerin sömürülüşüdür.
C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O 171
A N A D O L U Ü N İ V E R S İ T E S İ
Cahit Atay ve Oktay Arayıcı birer oyunlarında birbirine yakın konulara değinmişlerdir.
Cahit Atay Geristanda Var Bir Polis adlı oyununda yönetimdeki yozlaşmaya
ayak uyduramayan dürüst bir polisin içine düştüğü, onun sürülmeye değin götüren
durumları verir.
Oktay Arayıcı ise Seferi Ramazan Beyin Nafile Dünyası adlı oyununda bir başkomiserin
kendi kendisini nasıl yok ettiğini veriyor. Ele alınan başkomiser, sürekli olarak
yasalara uyulmasından söz eden ancak farkına varmadan kendisi yasaları çiğneyen,
dar ahlak anlayışıyla hareket eden ve çevresinde olanlarla ilgilenmeyen bir kişidir.
Bu durumuna bilgisizliği ve bilinçsizliği de eklenince yok olup gider.
Eğitimi eleştiren, yol gösterici oyunlar yazılır.
Rıfat Ilgaz, değişik durumlarıyla filme de alınan Hababam Sınıfı'nda, bir okul sınıfından
hareket ederek, toplumdaki düzensizlikleri ve değer yargılarını verir.
Recep Bilginer, devlet-vatandaş ilişkilerinde devleti değil, vatandaşı sorumlu tutan
bir yazar olarak karşımıza çıkıyor. Ben Devletim adlı oyununda, yönetimde yüksek
düzeydeki yöneticilerle kurulan ilişkilerde, vatandaşın haksızlık yapmadan ve
hakkını çiğnetmeden haksızlıkla savaşması gerektiğini ortaya koymaya çalışır.
Evrensel konular da ihmal edilmez.
Topluma yönelik oyunlar yazan yazarların üçüncü grubunu oluşturanlar ise evrensel
konulardan hareket ederek toplumu değerlendirenlerdir. Bu grupta Orhan
Asena dışında önceki gruplara girmeyen yazarlarla karşılaşıyoruz.
Bu yazarların başında Aziz Nesin geliyor. Aziz Nesin Biraz Gelirmisiniz?, Bir Şey Yap
Met, Düdükçülerle Fırçacıların Savaşı, Tut Elimden Rovni, Çiçu ve Hadi Öldürsene Canikom
adlı oyunlarında evrensel konuları işlemiştir. Değişik konuları ele alan yazarın
birbirine benzer konulu iki oyununu görüyoruz. Biraz Gelir misiniz? Ve Bir
Şey Yap Met adlı oyunlarında, toplumda küçük insan gözüyle bakılanların kendilerini
kabul ettirip başkalarına yararlı oluşlarını veriyor.
Aziz Nesin'i Şahap Sıtkı İlter, Behçet Necatigil, Sabahattin Kudret Aksal ve Suat Taşer
izlerler. Şahap Sıtkı ve Behçet Necatigil sanatçı yaşamından kesitler vermişlerdir.
Şahap Sıtkı Ayrı Dünyalar adlı oyununda sanatçının evlilikle aile yaşamı ile bağdaşamayışı
ve nedenleri üzerinde dururken Behçet Necatigil ise Kutularda Sinek'te
kafasını ve hayal gücünü zorlamadan birşeyler yaratmaya çalışan bir sanatçıyla, sanata
ticaret hesaplarını karıştıran bir tüccar eleştiriciyi karşılaştırır. Yine Necatigil,
Arttırma Salonu adlı oyununda daha değişik bir konuya değinmiştir. Bu oyunda satacak
hiçbir şeyi olmayan bir öğrencinin "umut"unu açık arttırmaya çıkardığını görüyoruz.
Ancak "umut" bir genç kızın kendisinin "umut" olduğunu söylemesi üzerine
alıcı bulur. Alıcılar bir eşya olarak gördükleri genç kıza yüksek fiyatlar verirler.
Genç kızın, namuslu bir genç kız olduğunun anlaşılması açık arttırmayı durdurur.
172 C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O
A Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
Tiyatroda, aile sorunları da ele alınır.
Sabahattin Kudret Aksal'ın üç oyunu ise evlilik ve aile ile ilgilidir. Bunlardan Bir
Odada Üç Ayna bir aileyi kuruluşundan ele alarak, yeni kuşaklar yetiştirmesini ve
dağılıp yok oluşunu verir. Tersine Dönen Şemsiye evli bir erkeğin, kendisini bekar
olarak tanıttığı bir genç kıza yaklaşmasını, durumu fark eden karısının boşanma davası
açması üzerine tekrar evine dönüşünü, bir ailenin geçirebileceği sarsıntılardan
biri olarak verir. Kahvede Şenlik Var'da ise evliliğin bir çıkar anlaşması durumuna getirilişini
görüyoruz. Aksal'ın ilk oyunu Şakacı aynı çevrede yaşayan bireylerin birbirleriyle
olan ilişkilerini, çatışmalarını verip, bu ilişki ve çatışmaların hangi koşullar
altında çözülüp, gevşeyebileceğini gösterir. Aksal'ın yönetime ilişkin bir oyun
yazdığını da görüyoruz. Kral Üşümesi adlı oyununda yöneten-yönetilen ilişkileri
üzerinde duruyor.
Suat Taşer, Turgut Özakman ve Tarık Buğra birer oyunlarıyla bu yazarlara katılırlar.
Suat Taşer, Aşk ve Barış'ta genel düzeyde insanlar arasındaki barış ve sevgi ülküsünü
ele alır. Özakman atom bombalarının ve yok edici silahların insanları tehdit
edişini Tufan adlı oyununda yansıtır. Tarık Buğra'nın Ayakta Durmak İstiyorum'unda
da özgürlükleri için savaşan insanları buluyoruz.
1950-1970 yılları arasında romanlarda olduğu gibi oyunlarda da çeşitli sorunlarıyla
köyün konu olarak alındığını görüyoruz. Ağaların köylüyü sömürüşü ve onlar üzerindeki
baskıları, köy kadınlarının durumu, kan davası, köy yaşayışındaki değer çatışmaları
oyunlara konu oluyor.
Ağa-köylü ilişkisinde ağaların yanlış tutumları eleştirilir.
Oyunlardaki ağalar, genellikle romanlarda olduğu gibi, köylünün elindekini avucundakini
alan, kötü niyetli, köylüye eziyet eden, devletle olan ilişkileri kendi çıkarlarına
göre ayarlayan kişiler olarak görülürler. Devlet gücünü kendilerinden yana
çekmeyi de başarırlar. Henüz bilinçlenmemiş olan köylü ise yapılan baskıya ve sömürülüşüne
karşı koymayı düşünmez. Kimi oyunlarda da yeni yeni bilinçlenmeye
ağaya, muhtara baş kaldırmaya başlamışlardır.
Cahit Atay, Pusuda adlı bir perdelik oyununda, bir köy ağasının göz koyduğu kızı,
kızın öldürtülmesini, sevdiği gence kaptırmamak için, o gencin saf bir köylüye
verir. Ana Hanım Kız Hanım'da ise bilinçsiz ve saf bir köylünün, ağa sözüne kanarak
tek güvencesi olan ineği ile eşeğini elden çıkarışının izliyoruz.
Necati Cumalı, Susuz Yaz'da ağa ile köylü arasındaki su sorununu ortaya koyup, bu
sorunu köylünün yararına çözümlemeye çalışanların hapse bile girebileceklerini
belirtiyor. Yine yaygın olan ağanın, köylünün toprağını sömürüş teması Fakir
Baykurt'un aynı adlı romanından oyunlaştırılanYılanların Öcü'nde ele alınıyor. Zeki
Özturanlı'nın Batak Gölü adlı oyunu yine romanlara da konu olan ağa ile köylü
arasındaki balık avlama yüzünden çıkan çatışmayı ve köylünün yenilgisini anlatır.
C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O 173
A N A D O L U Ü N İ V E R S İ T E S İ
Ağa-köylü çatışmasını veren oyunlar arasında Nazım Kurşunlu'nun Toprağın Kurbanları'nı,
Hidayet Sayın'ın Küçük Devler ve Penbe Kadın'ını sayabiliriz. Penbe Kadın'ı
öbür oyunlardan ayıran özelliği, bir köylü kadınının tek başına ağanın baskısına
direnişini vermesidir. Yazar, aynı zamanda köyde hükümetin temsilcisi olan
muhtarın çıkarı için haksız, ancak güçlü olandan yana olduğunu da ortaya koyuyor.
Sabahattin Engin'in oyununda ise değişik bir ağayla karşılaşıyoruz. Orda Bir Köy
Var Uzakta'da, önceki oyunlarda gördüğümüz, köylüye baskı yapan, onu sömüren
ağa yerine, iyi yürekli, hemen hemen yazarın idealinde yarattığı bir ağayla karşılaşıyoruz.
Köy kadınının sorunları tiyatro aracılığı ile topluma duyurulur.
Köy oyunlarının bir kısmı da, köy kadınının değişik sorunlarını yansıtıyorlar. Üzerinde
durulan sorunlar olarak, köy kadınının özgürlüğünün çok kısıtlı oluşu, kadının
bir mal gibi satılabildiği, genç kızların en iyi para verenle evlendirilmesi, kuma,
erkek çocuk anası olmadıkça kendisini çevreye kabul ettiremeyişi, kadınların erkeklerden
çok çalışmakla birlikte hiçbir konuda düşüncelerinin alınmayışı göze çarpıyor.
Değişik köy sorunlarıyla birlikte, köy kadınlarının sorunları üzerinde de en çok
Cahit Atay'ın durduğunu görüyoruz. Ana Hanım Kız Hanım'la birlikte, Sultan Gelin,
Yangın Memet, Kerpiç Memet adlı oyunları genç kızların evlenme sorunlarıyla, yaşama
hakkı hemen hemen elinden alınan kadını konu edindiği oyunlarıdır. Necati
Cumalı, Derya Gülü ve Nalınlar'da, Recep Bilginer İsyancılar'da, Turan Oflazoğlu
Keziban'da benzer konuları ele almışlardır. Güngör Dilmen ise Kurban adlı oyununda
kuma sorununa değinir. Nazım Kurşunlu da Çığ'da kız kaçırma sorununu
ele almıştır.
Köylerde kimi zaman kuşaktan kuşağa geçen kan davası da oyun yazarlarının üzerinde
durdukları bir konu olmuştur. Bu konuyu ele alan oyunlar olarak Necati Cumalı'nın
Ezik Otlar'ını, Ali Yürük'ün Çatallı Köy'ünü sayabiliriz.
Dini yanlış anlama eleştirilir.
Köy yaşayışını ele alan oyunlarda konu ne olursa olsun köylünün bilgisizliğinden
kaynaklanan, dinde tutuculuğun yaygınlaşmasına dikkatlerin çekildiği görülüyor.
Bu oyunların bir bölüğünde köylülerdeki ermişliğe inanış yansıtılıyor. Cahit
Atay'ın Ermiş Memet'i, Yaşar Kemal'in Yer Demir Gök Bakır adlı romanından uyarlanan
Uzun Dere'si; Hidayet Sayın'ın Topuzlu'su ermişlik konusuna değinen önemli
oyunlar arasında yer alıyorlar. Turan Oflazoğlu'nun Allahın Dediği Olur; Talip
Apaydın'ın Bir Yol; Bekir Büyükarkın'ın da Keçiler adlı oyunları dinin sömürülüşünü
yansıtan oyunlar arasında görünüyorlar.
Fikret Otyam'ın Mayın; Yaşar Kemal'in Teneke; Sedat Veyis Örnek'in Manda Gözü
adlı oyunları da değişik yönden köylüdeki değer yargılarının değişmesini verir.
174 C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O
A Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
Bu yılların politik eğilimli yazarları, genellikle toplumdaki bozuklukların toplumun
bilinçsiz oluşundan ve bireyin sorumsuzluğundan ileri geldiği düşüncesindedirler.
Bu yazarların bir bölüğü, toplum düzensizlikleri, dünya siyaseti ve içine düşülen bunalımların
nedenlerine eğilirken bir bölüğü de insanlık sorunlarına genel bir yöneliş gösterirler.
Kimi yazarlar da efsane ya da tarihe dayanarak çağın eleştirisini yapmışlardır.
Birinci gruptaki konulara eğilen yazarlar olarak Güngör Dilmen, Sermet Çağan,
Adalet Ağaoğlu, Kerim Korcan, Güner Sümer, Başar Sabuncu ve Vasıf Öngören'i sayabiliriz.
Güngör Dilmen, Ayak Parmakları, Canlı Maymun Lokantası; Sermet Çağan, Ayak Bacak
Fabrikası ve Öyle Bir Oyun; Adalet Ağaoğlu Evcilik Oyunu, Çatıdaki Çatlak, Tombala,
Bir Sessiz Adam; Kerim Korcan Linç; Güner Sümer, Yarın Cumartesi, Bozuk Düzen;
Başar Sabuncu, Şerefiye, Çark, Zenberek; Vasıf Öngören Asiye Nasıl Kurtulur adlı
oyunlarında bu konulara değinmişlerdir.
Efsane ya da tarihe dayanarak çağın eleştirisini yapan yazarlara bir göz attığımızda
yankılar uyandıran Midas'ın Kulakları, Midas'ın Altınları, Akad'ın Yayı, İttihat ve Terakki
oyunlarıyla Güngör Dilmen başta geliyor. Onunla birlikte Turan Oflazoğlu'nun
Deli İbrahim, Dördüncü Murat ve Sokrates Savunuyor adlı oyunları önem taşıyor.
Bu yazarlara Erol Toy, Pir Sultan Abdal ve Parti Pehlivanı; İsmet Küntay da Tozlu Çizmeler
adlı oyunlarıyla katılmışlardır.
1950-1970 yılları arasındaki yazarlardan Yıldırım Keskin İnsansızlar, Sedat Veyis
Örnek Pirinçler Yeşerecek, Başar Sabuncu Kargalar'la, genel olarak insanlık sorunlarına
değinenler olarak dikkati çekmişlerdir.
4. 1970'ten Sonra Türk Tiyatrosu
1970'ten sonra yayımlanan roman ve öykü sayısında görülen artış, oyunda da kendini
gösteriyor.
Oyunlara konu olarak, önceki yıllardan gelenlere Kurtuluş Savaşı, işçilerin sorunları,
12 Mart ve Türkiye dışındaki olaylar ekleniyor.
Kurtuluş Savaşı'na değinen yazarlar ve oyunlar olarak, Erol Toy'un, Parti Pehlivanı'nı,
İsmet Küntay'ın Tozlu Çizmeleri'ni; Ergin Orbey'in Birinci Kurtuluştan'ını; Erol
Toy'un İpteki'ni; Lale Oraloğlu'nun Yıl 1921'ini, Fazıl Hayati Çorbacıoğlu'nun Erkek
Satı'sını sayabiliriz. Bu oyunlarda Birinci Dünya Savaşı'ndan başlayarak, işgal altında
İstanbul, Çerkez Etem olayı, Kurtuluş Savaşı, Milli Mücadele sonrası durum,
Kubilay olayı öncesi artan konu olarak ele alınıyor.
C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O 175
A N A D O L U Ü N İ V E R S İ T E S İ
12 Mart olayları da, Adalet Ağaoğlu'nun, Kendini Yazan Şarkı, Cengiz Gündoğdu'nun,
Karar 71; Necati Cumalı'nın, Yürüyen Geceyi Dinle; Uğur Mumcu'nun anı
kitabından uyarlanan Sakıncalı Piyade ve Macit Koper'in Sabotaj adlı oyunlarında
öncesi, sonrasıyla ele alınmıştır.
Bu yıllarda oyunlarda ele alınan değişik bir konu da işçilerin sorunları oluyor.
Çoğu gerçek bir olaya dayanan, ayrıca belgesel nitelik taşıyan oyunlar arasında
Ömer Polat'ın, 1975'te 804 İşçi; Hüsamettin Çetinkaya'nın Hatboyu Şantiye; İsmet
Küntay'ın 403. Kilometre; Haşmet Zeybek'in, Alpagut Olayı; Ali Taygun'un, Fabrikalardan'ı;
Bilgesu Erenus'un Nereye Payidar ile Ortak'ını sayabiliriz.
Cumhuriyet dönemi yazarlarının bir bölüğünün de Türkiye dışındaki olaylarla ilgilenerek
bu olayları konu alan oyunlar yazdıkları görülüyor. Bu yazarlar arasında
da, Şili'de Av ile Ölü Kentin Nabzı adlı oyunlarıyla Orhan Asena; Gün Dönerken'le
Yavuzer Çetinkaya; Şahları da Vururlar'la Ferhan Şensoy; Marangoz'la Çetin Erginel
önem taşıyorlar.
Konusunu tarihten alan oyunlar yazılır.
Bu yıllarda, daha önceki yıllardan gelen Turan Oflazoğlu'nun IV. Murat, Kösem Sultan,
Genç Osman, Orhan Asena'nın Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe oyunları, tarihsel
konulu oyunlar olarak önem taşırken Adnan Giz, Ömür Satan Hüsam Çelebi, Küçük
Esma Sultan, Sokullu Ne Yapmalıydı adlı oyunlarıyla dikkati çekmiştir. Bu yılların tarihsel
konulu oyunlar yazan yazarları arasında, Fazıl Hayati Çorbacıoğlu (Koca Sinan),
Mehmet Akın (Hikaye-i Mahmut Bedrettin) yer alırlar.
Tarihsel konulu oyunlar yazanlarla birlikte değişik konulu oyunlarıyla dikkati çeken
yazarlar olarak Oğuz Atay, Nezihe Araz, Sadık Şendil, Oktay Arayıcı, Dinçer
Sümer, Ülker Köksal, Başar Sabuncu, Tarık Buğra, Vasfi Uçkan, Muzaffer İzgü,
İsmet Küntay, Lale Oraloğlu, Sevgi Soysal, Refik Erduran, Yıldırım Keskin, Murathan
Mungan, Macit Koper, Mehmet Keskinoğlu ... gibi adları sayabiliriz.
Cumhuriyet döneminin ilk yıllarından başlayarak oyun yazarlarının ele aldıkları
konular gözden geçirilince roman ve öykü yazarlarıyla aralarında bir koşutluk
dikkati çekiyor.
Roman yazarlarının üzerinde durdukları konuları, sahneye koydukları oyunlarında
ele alan yazarlar, iletilerini topluma canlı olarak veriyorlar.
176 C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O
A Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
Rumuz Goncagül'den
SAHNE : 2
(Halet Rezaki'nin Dairesi, Apartman Merdiveni.)
.....
GÜLSÜN : (Kapıdaki isme bakar) Tamam burası. Çalıyorum.
İNSAF : Dur bir soluklanayım... Bir adresi bulana kadar canımız çıktı. Postacılar
günde bin adresi nasıl buluyorlar?
GÜLSÜN : Varlıklı da niye bu köhne apatmanda oturuyor anlamadım.
İNSAF : Eskinin varlıklıları hep buralarda otururlardı... Kalbim helecandan çatlayacak
neredeyse... Becerebilecek miyiz kız?
GÜLSÜN : Sen istedin.
İNSAF : (Derin bir soluk alır) Ya Allah bismillah, çal bakalım.
GÜLSÜN : (Zili çalar) Bing beng.
HALET : (Zile) Bu da kim şimdi? Ben rahat olayım diye hizmetkârı gönderdim.
İnadına kapı işledi bugün. (Kapı açma sesi) Şukırt, şıkırt. Kimi aradınız?
(İnsaf ve Gülsün aralıktan içeri bakarlar) Ne aradınız?
İNSAF : Hanım yok mu?
HALET : Yok.
İNSAF : İyi çarşaflarım var, yatak yüzlerim var.
HALET : İhtiyacımız yok.
İNSAF : Size göre paçalı donlarım var.
HALET : Yanlış yere geldiniz. Bu semtte, bu apartmanda öyle şeyler satılmaz.
İNSAF : Aman ne görüyorum, bu eve gelin geliyor.
HALET : (Duraksar, şaşkın) Nerden bildiniz?
İNSAF : Daha ne güzel şeyler görüyorum.
HALET : (Şaşkın) Allah Allh.
İNSAF : Neden şaşırdınız?
HALET : Neler görüyorsunuz?
İNSAF : Bir mektup var, bu evden biri yazmış. Çok şey ayan oluyor bana. Oturulacak
bir yer yok mu?
HALET : Yoksa siz... Bu işte bir oyun olmasın? Ama nasıl bildiniz? Medyum desem
durum ilgisiz. Hızır desem, Hızır erkektir.
İNSAF : Ama her kılığa girer.
HALET : (Gülsün'ü imleyerek) Peki o kim?
İNSAF : Yardımcım.
HALET : Bir dakika bekleyin lütfen. (Tabancayla döner) Güvenliğimi sağlamak
zorundayım. (Gülsün korkuyla homurdar, İnsaf'ın kolundan gidelim
gibisine çeker.)
İNSAF : Ne korkutuyorsun kızcağızı.
HALET : Asıl korkan benim. Ortalık eşkıya, soyguncu, hırsız dolu. Bir kısmı siyasi,
bir kısmı adi. Öyle akla gelmedik hileler buluyorlar ki.
C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O 177
A N A D O L U Ü N İ V E R S İ T E S İ
İNSAF : Bizde hırsız, uğursuz hali var mı?
HALET : Neme gerek. Ben tedbirimi alayım. Şimdi buyurun içerde oturun.
İNSAF : Tabanca zoruyla mı?
HALET : Rica ederim; bu kendim için... Şöyle kanepeye buyurun. (Gülsün'e) Siz
de şöyle geçin.
İNSAF : Duymaz, dilsizdir.
HALET : Ya, vah vah.
İNSAF : Otur kızım. Ben o soğuk şeyden korkarım. Onun karşısında konuşamam.
HALET : Peki belime koyayım.
İNSAF : (İçten) Koyma, bakarsın patlar, yaralanırsın.
HALET : Şöyle yanımda dursun.
İNSAF : Ah. Namlusu bize doğru olmaz.
HALET : Ne yapayım?
İNSAF : Sok altına. (Halet tabancayı altına alır) Başınız neden sargılı? Yüzünüzdeki
o kremler...
HALET : (Keser) Ah, affedersiniz bir dakikanızı istirham ediyorum. (Giderken
döner, tabancasını alır, uzaklaşır.)
İNSAF : Buraya kadar iyi becerdik değil mi? Off, yüreğim ağzımda duruyor. Varlıklı
evine bak. Soydan zengin belli. Halıların havı biraz gitmiş, ama bak bu
Keşan, şu da Buhara. Mobilya eski Frenk stili. Bunlar bohçacıdan ne alır?
Sözde kurnazlık düşündük. Bu babası herhalde. Ailesiyle birlikte oturduğunu
yazmış mıydı?
GÜLSÜN : Hayır.
İNSAF : Konuşmadan, kaşınla gözünle anlat.
HALET : (Gelir) Şimdi sizi dinliyorum efendim.
İNSAF : Sargınızı neden çıkardınız?
HALET : Ayıp olmasın.
İNSAF : Geçmiş olsun, nasıl yaralandınız?
HALET : Yara değil, başka bir şey. Adınızı bağışlar mısınız?
İNSAF : İn... (Gülsün'ün homurtusu üzerine düzeltir) Kifaye.
HALET : Hiç duymadığım bir ad. İnkifaye. Arap mısınız?
İNSAF : Hayır, yalnızca Kifaye. Yardımcımın adı da (Gülsün yeniden homurdanır)
Yok yok merak etme söyleyemem... (Bocalar) Adını beğenmez de
kızım.
HALET : Yardımcınız mı, kızınız mı?
İNSAF : Kızım sayılır. Aslında komşumun büyütmesidir. Benimle çalıştığı için...
Anlıyorsunuz ya.
HALET : Bu zavallı sağır, dilsiz önemli değil. Öteki konuya geçelim Kafiye Hanım.
İNSAF : (Düzeltir) Kifaye.
HALET : Ben edebiyatla ilgilendiğim için... Neyse, asıl konumuza gelelim. Nasıl
yapıyorsunuz, fal gibi bir şeye bakarak mı?
İNSAF : Gaipten okurum... Susun. (Başını tavana kaldırır, durur, bakar)
Elemtere Kelemtere, burada olmuşları olacakları göster bir kere. (Bir an susar)
Geliyorlar, görüyorum.
Karşılıklı mektuplar yazılmış. Evlenmek isteyen biri var bu evde.
HALET : Bunu söylemiştiniz.
178 C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O
A Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
İNSAF : Gelin geliyor buraya. Tek annesi var hayatta onun. İkisi de hakikatli, sadakatli
insanlar. Kız, ayın on dördü gibi. Terü taze... Selvi boylu, inci dişli,
kiraz dudaklı. (Gülsün söylenenlerden kabarır)
HALET : (Sevinçle el ovuşturur) Hii, Allah.
İNSAF : Dili şeker, sesi şakrak.
HALET : Güveyi görünce beğenecek mi acaba, onu da söyler misiniz?
İNSAF : (Doğal) Mektubunda yazdığı gibiyse beğenir, neden beğenmesin? Bizim
öyle yukarlarda gözümüz yoktur. (Doğallığı fark edip toparlanır) Ama
yukardakileri görüyorum işte.
HALET : (Sevinci sürmektedir) İnci dişli, altın sesli, ceylan sekişli...
İNSAF : Çok sevindin.
HALET : Nasıl sevinmem. Kalbim çarpıyor. Bir dakika hapımı içip geleyim.
GÜLSÜN : (Halet'in gittiği yönü kollayarak) Kayınpeder uçuyor. Şeyi öğren anne,
oğlunun önceki karılarına ne olmuş, al ağzından?
HALET : (Gelir) Çarpıntım şimdi durur...
İNSAF : (Doğal) Şu haptan bir tane de ben alsa mıydım?
HALET : Getireyim mi?
İNSAF : Hayır. Susun. Ne görüyorum. İki kadın var. Daha önce aynı adamla
nikâh geçmiş başlarından. Doğru mu?
HALET : Doğru.
İNSAF : Bu evde kötülük görmüşler.
HALET : Hayır, asla. Onlar kaçtılar. Kötülüğü onlar ettiler.
İNSAF : Nasıl oldu, baştan sona bir anlatın bakayım; onlar mı doğru söylüyor, siz
mi?
HALET : İlki 'kültür dö Frans' ile yetişmişti. Bir süre sonra ev kadınlığı onu sıkmaya
başladı. Çalışmak istedi. Makul karşıladık. Bir magazinde, sanat, sinema,
tiyatro konularında yazıyordu. Zamanla evi ihmal etti. Boheme kaydı.
Sonra da bir film aktörüne kaçtı. İkincisi bir garantisi olsun istedi. Kırmadım.
Kartal'da bir arsamız vardı. Üstüne kapıladım. Bir gün biri geldi. Fabrikatörmüş.
Arsayı satın almak istedi. Üstüne fabrika kuracakmış. Bunun
konuşulması, satış şartları, pazarlık görüşmesi yemekleri, devir temlik işlemlerinin
kutlanması dersen, ben farkında değilim, işin seyri değişmiş. Sonunda
o da fabrikatörle gitti. Hareketli bir hayattan hoşlanmam. Arada bazı
sıkıntılı günlerimiz de oldu. Ne de olsa hazırdan yiyorduk. Ama onlara karşı
asla hoyratça davranmadım.
İNSAF : Belki oğlun davranmıştır.
HALET : Ne oğlu. Benim oğlum yok ki. Nerden çıktı bu soru şimdi?
İNSAF : Peki kimin karısıydı onlar?
HALET : Benim tabii.
İNSAF : Yani Halet Rezaki sen misin?
HALET : Neden öyle garipseyerek soruyorsunuz?
İNSAF : Ata nal çakıldığını görmüş, kurbağa da ayaklarını uzatmış.
GÜLSÜN : Anne. (Bayılır)
HALET : (Şaşkın) Dilsiz konuştu.
.....
Oktay Arayıcı
C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O 179
A N A D O L U Ü N İ V E R S İ T E S İ
Özet
Cumhuriyetin ilk yıllarında ulusçuluk yönü ağır basan idealist oyunlar yazılır. 1930'lu yıllarda
Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılış nedenleri, Anadolu'daki uyanış, mitoloji ve evrensel
konular işlenir. 1940'lı yıllarda aile yapısı, idealizm ile paranın güçü arasındaki çatışmalar
ele alınır.
1950-1970'li yıllarda yazar sayısı artar. Buna koşut olarak konu çeşitlenir. Kimi yazarlar birey
sorunlarından toplumsal sorunlara geçiş yaparken; kimi yazarlar toplumsal sorunlardan
kişiye inerler, bir üçüncü küme evrensel sorunları ele alır. Eğitim ve sorunları ön plana
çıkar. Kuşaklar arası ve kentli köylü arası eğitim farkından doğan çatışmalar işlenir. Ebeveyn-
çocuk, kadın-erkek, ağaç-köylü, imam-muhtar-öğretmen ilişkileri işlenir. Böylece toplumdaki
bozuklukların temelinde; bireyin bilinçsizliğinin, bilinçli olanların da sorumluluktan
kaçmalarının yattığı vurgulanır.
1970'ten sonra 12 Mart olayı buna bağlı olarak Türk tarihini yeniden gözden geçirme, işçi
sorunları, Almanya'ya gidenlerin kültür çatışmaları, Almanya'da yetişmekte olan birinci,
ikinci kuşak sorunları işlenir.
Değerlendirme Soruları
1. "1940'lı yıllarda tiyatro eserlerinde aile yapısı işlenmiştir." Aşağıdaki bilgilerden
hangisi tiyatro oyunlarında çözülen aile yapısına çözümü içerir?
A. Değer yargıları değişmiştir, aileler bunu kabul etmeli,
B. Kuşak çatışması vardır, iki kuşak aynı evde barınmamalı,
C. Osmanlı kültürü ile Cumhuriyet kültürü karıştırılmamalı,
D. Aileler maddi değerlere değer vererek yanlış yollara sapmamalı,
E. Aile daha kuruluşunda sağlam temellere oturtulmalıdır.
2. Osmanlı İmparatorluğu'nun Tiyatro oyunlarında irdelenmesinin 1950'li yıllara
kalmasının nedeni ne olabilir?
A. Tanzimatın anca yorumlanması,
B. Demokrasinin getirdiği özgürlük ortamının değerlendirilmesi,
C. Osmanlı hanedanından kişilerin edebiyatla uğraşması,
D. Bilimsel Araştırmalardaki ilerlemelerin edebiyatçılara etkisi ve araştırmacı
yazarların artması,
E. Okur-yazar izleyici sayısının artması.
180 C U M H U R İ Y E T D Ö N E M İ T Ü R K E D E B İ Y A T I N D A T İ Y A T R O
A Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
3. Cumhuriyet dönemi Türk tiyatrosunda toplumda kadının yerini ilk defa sorgulayan
yazar hangisidir?
A. Cevat Fehmi Başkurt
B. Ahmet Muhip Dranas
C. Haldun Taner
D. Nazım Kurşunlu
E. Orhan Asena
Yararlanılan ve Başvurulabilecek
